تجارت انرژی با بازاریابان بین‌المللی!

گلناز پرتوی مهر|  

مهم‌ترین هدف دولت، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی بوده است؛ به این شکل که بخش خصوصی حضور فعالی در سیاست‌های جدید تجارت انرژی ایران را ایفا کند. دو راهکار بازارسازی مبتنی بر خرید تقاضا در سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی با حضور موفق بخش خصوصی در صنعت پالایشگاهی کشورهای همسو بوده است و دیگر راهکار نیز تبدیل کردن بخش خصوصی به بازاریاب‌های نفت خام کشور از طریق اوراق گواهی سپرده نفت خام و عرضه نفت در بورس انرژی به شکل این اوراق بوده است. این دو راهکار تحولی شگرف در زمینه تجارت انرژی ایران با حضور بخش خصوصی ایجاد کرده‌اند.

علی صالحیان کارشناس حوزه انرژی در رابطه با اهمیت نقش نفت خام در اقتصاد ایران، در گفت‌وگو با«تعادل» اظهار کرد: اکتشاف و تولید همواره بخش مهمی از اقتصاد ایران بوده است. ایران دارای ذخایر نفتی قابل توجهی است و درآمد حاصل از صادرات نفت خام بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهد. به این ترتیب، نفت خام همچنان یک کالای اساسی برای اقتصاد ایران است و تولید و فروش نفت همچنان برای تداوم جبران کسری بودجه و رشد اقتصاد کشور حیاتی است. 

وی ادامه داد: با این حال، در بحث فروش نفت خام و همچنین درآمدهای ارزی حاصل از آن یک بی‌ثباتی بالایی مشاهده می‌شود که از ابتدای دهه نود به خوبی نشانگر وضعیت‌های مختلف تورمی و رکودی بسته به فروش نفت خام ایران بودیم و فروش نفت در معرض عوامل خارجی مانند تنش‌های ژئوپلیتیکی و نیروهای بازار بوده است. به همین دلیل، اهمیت متنوع‌سازی مبادی فروش نفت از اهمیت بالایی برخوردار است. دولت ایران نیز اخیرا به دنبال راه‌هایی برای تنوع بخشیدن به جریان‌های درآمد نفتی خود و محافظت از اقتصاد خود در برابر اثرات نامطلوب تجارت شرطی نفت خام خود بوده است. 

صالحیان گفت: در همین رابطه نیز مهم‌ترین هدف دولت، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی بوده است؛ به این شکل که بخش خصوصی حضور فعالی در سیاست‌های جدید تجارت انرژی ایران را ایفا کند. دو راهکار بازارسازی مبتنی بر خرید تقاضا در سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی با حضور موفق بخش خصوصی در صنعت پالایشگاهی کشورهای همسو بوده است و دیگر راهکار نیز تبدیل کردن بخش خصوصی به بازاریاب‌های نفت خام کشور از طریق اوراق گواهی سپرده نفت خام و عرضه نفت در بورس انرژی به شکل این اوراق بوده است. این دو راهکار تحولی شگرف در زمینه تجارت انرژی ایران با حضور بخش خصوصی ایجاد کرده‌اند. 

وی با اشاره به راهکار مهم حضور بخش خصوصی در بازارسازی مبتنی بر خرید تقاضا اظهار کرد: راهکار اول در زمینه حضور بخش خصوصی در بازارسازی مبتنی بر خرید تقاضا بوده است؛ به این شکل که وزارت نفت با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان بخش خصوصی در حوزه تجهیزات پالایشگاهی، ظرفیت نیمه فعال پالایشگاه نیازمند بازسازی کشورهای همسو را فعال کرده و سپس با اتکا به ظرفیت جدید فعال شده و همگرا بودن خوراک موردنیاز تجهیزات جدید مورداستفاده با نفت خام ایران، این پالایشگاه‌ها مشتریان جدید نفت خام ایران شده و بدین‌ترتیب بازارسازی جدیدی مبتنی بر ایجاد نیاز در پالایشگاه‌های مذکور ایجاد کرد.

این کارشناس انرژی با اشاره به روش دوم جذب سرمایه بخش خصوصی توسط دولت از طریق تبدیل کردن بخش خصوصی به بازاریابان بین‌المللی نفت خام ایران در بازارهای جهانی گفت: روش دوم تبدیل کردن بخش خصوصی به بازاریابان بین‌المللی نفت خام ایران در بازارهای جهانی بوده است که از طریق عرضه نفت در بورس با ابزار مالی اوراق گواهی سپرده کالایی نفت خام بوده است. اوراق گواهی سپرده کالایی نفت خام نشان‌دهنده یک ابزار مالی جدید است که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد سهام در عملیات تولید و فروش نفت خام ایران را خریداری کنند. اساساً، این گواهی‌ها سهمی از سود حاصل از فروش نفت خام را نشان می‌دهد. این بدان معناست که سرمایه‌گذاران می‌توانند در بخش نفت ایران سرمایه‌گذاری کنند، بدون اینکه مجبور باشند خود نفت خام را به صورت فیزیکی مدیریت کنند.

وی در پایان افزود: یکی از مزایای حیاتی گواهی سپرده کالایی نفت خام این است که به ایران امکان می‌دهد جریان‌های درآمدی خود را متنوع کند. با صدور این گواهی‌ها، کشور می‌تواند طیف متنوع‌تری از سرمایه‌گذاران از جمله سرمایه‌گذارانی که منابع خرید نفت خام فیزیکی ندارند را جذب کند. این بدان معناست که ایران می‌تواند از منابع مالی جدید استفاده کند، که می‌تواند به کاهش وابستگی کشور به یک جریان درآمد کمک کند. یکی دیگر از مزایای مهم گواهی سپرده کالایی نفت خام این است که به ایران اجازه می‌دهد تا اثرات تحریم‌های تجاری نفت را خنثی کند.

در نتیجه تنش‌های مختلف ژئوپلیتیکی، ایران با محدودیت‌هایی در تجارت نفت خود با برخی کشورها مواجه شده است. ایران با صدور این گواهینامه‌ها می‌تواند نفت خود را به سرمایه‌گذاران کشورهایی بفروشد که ممکن است به دلیل محدودیت‌های تجاری قادر به فروش مستقیم نفت نباشند. این بدان معناست که کشور می‌تواند حتی در مواقع بی‌ثباتی سیاسی یا اقتصادی به درآمدزایی از ذخایر نفتی خود ادامه دهد.