تعطیلی گسترده گازی/ خلاء سرمایه‌گذاری‌ها موجب درجا زدن تولیدات گازی کشور شده
گلناز پرتوی مهر| امسال دومین سالی است که در فصل سرد سال با جریان ناترازی یا عدم تعادل در تولید و مصرف گاز روبرو هستیم و شرایطی را حاصل آورده که از زوایای مختلف به این مهم پرداخته شده و به جای تحلیل و واکاوی عبور از بحران پیش‌رو صرفا انتقادها مطرح و به‌صورت یک جانبه‌گرایی هـدایت می‌شود.
بر اساس پیش‌بینی‌های ناترازی تولید و مصرف گاز که چندی است وزارت نفت را با چالش‌های جدی در تامین سوخت زمستانی به ویژه در بخش‌های صنعتی و نیروگاه‌ها مواجه کرده، امسال نیز با شکاف بیشتری روبرو خواهد شد. براساس آخرین بررسی‌ها و آمارهای ارایه شده از سوی مقامات مسوول در شرکت ملی گاز ایران در فصل سرد سال مصرف گاز خانگی از روزانه 250 میلیون متر مکعب به 650 میلیون متر مکعب افزایش پیدا می‌کند و این موضوع باعث می‌شود که بیش از 200 میلیون متر مکعب در روز ناترازی داشته باشیم.
رضا پدیدار، رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران در گفت‌وگو با خبرنگار تعادل اظهار داشت: در حال حاضر ایران سومین کشور تولید‌کننده گاز در جهان و دومین کشور از حیث ذخایر این ماده اثرگذار در دنیا است و بر اساس آخرین اطلاعات و آمار موسسات تحقیقاتی انرژی مصرف گاز در ایران به اندازه 2 برابر اتحادیه اروپاست.
وی تصریح کرد: بر پایه آخرین اطلاعات و آمار مربوط به مصرف گاز، از مجموع تولید 870 میلیون متر مکعبی گاز در فصل سرد سال، بیش از 80 درصد از کل تولید گاز کشور در بخش خانگی و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و نکته بسیار مهم در این زمینه مصرف بسیار بالای مشترکان خانگی خارج از الگوی بهینه مصرف است که با وجود اینکه تنها 11 تا 12 درصد مشترکان پرمصرف به شمار می‌آیند، اما این مشترکان علاوه بر اخذ حداکثری یارانه‌ها حدود 4 تا 5 برابر مشترکان عادی نیز مصرف دارند که همین موضوع سبب شده است بخش بزرگی از ناترازی گاز بر دوش همین عده کم اما پر مصرف جامعه باشد.
وی با بیان اینکه بهترین سیاست در مقابله با این مشترکین استفاده از مکانیسم و اصلاحات قیمتی بدون فشار به 89 درصد مردم است، گفت: سیاست تعرفه‌گذاری پلکانی موثر مشترکان پر مصرف به‌طور دقیق همان مدلی است که موجب خواهد شد که این افراد به سمت اصلاح رویه‌های موجود خود بروند و لازم به توضیح است که در فاز اول این مدل تعرفه‌گذاری موثر و پلکانی در آذر ماه 1400 بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم اجرایی شد که نتیجه آن تنها با اجرای سیستم کنترلی فوق در 4 ماهه پایانی سال به کاهش روزانه 25 میلیون متر مکعبی میزان مصرف مشترکان پر مصرف به نسبت مدت مشابه در سال 1399 منجر شد.
رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران خاطرنشان کرد: لازم به توضیح است که این مهم در حالی انجام شد که تامین مالی سالانه مورد نیاز برای افزایش این میزان گاز در سال برابر با 3 میلیارد دلار خواهد بود و بنابراین سیاست مدیریت مصرف از طریق اعمال تعرفه‌گذاری پلکانی موثر پرمصرف‌ها در کنار سرمایه‌گذاری در تولید بهینه گاز، موجب خواهد شد که نه تنها از ناترازی گاز عبور کنیم بلکه به یکی از صادر‌کنندگان گاز در منطقه نیز تبدیل شویم و درآمد ارزی بالایی نیز از این محل به دست آوریم.
وی بیان داشت: البته ناگفته نماند که اگر سرمایه‌گذاری‌ها طبق پیش‌بینی‌ها و برنامه‌های اقتصادی هدف‌گذاری می‌شد بالطبع تولید، نفت و گاز کشور افزایش چشمگیری پیدا می‌کرد و صادرات انرژی نیز مسیر مناسب‌تری را در پیش می‌گرفت. در این زمینه باید گفت که خلأ سرمایه‌گذاری‌ها موجب درجازدن تولیدات محصولات انرژی به ویژه تولیدات گازی کشور شده و روز به روز از آنچه انتظار می‌رفت فاصله گرفته است.
