آسیب‌پذیری ۲،۷ میلیون بنا در برابر زلزله‌های کوچک
گروه راه و شهرسازی|
آنگونه که معاون وزیر راه اعلام کرده، ۲.۷ میلیون بنای فاقد سازه فلزی یا بتنی در کشور وجود دارد که با یک زلزله کوچک تخریب می‌شوند. نوسازی این ساختمان‌ها اما با مشکلات متعددی مواجه است از جمله اینکه ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی با وام ارزان‌قیمت هم توان نوسازی مسکن را ندارند. محمد آیینی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به اینکه این شرکت ماموریت دارد در سه حوزه بافت فرسوده، سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های تاریخی برنامه نوسازی، توانمندسازی و مقاوم‌سازی را انجام دهد، اظهارکرد: باید از ظرفیت‌ها و پتانسیل موجود در بافت‌های فرسوده (بافت‌های میانی) برای تامین مسکن مورد نیاز جامعه استفاده کرد.
به گزارش «تعادل»، تجربه ساخت مسکن مهر در خارج از حریم شهرها، مشکلات متعددی را برای دولت و مردم ایجاد کرد. نبود زیرساخت‌های شهری همچون درمانگاه، مدرسه، مسجد، کلانتری، آب، برق، گاز و ...منجر به این شده است که تاکنون حدود240 هزار واحد مسکن مهر واقع در شهرهای جدید همچون پردیس در نزدیکی تهران به بهره‌برداری نرسند. از همین رو، هم مسوولان دولتی و هم کارشناسان مسکن به این نتیجه رسیده‌اند که ساخت و سازهای دولتی در قالب طرح ساخت 4 میلیون مسکن در 4 سال باید در حریم شهرها انجام شود.
از آنجا که زمین‌های ذخیره شهری محدود هستند، بافت‌های فرسوده گزینه مناسبی برای ساخت مسکن دولتی به شمار می‌روند. اما ساخت و ساز در این بافت‌ها مصایب خاص خود را دارد. از سویی، ساخت و سازها ریزدانه و ناشی از تجمیع دو یا سه پلاک منجر به نوسازی محله‌ها نمی‌شود و از سوی دیگر، کوچاندن ساکنان این محلات – طرحی که علیرضا زاکانی، شهرداری تهران در روزهای نخست فعالیت خود در شهرداری مطرح کرد یا تکرار تجربه پروژه نواب در تهران در دهه 1370- مستلزم صرف هزینه‌های زیاد است که با توجه به کاهش ارزش پول ملی و سیطره تنگنای مالی بر دولت و شهرداری و همزمان بروز بحران‌هایی متعددی همچون فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی و ... برای نهادهای یادشده مقدور نیست.
مردم نیز در زیر بار جهش‌های تورمی گاه و بیگاه به کلی توان مالی خود را از دست داده‌اند و تامین نصفه و نیمه نیازهای اولیه خود را در دستور کار دارند. جلب سرمایه خارجی برای بازسازی بافت فرسوده نیز با اما و اگرهای متعددی مواجه است. با توجه به این شرایط، به نظر نمی‌رسد، بافت‌های فرسوده کشور با سرعت بالا نوسازی شوند و چشم‌انداز روشنی در این زمینه فعلا وجود ندارد.
20 درصد زمین‌های شهری ناکارآمد است
وی با یادآوری اینکه 167 هزار هکتار معادل 20 درصد از سطح اراضی شهرهای کشور را بافت‌های ناکارآمد شهری تشکیل داده است، افزود: حدود 32 هزار هکتار بافت فرسوده تاریخی در 200 شهر، حدود 60 هزار هکتار در قالب 1153 محله سکونتگاه غیررسمی در بیش از 110 شهر و حدود 74 هزار هکتاربافت فرسوده (بافت میانی) در 540 شهر کشور شناسایی شده است. وی با بیان اینکه براساس سرشماری سال 95 در این سه گونه بافت‌های تاریخی، سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت فرسوده (بافت تاریخی) به ترتیب 328 هزار واحد، 930 هزار واحد و 1.4 میلیون واحد بنای ناپایدار شناسایی شده است، گفت: در مجموع حدود 2.7 میلیون واحد بنای ناپایدار در محلات هدف بازآفرینی شهری با جمعیتی بالغ بر 10 میلیون نفر شناسایی شده است.
این بناها فاقد سازه بتنی و فلزی هستند و با کوچک‌ترین زلزله تخریب و روی ساکنان آن آوار می‌شود. مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با مقایسه زلزله سال گذشته ترکیه با زلزله سال 82 شهر بم، گفت: زلزله بهمن 1401 ترکیه، به لحاظ بزرگی و سطح وقوع حادثه، از زلزله شهر بم خیلی بیشتر بود اما آمار تلفات آن به تلخی حادثه شهر بم نبود. واقعیت این است که اگر ترکیه برنامه‌های مقاوم‌سازی و نوسازی واحد‌های فرسوده خود را به درستی اجرا نمی‌کرد شاهد فاجعه مرگبار در این کشور بودیم.
تولید 3 واحد از هر پلاک فرسوده
آیینی با اشاره اینکه نوسازی بافت‌های فرسوده ضروری است و باید شتاب گیرد، عنوان کرد: با تخریب هر پلاک فرسوده به‌طور متوسط در کشور سه واحد مسکن اضافی تولید می‌شود، در شهر تهران این رقم 5 واحد مسکن است. پس می‌توانیم بگویم که ظرفیت ساخت 4 میلیون واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده (بافت‌های میانی) امکان‌پذیر است. وی با تاکید بر اینکه املاک دارای سند عادی، قولنامه‌ای و تصرفی در سکونتگاه‌های غیررسمی باید سنددار شوند، گفت: ساکنان این مناطق عمدتا از اقشار کم درآمد جامعه هستند که حتی در صورت اعطای تسهیلات ارزان قیمت، به تنهایی توان نوسازی مسکن را ندارند؛ راهکار این است که سرمایه‌گذاران، توسعه گران و سازندگان به صورت مشارکتی نوسازی کنند؛ اما چون این بافت‌های فرسوده برای آنها توجیه پذیر و معادله اقتصادی ندارد رغبتی برای ورود به این بافت‌ها ندارند.
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه راهبرد ما برای جلب مشارکت و ورود سازندگان، سرمایه‌گذاران و توسعه گران در محدوده بافت‌های فرسوده، تبیین و اجرای بسته‌های تشویقی موثر از جنس‌های مختلف است، تصریح کرد: در این بسته‌های تشویقی بخش‌های مختلف نظیر تسهیلات اداری، مالی و شهرسازانه در آن دیده شده است، باید مالک، سرمایه‌گذار و سازنده در بافت‌های فرسوده در میدان کار به این نتیجه برسند که با مشارکت یکدیگر و با استفاده از بسته‌های تشویقی موثر وارد میدان برد – برد شده‌اند و موانع از پیش پای آنان برداشته شده و با مشکل مواجه نمی‌شوند . ایینی با اشاره به اینکه بسته‌های تشویقی شهرسازانه می‌تواند سهم بالایی در تولید مسکن در بافت‌های فرسوده داشته باشد، اظهار کرد: ابلاغ بسته تشویقی شهرسازانه 19بندی توسط وزیر راه و شهرسازی در بهمن سال گذشته، نشان از اهمیت این بسته در بازآفرینی شهری دارد.
