دیپلماسی؛ عصای دست اقتصاد
با وجود آنکه دولت سیزدهم بارها تاکید کرده بود که قصد ندارد اقتصاد ایران را به تحریم و روابط خارجی گره بزند اما بعد از گذشت حدود یک سال و نیم از آغاز به کار دولت، به نظر می‌رسد که سرانجام رویکردی متفاوت در دستور کار قرار گرفته و بهبود مناسبات بین‌المللی در دستور کار دولت جدید نیز قرار گرفته است.
در روزهای گذشته، از سرگیری روابط با عربستان سعودی توانست شوکی مثبت به اقتصاد ایران وارد کند و حالا صحبت‌ها در دو مسیر ادامه دارد. نخست حضور رییس‌جمهور بلاروس در ایران است و مساله مهم‌تر خبرهای ضد و نقیضی که از تعامل با امریکا به گوش می‌رسد.
در روزهای گذشته و پس از آغاز دوباره روابط با عربستان سعودی که البته چند هفته تا بازگشایی دوباره سفارتخانه‌های دو طرف فاصله دارد، اقتصاد ایران به این موضوع واکنشی مثبت نشان داده و دلار که چند روز قبل حتی تا مرز 60 هزار تومان نیز رفته بود، امروز به کانال 45 هزار تومان بازگشته است. در کنار آن اما ایران دیروز یک مهمان خارجی از اروپای شرقی نیز داشت و رییس‌جمهور بلاروس در دیدار با مقامات مختلف ایرانی، از بهبود روابط دو کشور سخن گفت.
رییس‌جمهور تعاملات ایران و بلاروس طی ۳۰ سال گذشته از زمان برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور را خوب و سازنده توصیف و بر استفاده از ظرفیت‌های موجود برای تسریع در تقویت روابط فیمابین تاکید کرد. سید ابراهیم رییسی پیش از ظهر دوشنبه به اتفاق آقای الکساندر لوکاشنکو رییس‌جمهور بلاروس نشست هیات‌های عالیرتبه دو کشور را برگزار کردند.
رییس‌جمهور در این نشست با ابراز رضایت از روند رو به رشد روابط دو کشور گفت: امضای یادداشت تفاهم‌ها در حوزه‌های مختلف نشانگر عزم و اراده دو کشور برای توسعه همه‌جانبه روابط است. رییسی در ادامه تعاملات ایران و بلاروس طی ۳۰ سال گذشته از زمان برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور را خوب و سازنده توصیف و بر استفاده از ظرفیت‌های موجود برای تسریع در تقویت روابط فیمابین تاکید کرد.
رییس‌جمهور همچنین استفاده از ظرفیت پیمان‌های منطقه‌ای نظیر سازمان همکاری‌های شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را در افزایش مبادلات و مراودات اقتصادی میان دو کشور و دیگر کشورهای مستقل موثر دانست. رییسی بر پیگیری اجرایی شدن توافقات میان ایران و بلاروس تا حصول نتیجه و ملموس شدن منافع اقتصادی آن برای ملت‌های دو کشور نیز تاکید کرد.
الکساندر لوکاشنکو رییس‌جمهور بلاروس نیز در این نشست جمهوری اسلامی ایران را یکی از کشورهای پیشرفته در حوزه تمدنی و اقتصادی توصیف کرد و گفت: این سومین بار است که به ایران سفر می‌کنم و هربار شاهد عزم و اراده بیشتر ملت ایران برای مقابله با فشارها و تحریم‌ها و همچنین حرکت در مسیر پیشرفت هستم. لوکاشنکو در ادامه مواضع مشترک دو کشور در زمینه مقابله با یکجانبه‌گرایی را مورد اشاره قرار داد و خواستار تبادل بیشتر ظرفیت‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، حمل و نقل و فناوری شد. رییس‌جمهور بلاروس همچنین با اشاره به کندی گسترش همکاری‌های اقتصادی میان ایران و بلاروس در سال‌های گذشته، از تسریع در توسعه روابط میان دو کشور در دولت آیت‌الله رییسی تقدیر کرد.
در پایان این نشست نقشه راه همکاری‌های همه‌جانبه و هفت سند همکاری در حوزه‌های مختلف تجاری، حمل و نقل، کشاورزی و فرهنگی میان جمهوری اسلامی ایران و بلاروس، در حضور روسای جمهور دو کشور به امضا رسید. در کنار این نشست، دو طرف در نشست خبری مشترک نیز شرکت کردند. سید ابراهیم رییسی در نشست خبری مشترک با الکساندر لوکاشنکو با اشاره به نشست مشترکی که دوطرف داشتند، اظهارکرد: توافقات خوبی در زمینه‌های صنعت، معدن، تجارت، کشاورزی و راه امضا شده است که امیدواریم گام‌هایی در جهت توسعه روابط بین دو کشور باشد.