پدیدار عنوان داشت: این موضوع اخیرا از سوی وزیر نفت در مجلس شورای اسلامی به آن پرداخته شد و تاکید گردید که با وجود اینکه در برنامه ششم توسعه مقرر شده بود روزانه معادل یک میلیارد و 300 میلیون متر مکعب تولید گاز داشته باشیم اکنون تولید روزانه ما حداکثر 860 میلیون متر مکعب است و عدم سرمایه‌گذاری در توسعه میادین گازی سبب این عقب‌ماندگی در تحقق برنامه ششم توسعه شده است.
وی مطرح کرد: موضوع بعدی که باید برای آن برنامه‌ریزی کرد این است که ایران سومین کشور تولید‌کننده گاز در جهان و نیز دومین کشور از حیث ذخایر بوده و مصرف گاز طبیعی در ایران به اندازه 2 برابر اتحادیه اروپا است و تقاوت حجم تولید و مصرف بسیار نزدیک به یکدیگر بوده و فقط ضریب ناچیزی را در این زمینه در برمی‌گیرد و از این رو بهینه‌سازی مصرف گاز بسیار مهم و حیاتی است تا از این طریق بتوانیم ناترازی را به نحو موثری کنترل کنیم .
وی ادامه داد: براساس اظهارات رییس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی، متولی بهینه‌سازی مصرف انرژی یک نهاد یا سازمان نیست، بلکه مجموعه‌ای از ارگان‌ها و سازمان‌های مربوطه باید بر این موضوع برنامه‌ریزی کنند تا از مصرف بی‌رویه جلوگیری شود.
پدیدار با اشاره به اینکه این موضوعات به تنهایی از عهده وزارت نفت برنمی‌آید، بلکه باید سایر سازمان‌ها برای بهینه‌سازی مصرف انرژی به میدان بیایند، گفت: توجه داشته باشیم که بهینه‌سازی مصرف انرژی بر همه جنبه‌های زندگی انسان تاثیر مستقیم دارد و از منابع طبیعی گرفته تا منابع انسانی و انرژی‌های تجدیدپذیر و فرآیند گرمایش زمین و آلودگی هوا و مواردی از این دست که به‌طور مستقیم دستخوش تغییرات می‌شوند.
رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران اظهار داشت: در کلان‌شهری مانند تهران بهینه‌سازی انرژی می‌تواند اهمیت زیادی برای کنترل آلودگی هوا داشته باشد که به قول متخصصان امروزه بلای جان این کلانشهر شده است و هر چند یافتن چاره‌ای برای حل مشکل آلودگی هوا از مهم‌ترین وظایف دولت‌ها است اما پیدا کردن مقصر به قدری زمان می‌برد که دیگر فرصتی برای چاره‌اندیشی نیست و با طولانی نبودن فصل سرما، تنها آلودگی هوا نصیب مردم می‌شود.
وی بیان داشت: البته امسال میزان مازوت‌سوزی و استفاده از سوخت مایع در واحدهای تولیدی تاکنون نزدیک به 3درصد کمتر شده است و کمبود سوخت و افزایش مصرف انرژی چند سالی است که کارخانجات و بخش خصوصی کشور را به سمت مازوت‌سوزی برده است.
وی تاکید داشت: در این زمینه کارشناسان خبره حوزه انرژی در رابطه با جایگاه ایران در تولید و مصرف انرژی اعتقاد دارند که ایران در حال حاضر چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز در دنیاست و به همین دلیل است که عمده سبد انرژی در کشور را گاز تشکیل می‌دهد و در این زمینه لازم به یادآوری است که تاکنون کشور توانسته با افزایش تولید محدود خود، به تقاضای کشور پاسخ بدهد، اما با توجه به اینــکه 70درصد تولید گاز کشور را میدان پارس جنوبی تامین می‌کند، برآوردها نشان می‌دهد که در سال‌های آینده بـا ناترازی شدید گاز روبرو خواهیم بود.
پدیدار با بیان اینکه این مهم دو حالت دارد یکی اینکه سالانه میزان تولید از تقاضا کمتر است و دومین حالت در مقطع زمانی خاص و در ایام پیک مصرف، گاز از تولید پیش‌تر شود که هم‌اکنون کشور در حالت دوم قرار دارد گفت: بنابراین در زمستان پیش‌روی کشور با قطعی گاز صنایع، تزریق منابع نفتی و همچنین کاهش صادرات گاز مواجه می‌شود و علت این موارد نیز تامین گاز خانگی و تجاری و عمومی است و برای رفع ناترازی قاعدتا 2 دسته راهکار کلی برای این مهم وجود دارد.
