اپراتور سوم؛ قربانی قطعی اینترنت
استفاده مشترکان از دیتا به‌جای مکالمه و پیامک
مدیرعامل رایتل در نامه‌ای که حدود یک ماه پیش در پی محدودیت و اختلال اینترنت به وزیرارتباطات و فناوری نوشته، اعلام کرده است که قطع خدمات ارتباطی و سرویس اینترنت بین‌الملل طی هفته‌های اخیر کاهش ۱۴ میلیارد ریالی درآمد روزانه این اپراتور کشور شده و طی ۲۱ روز حدود ۳۰۲ میلیارد ریال از درآمد اپراتور سوم کشور از دست رفته است و در صورت ادامه شرایط فعلی این اپراتور مجبور به خروج اجباری از بازار ارتباطی کشور خواهد شد و خواستار اقدامات حمایتی دولت برای جبران ضرر و زیان بدلیل محدودیت‌های اینترنت برای این اپراتور شد؛ البته این نامه مربوط به یک ماه پیش است و مدیرعامل رایتل ضمن تایید نامه گفته که در شرایط فعلی بخشی از مصرف به سمت شبکه بازگشته است. به گزارش «تعادل»، در سه ماه گذشته کمتر کسب‌وکار فناوری را می‌توان یافت که از محدودیت‌های اینترنتی در امان مانده باشد؛ کسب‌وکارهای خرد با بسته شدن اینستاگرام که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین راه فروش و محل فعالیتشان محسوب می‌شد، عملا در این مدت بیکار شدند؛ کسب‌وکارهای بزرگ اما به واسطه شهرت و قدرت بیشتری که نسبت به کوچک‌ترها داشتند، تا جایی که توانستند خود را از خطر مشکلات رهاندند؛ با وجود این، از همان روزهای ابتدایی هم اعلام شد که با محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ اعمال‌شده بر بیشتر پلتفرم‌های خارجی، قرار است ضررهای میلیاردی به اقتصاد دیجیتال کشور وارد شود. در این میان روز گذشته نامه‌ای از مدیرعامل رایتل منتشر شد که البته زمان انتشار آن مربوط به حدود یک ماه پیش است؛ اما در این نامه به مشکلات اپراتور سوم کشور اشاره شده؛ اپراتوری که از ابتدا توانست با ارایه خدمات اینترنت نسل سه، محبوبیت قابل قبولی میان کاربران ایجاد کند و اکنون با محدودیت‌های اینترنتی، به نظر می‌رسد وضعیت برای رایتل، به شرایط بحرانی رسیده است.
به‌تازگی گروهی از کانال‌های تلگرامی پرمخاطب فارسی زبان بدون اینکه منبعی ذکر کنند، تصویری از نامه یاسر رضاخواه مدیرعامل رایتل به وزیر ارتباطات را منتشر کردند؛ نامه‌ای به تاریخ ۹ آبان‌ماه که مدیرعامل رایت ل چالش‌های ایجاد‌شده پس از محدودیت‌های اینترنت را یادآور می‌شود و البته می‌گوید اپراتور سوم با این روند حتی ممکن است از بازار ارتباطات کشور خداحافظی کند. یاسر رضاخواه مدیرعامل رایتل در نامه خود به عیسی زارع‌پور با اشاره به اختلال در اینترنت و محدودیت در دسترسی به اینترنت بین‌الملل که از ۳۰ شهریور ماه روی اپراتورهای همراه کشور اعمال شده است نوشته است: «طی چند هفته گذشته منابع و درآمدهای مالی این شرکت در ایام قطعی سرویس اینترنت و نیز اعمال محدودیت‌های دیگر به‌طور چشمگیری کاهش یافته است به‌طوری‌که اعمال محدودیت در پهنای باند اینترنت از ۳۰ شهریورماه ۱۴۰۱ موجب افت مصرف مشترکان و به تبع آن کاهش ترافیک سرویس دیتا تا ۵۰ درصد در حالت عادی شده است و ترافیک روزانه شبکه رایتل از حدود ۱۵۰۰ ترابایت در ابتدای شهریورماه سال جاری به کمتر از ۷۰۰ ترابایت در اوایل مهرماه کاهش یافته است.» در این نامه تاکید شده است: «در نتیجه اعمال محدودیت مذکور و افت مصرف و کاهش ترافیک دیتا طی هفته‌های اخیر عملا نیمی از ظرفیت شبکه سرویس دیتا شرکت خدمات ارتباطی رایتل و بالطبع سهم درآمدی سرویس مذکور از منابع درآمدی مروبطه که در حدود ۸۶ درصد درآمد رایتل را شامل می‌شود تحت شعاع قرار گرفته و موجب کاهش ۱۴ میلیارد ریالی درآمد روزانه و از دست رفتن حدود ۳۰۲ میلیارد ریال ازدرآمد کل طی ۲۱ روز ابتدایی اعمال محدودیت‌ها شده است.»
