دامنه نوسان و محدودیت‌های آن
دامنه نوسان سهام که به عنوان یکی از محدودیت‌های اساسی و زیر سوال بازار سرمایه ایران است در مقاطع مختلف دچار تغییرات شده، به گونه‌ای که در زمان‌های حمایتی بازار که سازمان بورس نیز سیاست حمایتی را اتخاذ می‌کند نسبت به افزایش آن و در زمان‌هایی که به زعم سازمان ریسک‌های مختلف افزایش پیدا کرده در جهت کاهش آن اقداماتی صورت گرفته است؛ از این رو می‌توان گفت که روند دایمی در سال‌های گذشته بر مدار رشد دامنه نوسان نبوده و شاهد تصمیمات متناقض بوده‌ایم.
به‌طور حتم دامنه نوسان ابزاری برای مداخله در بازار با استنباط‌های مختلف بوده است که شاید ریشه‌یابی آن ما را به مشکلات ساختاری و عمق کم بازار هدایت کند.
اگر بازارهای جهانی و ساختار بورس‌های بین‌المللی را بررسی کنیم اثری از این محدودیت وجود ندارد در حالی که هر آنچه تحت عنوان دلیل برای وجود دامنه نوسان در بورس ما وجود دارد در آنجا به کرات اتفاق می‌افتد، نوسان‌های سنگین که حتی بیش از ۶۰ درصد ارزش سهام یک شرکت را در چند ساعت از بین می‌برد و شاید نزدیک‌ترین مثال آن بحران بانکی اخیر در امریکا بود. پس به صرف برخی معایب نمی‌توان ماهیت محدودیت دامنه نوسان را توجیه کرد.
آنچه در کشور ما باید مورد توجه قرار گیرد، توسعه فعالیت‌های حرفه‌ای با گسترش ساختارها و نهادهای ذیل بازار سرمایه و تسهیل و گسترش مجوز‌های تاسیس جهت ارتقای کیفیت می‌باشد، به‌طور مثال فعالیت‌های سبدگردانی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مشاور سرمایه‌گذاری و بازارگردانی، نمونه‌ای از آن است که با تعدد و گسترش آن در کنار شرکت‌های اعتبارسنجی فعالیت‌های این نهادها می‌توان حرفه‌ای‌گری در فعالیت‌ها را تسریع کرد. جلوگیری از فعالیت‌های سوداگرانه از طریق ایجاد محدودیت‌هایی همچون دامنه نوسان را می‌توان یکی از مبتدیانه‌ترین نوع فعالیت‌ها دانست که قطعا کمکی به بین‌المللی کردن و ارتقای جایگاه سرمایه‌گذاری نخواهد کرد.
آگاهی بخشی به جامعه سهامداری و عمق‌بخشی به ابزارهای نوین مالی و به ویژه ابزارهای پوشش ریسک از دیگر موارد جلوگیری از اتفاقات مخرب در بورس ما می‌باشد که هر چند در ماه‌های اخیر شاهد اتفاقاتی در این مورد هستیم ولی سرعت آن مطلوب نیست.
با بررسی اجمالی تحمیل محدودیت دامنه قیمتی در بورس می‌توانیم به مثال عینی برخی ابزارها که عملا دامنه نوسان برای آنها تعریف نشده نیز اشاره کنیم، آپشن سهام که در برخی نمادها مانند شستا و خودروسازان با حجم معاملات نسبتا خوبی نیز همراه است فاقد سقف و کف قیمتی است و با وجود برخی روزها که منطق قیمتی معاملات زیر سوال می‌رود اما میزان نوسان آن برای سهامداران قابل درک بوده و توانسته با وجود نوپا بودن و مشکلات تخصیص مجوز معاملاتی به سهامداران، نقدینگی خوبی را جذب کند.
هم‌اکنون بیشترین دامنه نوسان در بازار متعلق به صندوق‌های سرمایه‌گذاری با آستانه مثبت و منفی ۱۰ درصد و در سهام، شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اول بورس و فرابورس به میزان ۷ درصد است که البته برای فلسفه ارجحیت بازار اول فرابورس نسبت به بازار دوم بورس نیز انتقادات زیادی وجود دارد. در ماه‌های اخیر رییس سازمان بورس، آقای عشقی اشارات زیادی به افزایش دامنه نوسان داشته‌اند و البته این افزایش را تدریجی قلمداد کرده‌اند و انتظار اهالی بازار از اولین افزایش دامنه نوسان تا بازه زمانی تیر ماه می‌باشد که موضع‌گیری‌های مختلف مبنی بر میزان افزایش دامنه همچنان ابهاماتی را برای تاثیرگذاری آن به وجود آورده است و قطعا گذشت زمان و سیاست‌گذاری‌های نهادهای بالادستی مشخص‌کننده آن خواهد بود، همان‌گونه که در ابتدای عرایضم بیان کردم زمان اعمال این تصمیمات با سیاست‌های حمایتی یا کنترلی بازار مرتبط است و دو تصمیم اخیر طی روز‌های گذشته برای کاهش سقف خرید و نگهداری سهام توسط فیکس اینکام‌ها و همچنین کاهش ضریب اعتبار سهام در جهت کنترل روند بازار قلمداد می‌شود و باید دید آیا زمان افزایش دامنه نوسان نیز در همین راستا و به شرایط مورد دلخواه سازمان منوط خواهد شد یا به برنامه زمانبندی مشخصی پایبند خواهند بود.
اما آنچه توجه به آن ضروری و البته تکمیل‌کننده نکات بازگو شده است توجه به اتفاقات همیشگی بازار سرمایه است در مدل بازگشایی پس از افشای الف و همچنین بعد از مجامع عادی سالانه و افزایش سرمایه، دامنه نوسان تا ۱۰۰درصد قیمت تئوریک یا پایانی و همچنین بدون محدودیت دامنه تعریف می‌شود ولی آنچه در بازگشایی رخ می‌دهد معاملاتی اغلب توام با منطق به نظر می‌رسد؛ حال با نگاهی به کشف قیمتی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه که در مرحله اول تحت عنوان عرضه به سهامداران حرفه‌ای صورت می‌گیرد در موارد متعدد شاهد نکاتی به دور از حرفه‌ای‌گری هستیم نوسان قیمتی بالا و معاملات در بازه قیمتی بزرگ در روز عرضه اولیه و در شرایطی که گزارش ارزش‌گذاری نیز در اختیار همگان قرار گرفته نکته تعجب‌برانگیزی است که لزوم تمرکز بر حرفه‌ای‌گری به معنی واقعی و بازتعریف مصادیق حرفه‌ای‌گری در بورس با تمرکز بر رقابتی‌سازی را یادآور می‌شود که در جملات قبل به آن اشاره شد.
