آموزش و پرورش خودمختاری نیست

گلی ماندگار| وزیر آموزش و پرورش طی روزهای گذشته بارها و بارها اشاره کرده است که نمی‌توانیم به خاطر آلودگی هوا مدارس را تعطیل کنیم، این اظهارنظر ما را به همان فیلمی ارجاع می‌دهد، که در دوران کرونا پسر وزیر آموزش و پرورش در مقابل سوال مجری گفت از پدرش خواسته که مدارس را باز کند. به همین راحتی. مگر می‌شود جان بچه‌ها را به خطر انداخت به این خاطر که مسوولان نمی‌توانند در مورد آلودگی هوا کاری انجام دهند.

جابه‌جا کردن شاخص‌های آلودگی دردی را دوا نمی‌کند و نشان می‌دهد که یک بار دیگر مسوولان به جای حل مساله به پاک کردن صورت مساله روی آورده‌اند. وزیر آموزش و پرورش باید بداند این وزارتخانه خودمختاری نیست که به تنهایی و بدون توجه به شرایط حاکم بر جامعه تصمیم بگیرد و اجرایی کند. اینکه می‌گویند در کشورهای دیگر شاخص آلودگی باید 300 باشد تا مدارس را تعطیل کنند از کدام منبع برداشته شده است. در کدام کشور این اتفاق رخ داده و اصلا چرا باید در حالی که سال‌هاست قانونی به نام «هوای پاک» به تصویب رسیده و اجرایی کردن آن زیر سایه ناتوانی سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط به بوته فراموشی سپرده شده حالا دانش‌آموزان با جان خود تاوان آن را بدهند.

اینکه تحصیل در کشور امری کاملا مهم است در آن شکی نیست، اینکه آموزش حضوری در مدارس قطعا نتیجه بهتری دارد تا آموزش‌های مجازی هم کاملا واضح و مبرهن است اما مساله اینجاست که ما اصلا نتوانسته‌ایم حداقل زیرساخت‌های آموزش مجازی در کشور را فراهم کنیم.

مساله اینجاست که ما بیش از هر چیز به مسائل روز کشور با نگاه امنیتی مواجه می‌شویم و همین امر باعث شده تا اولین نیاز آموزش مجازی یعنی اینترنت در کشور با اختلال مواجه باشد. این روند آزمون و خطا سال‌هاست که در آموزش و پرورش ادامه دارد. سه سال همه‌گیری کرونا فرصتی بود تا بتوانیم شرایط آموزش مجازی در کشور را بهبود ببخشیم اما تنها اتفاقی که افتاد راه‌اندازی سامانه شاد بود که آن هم با هزاران مشکل و اما و اگر به کار خود ادامه می‌دهد. 

تمام این تصمیم‌ها آنی و بدون برنامه‌ریزی است

سیما ابوطالبی، کارشناس آموزش درباره بازگشایی مدارس در روزهای آلوده به «تعادل» می‌گوید: تعطیلی مداوم مدارس باعث بروز اختلالات زیادی در امر آموزش می‌شود، از جمله می‌توان به بی‌انگیزگی دانش‌آموزان، عقب ماندن آنها از آموزش درست و البته اتلاف زمان آموزش اشاره کرد. اما نکته اینجاست که ما حتی اگر بخواهیم شاخص آلودگی هوا برای تعطیل کردن مدارس را دستکاری کنیم باید به این فکر کنیم که در بین دانش‌آموزان هستند آنهایی که از مشکلات تنفسی، قلبی و ... رنج می‌برند، این دانش‌آموزان باید مستثنی باشند. از سوی دیگر چرا به جای اینکه مشکل آلودگی را حل کنیم می‌خواهیم صورت مساله را پاک کنیم.

او با بیان این مطلب که مخالف تعطیلی طولانی مدت مدارس است می‌افزاید: در دوران پاندمی کرونا دانش‌آموزان از نظر درسی لطمه‌های زیادی خوردند، افت تحصیلی به وضوح در بین دانش‌آموزان تمام مقاطع دیده شد. از سوی دیگر بیش از 3 میلیون دانش‌آموز از تحصیل محروم شدند، اما مساله اینجاست که ما حتی ابتدایی‌ترین زیرساخت‌های آموزش مجازی را هم برای آنها فراهم نکرده‌ایم. نه اینترنت درستی داریم، نه معلم‌های ما برای اینگونه تدریس آموزش دیده‌اند و نه اینکه همه اقشار جامعه توانایی دسترسی به وسایل ارتباط جمعی را دارند.

ابوطالبی می‌گوید: با توجه به این وضعیت بهترین راه همین بازگشایی مدارس است، در واقع نباید آموزش را قربانی عدم توانایی مسوولان در رفع مشکلات کنیم. ولی از سوی دیگر مساله سلامت دانش‌آموزان هم مهم است و باید در این رابطه چاره‌ای اندیشیده شود. متاسفانه در اکثر موارد این اظهارنظرها و تصمیم‌ها بدون برنامه‌ریزی و بررسی انجام می‌شود.

چرا از تجربه‌های موفق استفاده نمی‌کنیم

صدرا سلامت، کارشناس محیط زیست درباره تغییر شاخص آلودگی هوا برای بازگشایی مدارس به تعادل می‌گوید: این اتفاق تنها پاک کردن صورت مساله است، ما اگر می‌خواهیم شرایط را به گونه‌ای رقم بزنیم که آموزش لطمه نبیند، باید در مورد رفع آلودگی هوا چاره‌اندیشی کنیم.

