ساختار رانتی بازار خودرو برچیده شود

دومین ماه امسال بود که عرضه خودرو در بورس کالا شروع شد و همچنان با سنگ‌اندازی‌های متعدد ادامه دارد. خودرو مسیر سختی برای عرضه در بورس کالا داشت و تا به امروز وزارت صمت، شورای رقابت و نمایندگان مجلس به صورت آشکار مخالف عرضه خودرو در بورس بودند و هر یک به نوعی مانع این مسیر می‌شدند. البته هنوز هیچ یک از این جریان‌ها تا به امروز موفق به توقف عرضه کامل خودرو در بورس کالا نشده‌اند.

تا به امروز ۱۴۶ خودرو در رنگ‌ها و مدل‌های مختلف در بورس کالا عرضه شده است و در ادامه این عرضه‌ها قرار است در اولین هفته بهمن ماه سه خودروی هایما محصول ایران خودرو، لاماری ایما محصول آرین پارس موتور و خودروی T۵ اتوماتیک محصول فرداموتور وارد بورس شود.

شاهین چراغی با اشاره به مزایای عرضه خودرو در بورس کالا، اظهار داشت: متاسفانه عنوان «بورس» در کشور ما برای افرادی که با ساختار این بازار شفاف آشنا نیستند، واژه‌ای منفی تلقی شده و حداقل بار مثبتی را در ذهن‌ها ایجاد نمی‌کند. وی به ایرنا گفت: در این میان افرادی که با ساختار بازار سرمایه و بورس‌ها آشنا نیستند، بدون آشنایی با قواعد این بازارها به خصوص بورس کالا از مخالفت خود با عرضه کالاها در بورس سخن می‌گویند، در شرایطی که بخش بزرگی از توسعه کشور در بخش‌های مختلف صنعتی و پتروشیمی، مرهون عرضه محصولات این حوزه‌ها در بورس کالا بوده است.

به گفته چراغی، گاهی دیده می‌شود حتی برخی از مسوولان و حتی مردم، کلمه بورس را با سوداگری و سفته بازی اشتباه می‌گیرند که باید در این زمینه‌ها و کارایی‌های مختلف بازار سرمایه به خصوص در بخش مولدسازی دارایی‌ها، اطلاع‌رسانی موثر و مستمری انجام شود.

این فعال بازار سرمایه در خصوص عرضه خودرو در بورس کالا، خاطرنشان کرد: برخی از همان ابتدا مطرح می‌کردند که بورس کالا جای عرضه خودرو نیست، در حالی که باید به این بستر با این دید نگاه کرد که قرار است قیمت‌ها در این بازار به صورت عادلانه کشف شود و رانت نیز از معاملات کنار رود؛ آیا همین ۲ عامل برای عرضه خودرو در بورس کالا کفایت نمی‌کند؟

وی با بیان اینکه بورس کالا از جایگاه و ساختاری قانونی و کاملاً شفافی برخوردار است، گفت: بورس کالا مکانی است که قیمت کالاها در آن به صورت شفاف و تقابل عرضه و تقاضا کشف می‌شود. وقتی هم که میزان عرضه و تقاضای کالایی با هم همخوانی نداشته باشد به دلیل آنکه روند بازار برای سیاست‌گذار کاملاً شفاف است، او باید تصمیم به تعادل عرضه و تقاضا را بگیرد تا کشف نرخ به بهترین شکل انجام شود؛ اما مشاهده می‌شود برخی‌ها کاهش یا افزایش قیمت کالاها را به بستر معامله یعنی بورس نسبت می‌دهند که عدم شناخت آنها نسبت به بورس را نشان می‌دهد.

چراغی با یک مثال ساده در خصوص اثرگذاری عرضه و تقاضا در قیمت یک کالا، ادامه داد: به بازار میوه و تره‌بار نگاه کنید، هر زمان عرضه یک محصول زیاد می‌شود، قیمت‌ها با کاهش همراه شده و دیگر کسی نمی‌تواند آن کالا را احتکار کند، در این راستا افراد وارد بازار می‌شوند و به دلیل پایین بودن قیمت‌ها خرید را آغاز می‌کنند؛ برعکس این رویداد نیز صادق است و هر زمان کالایی کمیاب شود، گران شده و باید برای عرضه بیشتر فکری کرد.