رییس‌جمهور همچنین بیان کرد: امیدواریم این دیدار گام‌هایی در جهت توسعه همکاری‌های دو کشور باشد. مصمم هستیم روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خود با بلاروس را افزایش دهیم. مذاکرات خیلی خوب و ثمربخشی با رییس‌جمهور بلاروس در این زمینه داشتیم. در سازمان همکاری شانگهای و اوراسیا می‌توانیم همکاری‌های خیلی خوبی داشته باشیم و این همکاری‌ها با توجه به منافع مشترک به همکاری بین‌المللی منجر شود.
وی ادامه داد: اراده دو کشور بر توسعه روابط در همه حوزه‌هاست. این روابط در 30 سال وجود داشته است، اما پس از تشکیل این دولت روابط بیشتر شده و الان شرایط ما با گذشته قابل مقایسه نیست. رییس‌جمهوری تاکید کرد: هر دو کشور با یکجانبه‌گرایی مخالفیم و معتقدیم کشورهای مستقل می‌توانند با یکدیگر همکاری داشته باشند. این همکاری می‌تواند راهی برای مقابل با تحریم‌ها باشد. این کشورها باید از ظرفیت‌های یکدیگر بهره ببرند. امیدوارم این سفر گام بلندی برای توسعه روابط دو کشور باشد.
در ادامه لوکاشنکو با تشکر از رییس‌جمهور ایران به جهت مهمان‌پذیری گرم گفت: آخرین بار 17 سال پیش سفر رسمی به ایران داشتم و باید بگویم هیچ تحریمی نتوانسته است که ایران را از پیشرفت بازدارد. امروز روابط دو کشور را با جزییات مورد بررسی قرار دادیم. دوره‌ای از توقف در همکاری‌ها وجود داشت، اما از این دوره عبور کردیم و اسناد و تفاهم‌نامه‌های زیادی امروز به امضا رسید که اگر آنها اجرایی شود می‌توانیم به هدف خود در توسعه روابط برسیم.
رییس‌جمهور بلاورس افزود: تحریم دوره فرصت‌هاست و نباید این فرصت ایجاد شده را از دست داد. بسیار خوشحالم که بگویم مواضع دو کشور در مواضع منطقه‌ای و بین‌المللی همگون و مشترک است و هر دو کشور خواهان ایجاد جهانی چند قطبی و عادلانه هستند. وی با تاکید بر اینکه دو کشور اعتماد کامل به یکدیگر دارند، خاطرنشان کرد: حجم تبادلات تجاری نسبت به سال گذشته سه برابر شده، اما هنوز از سطح انتظارات دو کشور دور است. امروز تاکید می‌کنیم همه توافقات بدون حاشیه‌ای باید اجرا شوند.
باید سطح روابط دو کشور را ارتقاء دهیم. در کنار آن اما بحث همچنان درباره تعامل ایران و امریکا برای جابه‌جایی زندانیان نیز ادامه دارد. در شرایطی که دولت بایدن توافق نهایی را تکذیب کرده اما ایران می‌گوید که مذاکرات در این زمینه انجام شده است. سخنگوی وزارت امور خارجه اظهار کرد: ما آماده انجام تبادل زندانیان با امریکا هستیم و مشکل فنی طرف امریکایی در این زمینه به خود آنها ارتباط دارد. در صورتی که طرف امریکایی نسبت به این موضوع برخورد واقع‌بینانه داشته باشد موضوع تبادل زندانیان به عنوان یک موضوع کاملا انسانی قابل انجام است. در ماه مارس سال گذشته میلادی توافق مکتوبی بین طرفین در این زمینه صورت گرفته و از سوی نماینده رسمی امریکا نیز این توافق امضا شد.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین در مورد مطالب مطرح شده در ارتباط با توافق ایران و عربستان در نشریه امریکایی وال استریت ژورنال و طرح این ادعا از سوی این رسانه که قرار است فعالیت شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال در پی توافق ایران و عربستان تعطیل شود، گفت: توافق صورت گرفته بین ایران و عربستان در چارچوب مذاکرات محرمانه و عالی انجام شده است. عموماً رسانه‌ها در مورد این توافق‌ها به گمانه‌زنی رسانه‌ای می‌پردازند ولی شما این حق را به سخنگوی وزارت خارجه بدهید که در مورد گمانه‌زنی رسانه‌ای اظهارنظر نکند .
وی با تاکید بر اینکه توافق صورت گرفته بین ایران و عربستان توافق خوبی است و امیدواریم روابط دو کشور در ریل طبیعی خود قرار بگیرد گفت: اینکه بین دو کشور اختلاف نظر و مشکلاتی وجود داشته باشد یک امر طبیعی است و مهم این است که کشورها در مورد این موضوعات اختلافی و حل آنها به روندهای دیپلماتیک پایبند باشند و امیدواریم با تحول مثبت صورت گرفته شاهد شکل‌گیری روابط هم همراه با حسن نیت بین دو کشور باشیم. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در مورد روابط ایران و مصر نیز گفت: مصر کشور مهمی در منطقه است و منطقه به هم افزایی ایران و مصر نیازمند است.