او می‌افزاید: چطور وزیر آموزش و پرورش در مورد کشورهایی که شاخص آلودگی هوای 300 را برای تعطیلی مدارس در نظر گرفته‌اند، ملاک و معیار قرار می‌دهد، اما مسوولانی که موظف به تامین هوای پاک هستند، از کشورهایی که در این زمینه موفق عمل کرده‌اند، الگو‌برداری نمی‌کنند. چرا ما همیشه باید از ضعیف‌ترین و آشفته‌ترین کشورها الگو‌برداری کنیم در حالی که نمونه‌های بسیار خوبی برای رفع آلودگی هوا در دنیا وجود دارد. چرا ما فقط به پاکستان و هند و بقیه کشورهایی که در این مورد از ما وضعیت بدتری دارند نگاه می‌کنیم.

مکزیک نمونه بسیار خوبی است

این کارشناس محیط زیست در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: به عنوان نمونه به کشور مکزیک اشاره می‌کنم. در سال 1992 سازمان ملل شهر مکزیکوسیتی پایتخت این کشور را به‌ عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرد. مشهور بود که در این شهر به‌خاطر آلودگی هوا پرنده‌ها هنگام پرواز می‌مردند و روی زمین می‌افتادند. 330 روز شاخص آلاینده‌ها در این شهر در سال 1990 بالاتر از حد استاندارد بود. امروز اما با اجرای برنامه‌های منسجم مقابله با آلودگی نام این شهر حتی در میان 10 شهر اول آلوده جهان هم نیست. دولت مکزیک با سرمایه 9.3 میلیارد دلاری پالایشگاه‌هایی برای تولید سوخت مناسب (با گوگرد پایین) راه‌اندازی کرده است. مقام‌های شهری با الگو گرفتن از اتوبوسرانی سریع در پایتخت کلمبیا، نوعی سیستم اتوبوسرانی به نام «متروباس» راه انداخته‌اند که علاوه بر افزایش حجم مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری دارد. در این طرح، اتوبوس‌های فرسوده و کوچک با سرمایه‌گذاری سریع با اتوبوس‌‌های جدید با حجم مسافر بیشتر تعویض شدند. کارخانه‌ها و مراکز صنعتی مجبور شدند حومه شهر را ترک کنند و به مناطق دورتر بروند. با پرداخت وام خودروها و تاکسی‌های فرسوده با روالی منظم تعویض شدند. متروی مکزیکوسیتی خیلی سریع با کمک الزامی همه بخش‌ها راه‌اندازی شد که حالا 12 خط دارد.

اگر بخواهیم می‌توانیم

صدرا سلامت با اشاره به اینکه هیچ اراده‌ای برای اجرای قانون «هوای پاک» در کشور وجود ندارد و همه دستگاه‌ها به بهانه عدم تخصیص بودجه شانه از بار مسوولیتی که به عهده شان گذاشته شده خالی می‌کنند می‌افزاید: نگاهی به کشورهای اروپایی بیندازید، کشورهایی مانند فرانسه، آلمان، فنلاند، دانمارک و سوییس. به‌طور مثال در فرانسه در روزهایی که میزان آلاینده‌ها افزایش پیدا می‌کند، وسایل نقلیه عمومی به صورت رایگان به مردم سرویس می‌دهند، در آلمان و دانمارک دوچرخه به یکی از وسایل مهم حمل و نقل تبدیل شده است، اکثر مردم یا از تراموا استفاده می‌کنند یا دوچرخه. اما وقتی در جامعه ما نصف جمعیت اجازه دوچرخه سواری ندارند نمی‌توانیم امیدی به کاهش آلودگی هوا داشته باشیم، در واقع مساله این است که اگر بخواهیم می‌توانیم در این زمینه موفق عمل کنیم اما موانع بسیاری بر سر راه است که باید برداشته شود.

او در پایان می‌گوید: تغییر استانداردهای شاخص آلودگی هوا حساسیت نسبت به این مساله را کاهش می‌دهد و همین امر خود باعث بروز مشکلات بیشتر می‌شود. شما وقتی شاخص را دستکاری می‌کنید، در واقع این پیام را به مردم می‌دهید که شرایط خیلی هم بد نیست و همین امر باعث می‌شود تا همان حداقل‌هایی هم که رعایت می‌شود از بین برود. در هر حال این روش‌ها برای مقابله با آنچه ما امروز با آن دست به گریبان هستیم نمی‌تواند موثر باشد، به هر حال آموزش و پرورش خودمختاری نیست که بدون در نظر گرفته نظر سازمان محیط زیست و دیگر کارشناسان در این زمینه به تنهایی بتواند برای موضوعی که ربط مستقیم به سلامت دانش‌آموزان دارد تصمیم‌گیری کند.

سکوت سازمان حفاظت محیط زیست در قبال تغییر استاندارد شاخص آلودگی

از سوی دیگر سازمان حفاظت محیط زیست هنوز واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداده است اما دکتر عباس شاهسونی - رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت - با تغییر استانداردهای شاخص آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس مخالفت کرده و گفته است: هر چه که در راستای سلامت مردم باشد، وزارت بهداشت با آن موافق است و هرچه که به سلامت مردم آسیب برساند، وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت مردم با آن مخالف خواهد بود. 

حرف آخر

حال باید دید اظهارنظر صریحی از سوی سازمان محیط زیست در این باره صورت خواهد گرفت یا باز هم در بر همان پاشنه پاک کردن صورت مساله به جای حل آن خواهد چرخید و یک بار دیگر مسوولان برای سبک کردن بار خود از سلامت مردم مایه خواهند گذاشت. مساله‌ای که در تمام مدت کرونا هم شاهد آن بوده‌ایم و با توجه به اینکه یک بار دیگر این همه‌گیری از سر گرفته شده و از طرف دیگری مشکلات دارویی هم به دیگر مشکلات اضافه شده است، می‌توان تنها با ماسک از جان دانش‌آموزان در برابر این میزان از آلودگی هوا حفاظت کرد.