در نامه ارسال مدیرعامل رایتل به وزیر ارتباطات به مدل استفاده مشترکان رایتل از شبکه دیتای کشور به‌جای مکالمه و پیامک اشاره شده و آمده است: «سهم درآمدی این اپراتور از سرویس‌های مکالمه و پیامک در مقابل دیتا بسیار اندک است از این رو جبران خسارت برای این اپراتور بسیار سخت است.» مدیرعامل رایتل در نامه خود به وزیر ارتباطات نوشته است: «ادامه روند فعلی و استمرار محدودیت‌های اعمال‌شده در پهنای باند اینترنت بین‌الملل ناگزیر منجر به تغییر بنیادین رفتار خرید و استفاده مشترکان از خدمات ارتباطی قابل ارایه و کاهش بیش از پیش منابع و فرصت‌های افزایش درآمد شرکت خدمات ارتباطی رایتل که اساسا data user است خواهد شد که این امر در نهایت منجر به حرکت به سمت خروج اجباری این اپراتور از بازار ارتباطی کشور و نیز اتلاف منابع و سرمایه‌گذاری‌های گسترده انجام شده از سوی شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی به عنوان سهمدار بیش از ۴۰ میلیون بیمه‌گذار می‌شود.» رضاخواه در ادامه نیز نوشته است: «عدم وجود توجیه مالی و اقتصادی برای افزایش میزان سرمایه‌گذاری و توسعه شبکه، غیر قابل اجرا شدن امکان ایفای تعهدات مالی و توسعه‌ای شبکه و عدم امکان سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها و حوزه‌های نوین کسب‌وکار ارتباطی در کشور و بروز چالش جدی در امر بنگاه‌داری و تعدیل اجباری نیروی انسانی مشغول به کار می‌شود.»
درخواست‌های رایتل از دولت
مدیرعامل رایتل در نامه خود با اشاره به همکاری‌هایی که اپراتور سوم با نهادهای امنیتی و همچنین رگولاتوری این حوزه انجام داده، تأکید کرده است که تداوم یا عدم جبران هزینه‌های مالی و تجاری ناشی از پیروی از قوانین و ابلاغیه‌های امنیتی در زمینه محدودیت‌ها منجر به ورشکستگی این شرکت و ورود زیان مالی بسیار گسترده و غیرقابل جبران به رایتل و سهامدارانش خواهد شد و در نهایت امکان ایفای تعهدات مالی و توسعه‌ای شبکه وجود نخواهد داشت و این اپراتور دیگر قادر به سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها و حوزه‌های نوین کسب و کار ارتباطی در کشور نخواهد بود. او در پایان نامه از وزیرارتباطات خواسته است تا دستورات لازم را به منظور انجام اقدامات و اعمال سازوکارهای حمایتی لازم به منظور جبران خسارت و نیز هزینه‌های ناشی از اعمال محدودیت برپهنای باند اینترنت بین‌الملل بنا به ملاحظات امنیتی- سیاسی را در جلسات هیات دولت و مجلس سازمان برنامه و بودجه مطرح کنند.