عضو اسبق شورای عالی بورس به شرایط متنوع فروش خودرو در کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: در این بازارها، عرضه زیاد و تقاضا محدود است، بنابراین خودروسازان از طریق راه‌های مختلف تقاضا را ایجاد می‌کنند و متقاضیان خودرو به صورت بلندمدت وجه موردنظر را پرداخت کنند.

عرضه و تقاضا در بازار خودروی ایران مطابقت ندارد

وی با بیان اینکه عرضه و تقاضا در بازار خودروی ایران مطابقت ندارد، افزود: تا زمانی که این مساله وجود داشته باشد، عرضه و تقاضا در یک نقطه به تعادل نمی‌رسد. راه‌حل آن علاوه بر سیاست‌ها برای رشد عرضه، وجود یک بازار شفاف است تا قیمت در آن عادلانه باشد و عرضه و تقاضا به درستی در این بازار انجام شود.

چراغی با بیان اینکه به نظر می‌رسد در شرایط فعلی کشور بهترین راهکار برای عدم ایجاد رانت در معاملات، عرضه خودروها در بورس کالا است، گفت: صنعت خودرو زمانی که بتواند محصولاتش را با قیمت واقعی و نه دستوری به فروش برساند، بدهی خود را به سیستم بانکی پرداخت می‌کند و بار مالی دولت نیز با کاهش همراه خواهد شد که ثمرات این رویه به کل اقتصاد می‌رسد.

عضو اسبق شورای عالی بورس معتقد است، صنعت خودرو به اشتباه یا درست متولد شده و با سرمایه‌گذاری‌های گوناگون امروز به جایگاه فعلی رسیده است، از این رو نباید اجازه دهیم که به هر دلیل با مشکلات بیشتر مواجه شود و حمایت اصولی از خودروسازی‌ها باید در دستور کار باشد. وی با اشاره به سیاست‌های نادرست در صنعت خودرو طی چند سال گذشته، اظهار داشت: بدهی ۲ خودروساز بزرگ کشور بسیار زیاد است که این مساله فاجعه بار و تبعات آن به ضرر اقتصاد کشور خواهد بود.

روند اصلاحی صنعت و بازار خودرو از طریق بورس کالا

چراغی با اشاره به اینکه روند اصلاحی در صنعت و بازار خودرو به‌تدریج از طریق تعیین قیمت و عرضه مناسب در بورس کالا ایجاد خواهد شد، افزود: باید توجه شود که ورود خودروساز با عرضه تعداد محدودی از خودرو به بورس اشتباه است؛ بلکه باید اقدامی انجام شود که خودروساز کل تولیدات خود را وارد بورس کالا کند تا مصرف‌کنندگان از این مسیر شفاف نیاز خود را تامین کنند.

ساختار رانتی بازار خودرو میراث دولت قبل

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: با عرضه خودرو در بورس کالا، ایجاد تفاوت قیمتی فاحش و ساختار رانتی که در بازار فروش خودرو در کشور از دولت قبل آغاز شده بود با توجه به سیاست مبارزه با رانت و ایجاد شفافیت در دولت سیزدهم در حال برچیده شدن است و به مرور شاهد احیای صنعت خودرو، رشد تولید، حمایت از مصرف‌کنندگان و سهامداران خودرو باشیم.

وی با بیان اینکه اکنون ۲ حالت نسبت به مخالفت‌های عرضه خودرو در بورس کالا وجود دارد، بیان کرد: در ابتدا ممکن است این افراد ذی‌نفع بازار خودرو باشند و به همین دلیل اقدام به نامه‌نگاری‌هایی در زمینه عرضه خودرو در بورس کالا کنند؛ کسانی که ذی‌نفع هستند، مدیران کشور را با اطلاعات نادرست از جمله رشد قیمت‌ها، می‌ترسانند تا شرایط غبارآلود و توام با فساد معاملات خودرو در بازار آزاد باقی بماند و آنها کماکان از عدم شفافیت بهره‌مند شوند.

چراغی بیان کرد: عمدتاً افرادی که از رانت ایجاد شده منافع کسب می‌کنند، شرایطی را رقم می‌زنند تا از طریق انتشار اخبار نادرست و ارایه اطلاعات نادرست به مراجع تصمیم‌گیری یا نمایندگان مجلس، اکوسیستم توزیع رانت باقی بماند. گروه دوم نیز شناخت کافی از سازوکار شفاف بورس کالا ندارند و باید برای این افراد روند سراسر شفاف و قانونمند بورس، توضیح داده شود.