سیگنال گسل ایوانکی به بافت فرسوده تهران

گروه راه و شهرسازی|

زلزله دیروز صبح قیام‌دشت در شرق استان تهران بار دیگر زنگ هشدار برای واحدهای مسکونی بدون اسکلت و لزوم بازسازی و احیای این واحدها را به صدا درآورد.

بنا بر گزارش خبرگزاری‌های داخلی، ساعت هفت و چهار دقیقه صبح سه شنبه ۲۰ تیرماه زمین در استان تهران لرزید. بر اساس این گزارش این زلزله 3.6 ریشتری در دماوند و دشت ورامین احساس شد. این زلزله در عمق ۱۰ کیلومتری زمین و در طول جغرافیایی ۵۱.۵۵ و عرض جغرافیایی ۳۵.۵۵ رخ داده است.

در همین رابطه، علی بیت‌اللهی رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: بنا به گزارش مرکز لرزه‌نگاری دانشگاه تهران صبح دیروز ساعت ۷ و ۵ دقیقه زلزله‌ای در عمق ۱۰ کیلومتری با بزرگی ۳.۶ در جنوب شرقی تهران رخ داد.

بیت‌اللهی با اشاره به اینکه این مسیر در امتداد جاده پاکدشت و شریف‌آباد قرار دارد، گسل مسبب این زلزله را گسل ایوانکی عنوان کرد و افزود: به نظر می‌رسد یکی از فعال‌ترین گسله‌های جنوبی تهران که منتهی به جنوب شرق تهران می‌شود و در محدوده نزدیک به شهر ری و منطقه ۱۹ واقع می‌شود همین گسل ایوانکی باشد که پیش‌تر نیز وقوع چندین رخداد لرزه‌ای را در سال‌های اخیر داشته است.

وی توضیح داد: با توجه به اینکه این زلزله بزرگی زیر ۴ داشته است، برآورد خسارتی برای انتظار خسارت نمی‌رود. اما اهمیت این زمین لرزه در این است که این محدوده در ۲۰ کیلومتری کلان‌شهر تهران در ۱۳ کیلومتری پاکدشت و ۱۴ کیلومتری باقردشت واقع است.

بیت‌اللهی گفت: طبق آخرین سرشماری که در سال ۱۳۹۵ انجام شد کل جمعیت ساکن در اطراف 

روی مرکز این زلزله بالغ بر ۱۱ و نیم میلیون نفر است. همچنین در این حدود نزدیک به ۴۲۰ هزار واحد مسکونی بدون اسکلت وجود دارد که نشان می‌دهد زلزله اگر بزرگی متوسطی داشت می‌توانست خطرآفرین باشد.

وی تصریح کرد: تمامی این موارد دلایل اهمیت این رخدادهای کوچک است که هرچند خسارتی به بار نمی‌آورند اما باید توجه کنیم که رخداد این زلزله‌های کوچک معرف فعال بودن گسل‌هاست.

بیت‌اللهی توضیح داد: بررسی‌های آماری حاکی از آن است که در اطراف رومرکز زلزله در ۱۷ سال گذشته ۶۰۰ زمین لرزه با بزرگی ۲.۵ و بزرگ‌تر رخ داده است که نشان می‌دهد منطقه از نظر لرزه‌خیزی فعال است که باید در خصوص لرزه‌خیزی مناطق پایش و نظارت داشته باشیم.

   پیش‌لرزه نبود

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت شهرسازی با بیان اینکه هر چند احتمالا زلزله 3.6 ریشتری جنوب شرق تهران پیش لرزه، زلزله بزرگ‌تری نیست اما نشان می‌دهد که گسل ایوانکی فعال است، گفت: باید به این موضوع توجه داشت که تکرار این زلزله‌ها نشان‌دهنده فعال بودن گسل ایوانکی است و در امتداد آن به مراکز جمعیتی پاک‌دشت و قیام دشت می‌رسیم که در این منطقه 400 هزار واحد مسکونی بدون اسکله واقع شده است.

بیت‌الهی در گفت‌وگو با ایلنا درباره احتمال اینکه زلزله 3.6 ریشتری زلزله حنوب شرقی تهران و گسل ایوانکی پیش‌لرزه، زمین لرزه بزرگ‌تری باشد، اظهار کرد: موضوع مهم درباره این زلزله نزدیکی آن به تهران و مراکز جمعیتی در منطقه 15 و شهر ری است. هرچند احتمال اینکه این زمین لرزه خفیف، پیش‌لرزه، زمین لرزه بزرگ‌تری باشد، ضعیف است. اما نشان می‌دهد که گسل ایوانکی فعال است.

وی ادامه داد: گسل ایوانی در امتداد شمال شرقی تهران و از گرمسار شروع می‌شود و بیش از 100 کیلومتر طول دارد و در ادامه وارد منطقه 15 و شهر ری می‌شود.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی نزدیک بودن این گسل به تهران بسیار مهم است، گفت: در طول چند سال گذشته، چندین بار زلزله با همین بزرگی در این منطقه رخ داده و هر چند احتمال زلزله بزرگ‌تری پس از زلزله 3.6 ریشتری کم است اما باید به این موضوع توجه داشت که تکرار این زلزله‌ها نشان‌دهنده فعال بودن گسل ایوانکی است که در امتداد آن به مراکز جمعیتی پاک‌دشت و قیام دشت می‌رسیم که در این منطقه 400 هزار واحد مسکونی بدون اسکلت واقع شده است.