عدد قابل توجهی از درآمدهای رایتل برگشته است
البته پس از انتشار این نامه، مدیرعامل رایتل ضمن تایید ارسال این نامه به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکید کرد: «این نامه در تاریخ ۹ آبان با توجه به شرایط آن روزها نوشته شده است. در حال حاضر بخشی از مصرف پهنای باند و به تبع آن عدد قابل توجهی از درآمدهای رایتل برگشته است.» رضاخواه در پاسخ به این سوال که آیا وزارت ارتباطات در خصوص جبران ضرر و زیان این اپراتور اقدامی انجام داده است گفت: «تاکنون اقدامی از سوی دولت در این خصوص صورت نگرفته است اما وزارت ارتباطات اعلام کرده است که در حال بررسی موضوع هستند.» همچنین در این نامه از کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات نیز درخواست شده است تا به منظور تصویب قوانین و تدوین ضوابط و تنظیم مقررات حمایتی لازم در زمینه تعدیل وکاهش حق‌السهم دولت از درآمدهای اپراتورهای تلفن همراه اقدام کند همچنین تعهدات توسعه شهری، جاده‌ای، روستایی و جمعیتی اپراتورها را مورد بازبینی قرار دهد و در بودجه سالانه ۱۴۰۲ نیز ردیفی تحت عنوان جبران خسارت‌ها مالی اپراتورهای ارتباطی در زمان اعمال قطعی و محدودیت پیش‌بینی کنند.
فیلترینگ همچنان قربانی می‌گیرد
از شهریور ماه و در پی افزایش اعتراضات، اقدام به محدودیت شدید اینترنت از سوی نهادهای حکومتی در کشور انجام گرفته که دیگر همگان بر تأثیر بسیار بزرگ آن بر صنایع مختلف، علی‌الخصوص کسب و کارهای مرتبط با فناوری خبر داده‌اند. به نظر تازه‌ترین و در عین حال بزرگ‌ترین قربانی این وضعیت، شرکت ارتباطات رایتل است که به عنوان یک شرکت بسیار بزرگ مخابراتی، سومین ضلع مثلث اینترنت و ارتباطات همراه در کشور محسوب می‌شود. در پی همین محدودیت‌های شدید و به وجود آمدن این اصل که عملاً خرید بسته اینترنتی در شرایطی که نتوان به صورت بهینه از آن استفاده کرد، اقدامی معقول نیست، کاربران ترجیح می‌دهند که هزینه کمتری برای یک خدمت بی‌استفاده یا لااقل کم کاربرد داشته باشند. این وضعیت نشان‌دهنده آن است که شاید ادامه شرایط محدودیت اینترنت، گریبانگیر بسیاری از شرکت‌های بزرگ نیز شود که به کرات و طی مقالات مختلف در این زمینه از شرایط نا بسامان آنها نیز در شهر سخت‌افزار صحبت کرده‌ایم. با توجه به سیاست دولت در سوق دادن کاربران به سمت سرویس‌های داخلی، این پیام در حال القا به کاربران است که شاید در آینده نزدیک، وضعیت اینترنت تغییر خاصی نخواهد داشت و به جای رفع محدودیت‌ها، تصمیم اخذ شده، تغییر مسیر ارتباطی کشور به سمت داخل است. پیش از فیلترینگ اینستاگرام اعلام شده بود ۷۰ درصد ترافیک بین‌الملل کشور متعلق به اینستاگرام و واتس‌اپ است. فیلتر‌شدن این سهم ترافیک بین‌الملل و سختی دسترسی به ابزارهای تغییر‌دهنده IP در ماه‌های اخیر، قطعاً زیان زیادی به اپراتورهای موبایل وارد کرده است. گزارش‌های مالی ماه‌های گذشته همراه اول هم نشان از ضرر و زیان بیش از ۹۰۰ میلیارد تومانی این اپراتور دارد.