وی افزود: یکی از طریق افزایش تولید و دیگری کاهش مصرف خواهد بود؛ البته درباره ناترازی در پیک مصرف نیز راهکارهای مدیریت مصرف از جمله راهکارهایی است که باید به آن توجه کرد و این راهکارها به‌طور عمده بر مقوله ذخیره‌سازی گاز متمرکز خواهد بود. در ادامه این موضوع لازم است به امر بهینه‌سازی مصرف گاز توجه بیشتری را داشته باشیم، چرا که مهم‌ترین راهبردی که باید در راستای ناترازی گاز انجام پذیرد، بهینه‌سازی مصرف گاز و کاهش مصرف است.
وی مطرح کرد: در این حوزه نیز باید رویکردهایی مانند اجرای پروژه‌های غیر متعارف و غیر اقتصادی توسط دولت را کنار گذاشت و به سمت رویکردهایی رفت که امکان تحول جدی در این حوزه را ایجاد کند و شاخص شدت مصرف انرژی در کشورمان ایران معادل 5/7 برابر میانگین جهانی و حداقل 3 تا 4 برابر کشورهای توسعه یافته است.
وی تاکید داشت: همچنین در صورتی که متوسط شدت مصرف انرژی در جهان در حال کاهش است، اما نمودار مصرف انرژی در کشور همچنان افزایشی است. اگر 50 درصد کاهش مصرف انرژی را نیز ایده‌آل بدانیم، حداقل می‌توان به نصف این میزان یعنی 25درصد کاهش مصرف انرژی دست یابیم که خود این عدد نیز رقم بزرگی است.
وی با تاکید بر اینکه ضمنا در حوزه غیر قیمتی نیز سیاست‌هایی مد نظر است که ناظر بر قانون اصلاح الگوی مصرف و اقدامات فنی مانند اصلاح شیوه ساختمان‌سازی و مدیریت صنعتی است، گفت: اما مهم‌ترین راهبرد در این زمینه ایجاد بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست است و بر این اساس با توجه به تفاوت نرخ بخش خانگی، تجاری و نیروگاهی با نرخ خوراک پتروشیمی‌ها با نرخ صادرات گاز، این اخلاف نـــرخ را می‌توان مبنای اقتصادی شدن انجام پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف توسط بخش خصوصی قرار داد.
پدیدار متذکر شد: مصرف گاز خانگی در بهمن ماه سال گذشته (سال 1400) از مرز 680 میلیون متر مکعب گذشت و به این ترتیب رکوردی تاریخی در مصرف گاز کشور ثبت شد و در این زمینه بخش خانگی معادل 80 درصد از مصرف را به خود اختصاص می‌دهد و این میزان مصرف واقعا رقمی معادل مصرف گاز چند کشور همسایه را در بر می‌گیرد و با توجه به این موضوع مهم، بیشترین اصلاح و کاهش مصرف برای حفظ پایداری شبکه نیز باید در این بخش رقم بخورد.
رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران با اشاره به اینکه میزان مصرف گاز در ایران معادل 12 کشور ثروتمند اروپایی است عنوان کرد: مصرف بالای گاز در بخش خانگی، ارزان بودن تعرفه گاز برای نیروگاه‌ها باعث شده که علاوه بر پیروی نکردن از الگوی بهینه در بخش نیروگاهی نیز راندمان تولید کاهش یابد و همین مساله به نوعی به مصرف فزاینده انرژی به ویژه گاز و ناترازی و نبود تعادل در این بخش منجر شده است.
وی در پایان اظهار داشت: ضمنا با ادامه روند موجود پیش‌بینی می‌شود ناترازی گاز از 200 میلیون مترمکعب فعلی در ماه‌های سرد سال (سه ماهه پایانی سال جاری) به حدود 250 میلیون متر مکعب در سال‌های 1403 و 1404 و نیز بیش از 500 میلیون متر مکعب در سال 1410 برسد و امید است مقامات مسوول در وزارت نفت از قابلیت‌ها و توانمندی‌های تخصصی و حرفه‌ای بخش خصوصی بهره گرفته و به جریان ناترازی در مصرف و تولید گاز طبیعی پایان دهند.