بیت‌الهی ادامه داد: مقاومت این بافت‌ و واحدهای بدون اسکله در برابر زلزله‌های بزرگ‌تر، پایین است و باید این موضوع مورد توجه قرار بگیرد.

   آموزش مردم از نان شب واجب‌تر است

در همین حال، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران بر ضرورت‌ آمادگی و هوشیاری همیشگی مردم در شهر پرگسل و زلزله خیزی همچون تهران تاکید کرد و گفت: فرهنگ‌سازی و آموزش به مردم برای مواجهه با زلزله از نان شب واجب‌تر است.

علی نصیری در این باره گفت: در ساعت ۷: ۰۴ صبح امروز زلزله‌ای به بزرگی ۳.۶ ریشتر ۱۰ کیلومتری قیامدشت، ۱۱ کیلومتری ری و ۱۳ کیلومتری باقر شهر را در عمق ۱۰ کیلومتری زمین لرزاند که خوشبختانه خسارت جانی نداشته است، اما نباید به همین میزان اکتفا کنیم و بگوییم پس همه‌چیز تمام شد.

وی اضافه کرد: باید ببینیم چقدر آماده‌ایم، اتفاقا همیشه باید نگران زلزله در تهران باشیم و این نگرانی باید به ارتقای میزان آمادگی ما منجر شود.

نصیری با بیان اینکه آموزش مهم‌ترین موضوع در مدیریت بحران است، افزود: از شهروندان دعوت می‌کنیم تا در کلاس‌های آموزشی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران که در تمامی پایگاه‌های مدیریت بحران محلات شهر تهران به صورت رایگان در حال برگزاری است، در راستای ارتقای آمادگی خود و خانواده‌هایشان شرکت کنند.

   زلزله در ملارد

پیش از این، روز جمعه ساعت ١٠ و ٢٨ دقیقه صبح 15 اردیبهشت سال جاری نیز در ملارد (غرب تهران) زلزله‌ای با بزرگی ٣.٩ ریشتر رخ داد. این زمین لرزه در همان نقطه وقوع زلزله 5.2 ریشتری ٢٩ آذر ماه سال ١٣٩۶ به وقوع پیوست که در تهران هم احساس شد. 

   سابقه زلزله‌های اخیر در اطراف تهران

به گزارش «تعادل»، به فاصله سه سال و چند ساعت از وقوع زمین لرزه 28 آذر 96 در جنوب شرقی تهران، بامداد 29 آذر 1399، ‌زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 4 ریشتر در ساعت 3 و 5 دقیقه بامداد مرز استان‌های تهران و مازندران در حوالی دماوند را لرزاند. بر اساس گزارش موسسه ژئوفیزیک، کانون وقوع زلزله بامداد 29 آذر 99 که در عمق 8 کیلومتری زمین روی داد، در 8 کیلومتری شهرستان دماوند، ۵۷ کیلومتری تهران و ۹۴ کیلومتری کرج قرار دارد.

البته در 19 اردیبهشت سال 1399 زلزله‌ای با قدرت 5.1 ریشتر در همین زون نزدیک به دماوند به وقوع پیوست. بر اساس این گزارش، زلزله‌ای با قدرت 5.1 ریشتر 48 دقیقه بامداد جمعه 19 اردیبهشت 99 در ۷ کیلومتری گسل مشا و ۶کیلومتری شهر دماوند رخ داد و شهرهای اطراف از جمله تهران و کرج را لرزاند و جان دو نفر از هموطنان را نیز گرفت. این زلزله اگر چه خسارت مالی در پی نداشت، اما بعد از زلزله 28 آذر سال1396، ‌دومین زلزله شدید در پایتخت طی یک دهه اخیر به شمار می‌رود. زلزله سال 96 در مرز استان البرز و تهران و نزدیک ملارد ثبت شده بود و از همین رو، 

زلزله شناسان در آن زمان نگران تحریک شدن گسل شمال تهران توسط زلزله ملارد طی یک دوره سه ماهه بودند، اما دوره سه ماهه گذشت و گسل شمال تهران که توان ایجاد زمین لرزه بین 7 تا 7.5 ریشتر را دارد، تحریک نشد. بامداد جمعه 19 اردیبهشت ماه سال 1399 اما گسل مشا فعال شد و نگرانی زیادی را برای مردم ایجاد کرد. گسل مشا و گسل ری خطرناک‌ترین گسل‌های تهران هستند. گسل مشا با ۸۰ کیلومتر طول از شمال شرق تا برج‌های منطقه ۲۲ غرب تهران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

از ۷۵ کیلومتر گسل‌های شهر تهران حدود ۵۰ کیلومتر مربوط به گسل‌های شمال تهران است. گسل ری از جاده خاوران شروع و روی جاده کمربندی تهران در چهاردانگه پایان می‌یابد. گسل شمال تهران می‌تواند زمین لرزه‌ای به بزرگی ۷ تا 7.5 ریشتر ایجاد کند.  محله‌های راه‌آهن، محور نواب، محور انقلاب و آزادی، هفت چنار و ارگ قدیم امن‌تر از بقیه محله‌ها و مناطق تهران هستند. در این حال، در ساعت‌های اولیه وقوع زلزله در بامداد 19 اردیبهشت 1399، برخی از مردم تصور کردند که آتش‌فشان دماوند فعال شده است، چه آنکه در پاییز و زمستان گذشته انتشار بوی نامطبوع مشابه بوی گوگرد منجر به طرح و دامن زده شدن نظریه فعالیت آتش‌فشان دماوند شده بود.