وی با بیان اینکه در حاشیه اجلاس بغداد ۲ در اردن گفت‌وگوی کوتاه و مثبتی بین آقای امیرعبداللهیان و آقای عبدالفتاح السیسی رییس‌جمهور مصر صورت گرفت، تصریح کرد: در ارتباط با مصر معتقد به برداشتن گام‌های جدیدی برای ارتقای روابط هستیم، ولی همانطور که می‌دانید روابط بین کشورها در یک مسیر دوجانبه است و باید دید اراده کشور مقابل در چه مسیری است. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین در پاسخ به سوالی در ارتباط با روابط سوریه با ترکیه و نقش ایران در این موضوع گفت: روابط سوریه با همسایگانش مورد توجه ایران است و بهبود این روابط از اولویت‌های تهران است، ما همواره معتقد هستیم که افزایش همکاری‌ها بین سوریه و کشورهای منطقه از جمله ترکیه به تحقق صلح در منطقه کمک می‌کند. وی در ادامه با اشاره به تلاش‌های ایران برای بهبود روابط ترکیه و سوریه گفت: در همین چارچوب اولین نشست مقامات امنیتی ترکیه و سوریه در ایران برگزار شد و ایران به تلاش‌های خود برای بهبود روابط سوریه با کشورهای منطقه از جمله ترکیه ادامه می‌دهد.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین در مورد سفر اخیر علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه به عمان و اینکه آیا در این سفر در مورد مذاکرات رفع تحریم‌ها نیز رایزنی و گفت‌وگو شده است، گفت: در مورد سفر آقای باقری شب گذشته از سوی وزارت امور خارجه اطلاع‌رسانی شد.
آقای باقری به منظور شرکت در نهمین دوره مشورت‌های سیاسی میان تهران و مسقط به عمان سفر کرده بودند و در جریان این سفر دیدار خوبی با وزیر خارجه عمان داشتند و در این دیدار در ارتباط با مسائل دوجانبه و همچنین دیگر موضوعات از جمله تحول مثبت صورت گرفته در روابط ایران و عربستان با توجه به نقش عمان در این زمینه، گفت‌وگو و رایزنی شد. کنعانی تاکید کرد: با توجه به جایگاه عمان ارتباط با موضوعات مهم مورد توجه ایران طبیعی که در این نشست‌ها در مورد موضوعاتی که عمان نقش دارد و نقش ایفا می‌کند گفت‌وگو و رایزنی شود. وی با تاکید بر اینکه مسیر دیپلماسی باز است، تصریح کرد: روش‌های دیپلماتیک در دسترس است و باید از این ظرفیت استفاده شود.
کنعانی همچنین در پاسخ به سوال یک رسانه امریکایی در مورد بحث تبادل پیام‌ها در مورد تبادل زندانیان و چرایی تکذیب توافق صورت گرفته برای انجام این موضوع از سوی دولت امریکا تاکید کرد: مذاکرات از طریق واسطه‌ها که ایفای نقش می‌کنند انجام شد. در این زمینه ما پیش از این توافق مکتوب میان دو کشور از طریق واسطه امضا کردیم. طرفی که تکذیب می‌کند دولت امریکاست. من شما را ارجاع می‌دهم به مواضع سخنگوی وزارت خارجه امریکا که در نشست اخیرش صراحتاً اشاره می‌کند که دولت امریکا روی این پرونده کار، تلاش و پیگیری می‌کند.
سوال من از طرف امریکایی این است که در خلأ و به‌طور یک‌جانبه و با خودش دارد روی این موضوع کار و تلاش و پیگیری می‌کند؟ یا از طریق واسطه‌ها در چارچوب پیام‌هایی که رد و بدل می‌شود؟ در هر صورت توافق مکتوب وجود دارد در ارتباط با موضوع زندانیان در ارتباط با موضوعات هسته‌ای هم دیپلماسی فعال است. وی تاکید کرد: بنابراین اینکه دولت امریکا چرا چنین ادعایی می‌کند باید ببینیم که مشکل دولت امریکا چیست؟ آیا به مسائل داخلی دولت امریکا بر می‌گردد؟ آیا به رقابت‌های سیاسی درونی دولت امریکا بر می‌گردد؟ در هر حال این مشکلی است که مرتبط با دولت امریکا است و آنها باید در این رابطه توضیح دهند.
چه در نهایت توافق ابتدایی میان ایران و امریکا نهایی شود و چه نه، به نظر می‌رسد که تیم دولت سیزدهم سرانجام به این نتیجه رسیده که بهبود رابطه با جهان می‌تواند به نفع اقتصاد ایران نیز تمام شود و در صورتی موفقیت عملی در مذاکرات، می‌توان این موضوع را به فال نیک گرفت.