تعطیلی گسترده گازی
هم اکنون زمستان سخت فرا رسیده و کم کم قطع گاز خانگی هم به فهرست اقدامات دولت اضافه خواهد شد. وزیر نفت در مصاحبه‌ای تبلیغ پوشش گرم و شال و کلاهش را می‌کند و همزمان از مردم خواهش می‌کند که در مصرف گاز صرفه جویی کنند. زمستان سختی که برخی مسوولان و حتی افراد عادی و خبرنگارها به اروپا وعده می‌دادند و در انتظار تماشای آن بودند چندی است که به ایران رسیده. از قطع گاز پتروشیمی‌ها، سیمان و فولادی‌ها تا صنایع گوناگون در روزهای اخیر رسیده ایم به هشدار به خانواده‌ها برای پوشیدن لباس گرم در خانه‌ها.
بی تعارف هم اکنون زمستان سخت فرا رسیده و کم کم قطع گاز خانگی هم به فهرست اقدامات دولت اضافه خواهد شد. با توجه به برودت هوا، آموزش در بعضی از استان‌ها غیر حضوری شد و برخی ادارات نیز تعطیل شده‌اند. با توجه به برودت هوا و با تصمیمات مسوولان امر، برخی از استان‌ها در حوزه آموزش در مقاطع مختلف امروز غیر حضوری شده‌اند. این اقدام در پی برودت هوا و به منظور کاهش مصرف انرژی صورت گرفته است.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان جنوبی گفت: به علت برودت هوا و سرمای شدید کلاس‌های حضوری تمامی مدارس استان و مراکز پیش دبستانی و مهدهای کودک‌ها ۲۴ و ۲۵ دی ماه تعطیل خواهد بود. مدارس و ادارات خراسان رضوی شنبه تعطیل شد. معاون استاندار خراسان رضوی گفت: مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات خراسان رضوی شنبه ۲۴ دی‌ماه نیز تعطیل است. معاون استاندار خراسان رضوی خاطرنشان کرد: فعالیت دستگاه‌های اجرایی، بانک‌ها و نهادهای عمومی به جز مراکز امداد رسانی، خدماتی، درمانی و شعب منتخب بانک‌ها به صورت دورکاری فعالیت می‌کنند.
بر اساس اعلام ستاد مدیریت جهادی گاز، مدارس، مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌های گیلان در روزهای شنبه و یکشنبه جاری به صورت غیر حضوری خواهد بود. بر اساس اعلام مدیریت جهادی گاز، فعالیت تمامی مدارس و مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌های گیلان در روزهای شنبه و یکشنبه جاری به صورت غیر حضوری و شروع فعالیت تمامی ادارات، نهادها، سازمان‌ها و بانک‌های استان در این روزها از ساعت ۸:۳۰ دقیقه و پایان آن ۱۲:۳۰ دقیقه اعلام شده است.
رییس اداره اطلاع‌رسانی آموزش و پرورش کهگیلویه و بویراحمد از تغییر ساعت فعالیت مدارس استان به علت برودت هوا خبر داد. مدیرکل آموزش و پرورش البرز با بیان اینکه مدارس استان غیرحضوری و کودکستان‌ها تعطیل شد، گفت: امتحانات نهایی مطابق زمانبندی قبلی برگزار خواهد شد. علی حجرگشت اظهار کرد: با توجه به برودت هوا، افت فشار گاز و به منظور صرفه‌جویی در مصرف گاز فردا شنبه ۲۴ دی ماه تمامی کودکستان‌ها (مهدهای کودک و پیش دبستانی‌ها) تعطیل و تمامی مدارس استان البرز به صورت غیر حضوری و در بستر شبکه شاد برگزار خواهد شد.
ادارات آذربایجان شرقی در روز شنبه ۲۴ دی تعطیل و مراکز آموزشی استان غیرحضوری شد. معاون توسعه مدیریت و منابع استاندار اردبیل از دورکاری همه دستگاه‌های اداری استان به غیر از مراکز امدادی خدماتی و درمانی خبر داد. معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی استاندار تهران گفت: ادارات استان تهران روز شنبه تعطیل شد. قدرت‌الله شفیقی اظهار داشت: تمام ادارات، نهادها و سازمان‌های اجرایی استان تهران با هدف مدیریت مصرف گاز شنبه ۲۴ دی ۱۴۰۱ تعطیل است.
بر اساس مصوبه جلسه اضطراری ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران قم کلیه دستگاه‌های اجرایی قم امروز شنبه دور کار شدند. استاندار گلستان با اشاره به استمرار برودت دما در استان گفت: با هدف صرفه جویی در مصرف گاز روز شنبه و یکشنبه فعالیت ادارات گلستان به صورت دورکاری و مدارس غیرحضوری است.
