ارتباط مذاکرات و نوسانات ارزی

محسن جلیلوند

نوسانات اخیر بازارها به خصوص بازار ارز تا چه اندازه به موضوع بن بست مذاکرات و نبود دورنمای مناسب از احیای برجام ارتباط دارد؟ این پرسش در شرایط فعلی اقتصاد ایران یک پرسش مهم و کلیدی است که پاسخ به آن می‌تواند بسیاری از ابهامات را روشن کند. در شرایطی که دولت سیزدهم اعلام کرده بود اجازه نمی‌دهد سایه سیاست خارجی بر حوزه اقتصاد سنگینی کند، اما واقعیت‌های جاری در اقتصاد و دیپلماسی کشور حاکی از آن است که مشکلات ناشی از عدم احیای برجام اثرات عینی در بازارهای مختلف ایران به خصوص بازار ارز داشته است. در این شرایط پرسش کلیدی آن است که نشانه‌ای از بهبود در مذاکرات مشاهده می‌شود یا نه؟

برخی معتقدند فضای متفاوتی در اتمسفر مذاکراتی ایران با کشورهای 1+4 و امریکا شکل گرفته است. از یک طرف اظهارات اخیر برخی مقامات عراقی در خصوص اعلام آمادگی ایران و امریکا برای از سرگیری مذاکرات و از سوی دیگر سفر قریب‌الوقوع گروسی به تهران باعث شده تا برخی تحلیلگران از احتمال فروریزی دیوار بن‌بست مذاکرات سخن بگویند. شخصا اما معتقدم هنوز راه زیادی تا ایجاد فضای مناسب در مذاکرات باقی مانده است.

ضمن اینکه مقامات امریکایی هم تا به امروز چیزی را به ‌طور رسمی درباره تداوم مذاکرات تایید یا تکذیب نکرده‌اند. تنها صحبت‌های امیرعبداللهیان وجود دارد که از ارسال پیام امریکایی‌ها خبر داده است. پیامی که ظاهرا توسط مقامات عراقی به ایران ارسال شده است. البته اظهاراتی درباره معاوضه زندانیان میان ایران و امریکا هم شنیده می‌شود اما درباره مذاکرات و احیای برجام هنوز نشانه مستندی مشاهده نمی‌شود.

سفر گروسی به تهران هم سفری کاری و در راستای پاسخگویی به ابهامات آژانس است. آژانس ادعا می‌کند که میزان غنی‌سازی ایران افزایش یافته، موضوع پادمانی حل و فصل نشده و نظارت‌های آژانس به‌طور قانونی اعمال نشده است. گروسی به تهران می‌آید تا پاسخی برای ابهاماتش پیدا کند. اما مساله اقتصاد برای ایران همچنان یک ضرورت جدی است. دو ماه پیش بود که معاون وزارت خزانه‌داری امریکا به امارات و عراق سفر کرد و در آنجا بسته‌ای درباره جلوگیری از ورود اسکناس‌های دلاری به ایران ارایه کرد.

پس از این سفر مشکلاتی بر سر ورودی دلار به ایران از طریق این کشورها شکل گرفت. بخشی از نوسانات ارزی اخیر هم برآمده از این سیاستگذاری جدید است. امریکا قصد داشت از این طریق، فشار اقتصادی بیشتری را متوجه ایران کند. ممکن است برخی این پرسش را مطرح کنند در شرایطی که ایران به نسبت قبل نفت بیشتری می‌فروشد، چرا تاثیر این افزایش فروش در اقتصاد نمایان نشده و اثر آن در بازار ارز مشاهده نمی‌شود؟  

بر اساس گزارش‌های مقامات امریکایی ایران به نسبت سال قبل 49 درصد بیشتر نفت می‌فروشد، اما در عین حال اجازه داده نمی‌شود تا پول ناشی از فروش نفت به ایران وارد شود. در واقع ایران نفت می‌فروشد اما به دلیل عدم پیوستن به FATF و محدودیت‌های جدید ارزی، امکان استفاده از درآمدهای ارزی‌اش را پیدا نمی‌کند. در کنار این موارد، گزاره دیگری هم در حوزه اقتصادی وجود دارد که باعث بروز مشکلات جدی اقتصادی در ایران شده است.

تا قبل از این، ایران از طریق حضور روسیه درFATF و ساختارهای بین‌المللی مالی، بخشی از نیازهای ارزی خود را ساماندهی می‌کرد، اما پس از آغاز نبرد روسیه با اوکراین و تعلیق حضور روسیه در ‌ FATF و وضع تحریم‌های جدید علیه این کشور، جدا از فشار بر روسیه، فشار بیشتری بر اقتصاد ایران وارد شده است. موضوعی که بخشی از دلیل نوسانات اخیر را می‌توان متوجه آن دانست.

بنابراین مشکلات اقتصادی و ارزی ایران دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها محدودیت در ورود دلار از طریق همسایگان، عدم احیای برجام، انتظارات تورمی، تحریم روسیه و... است. برای حل مشکل هم ایران قبل از اقدام دیگری باید تلاش کند روابطش با اروپا و امریکا را بهبود ببخشد. برجام را احیا کند و زمینه بازگشت به عرصه اقتصاد جهانی را فراهم سازد.