توسعه ظرفیت پتروپالایشگاهی در پیچ و خم کاغذبازی‌ها!
گلناز پرتوی مهر|
زنجیره ارزش نفت خام یک سازوکار بسیار پیچیده است که شامل اکتشاف، استخراج، پالایش نفت خام و سپس تبدیل نفت خام به محصولات سوختی یا شیمیایی در دو شاخه پالایشگاهی و پتورپالایشگاهی است. یکی از چالش‌های اصلی که اقتصاد ایران با آن مواجه است، خام‌فروشی نفت است که به دلیل عوامل مختلفی مانند تغییر شرایط بازار، تحریم‌های بین‌المللی و بی‌ثباتی سیاسی می‌تواند با مشکل مواجه شود.
برای مقابله با این چالش، نیاز روزافزونی به تمرکز بر ایجاد زیرساخت‌های پتروپالایشگاهی وجود دارد که می‌تواند به افزایش ارزش نفت خام و جلوگیری از خام‌فروشی آن کمک کند. به گزارش خبرنگار «تعادل» زیرساخت‌های پتروپالایشگاهی شامل ساخت تاسیساتی است که می‌تواند نفت خام را به محصولات شیمیایی و محصولات جانبی مختلف مانند نفتا بنزین، گازوئیل تصفیه کند اما در کنار مواد سوختی، مواد شیمیایی با ارزش افزوده بالاتر نیز ایجاد خواهد شد. از همین رو نیز نسبت به پالایشگاه، پتروپالایشگاه ارزش افزوده نهایی بیشتری روی نفت خام دارد که به ایجاد فرصت‌های جدید برای رشد و توسعه اقتصادی کمک می‌کند.
علاوه بر این، ساخت زیرساخت‌های پتروپالایشگاهی می‌تواند مشاغل جدیدی ایجاد کند و به خنثی کردن تاثیر تحریم‌ها که چالش بزرگی برای صنعت نفت ایران بوده کمک کند. به زعم کارشناسان، گسترش پتروپالایشگاه‌ها در کشور یک ضرورت است و مزیت‌های زیادی دارد. در وهله اول، به خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی می‌انجامد. زیرا نفت را به صورت خام صادر نمی‌کنیم و آن را به فرآورده‌های سوختی یا پتروشیمیایی تبدیل می‌کنیم. فروش فرآورده‌ها نسبت به نفت خام خاصیت تحریم‌پذیری بسیار کمتری دارد بنابراین، از اثرگذاری تحریم‌ها کاسته می‌شود و لازم نیست در فروش نفت مان تخفیف قائل شویم. یکی از مزیت‌های اصلی زیرساخت‌های پتروپالایشگاهی این است که می‌تواند به جلوگیری از فروش نفت خام که می‌تواند دشوار و غیرقابل پیش بینی باشد، کمک کند. با پالایش نفت خام به محصولات با ارزش بالاتر، ایران می‌تواند وابستگی خود به صادرات نفت خام را کاهش دهد و به بازارهای جدیدی برای محصولات پالایش شده دست یابد.
این امر می‌تواند به افزایش ارزش منابع نفتی ایران و ایجاد فرصت‌های جدید برای رشد و توسعه اقتصادی کمک کند. احداث پتروپالایشگاه علاوه بر تولید فرآورده‌های شیمیایی می‌تواند در ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی نیز بسیار موثر باشد. ساخت و بهره‌برداری از یک پتروپالایشگاه نیازمند نیروی کار ماهر قابل توجهی است که می‌تواند به تحریک اقتصاد محلی و ایجاد فرصت‌های جدید برای اشتغال کمک کند. علاوه بر این، تولید محصولات پالایش شده می‌تواند به حمایت از سایر صنایع و بخش‌ها مانند حمل و نقل و تولید کمک کند که می‌تواند به رشد و توسعه اقتصادی بیشتر کمک کند. ساخت زیرساخت‌های پتروپالایشگاهی همچنین می‌تواند به خنثی کردن تاثیر تحریم‌ها کمک کند، تحریم‌هایی که در سال‌های اخیر چالش بزرگی برای صنعت نفت ایران بوده است. با پالایش نفت خام به محصولات با ارزش بالاتر، ایران می‌تواند وابستگی خود به صادرات نفت خام را کاهش دهد و به بازارهای جدیدی برای محصولات پالایش شده دست یابد. علاوه بر این، تولید محصولات پالایش شده می‌تواند به حمایت از سایر صنایع و بخش‌ها مانند حمل و نقل و تولید کمک کند که می‌تواند به رشد و توسعه اقتصادی بیشتر کمک کند.
مجلس شورای اسلامی نیز به منظور افزایش جذابیت ساخت پتروپالایشگاه‌ها و جذب سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی برای سرمایه‌گذاری در ساخت پتروپالایشگاه‌ها، امتیاز ویژه پروانه تنفس خوراک را به پتروپالایشگاه‌ها اعطا کرد. این مجوز به پتروپالایشگاه‌ها امکان واردات نفت خام با نرخ تنزیل را می‌دهد که می‌تواند به افزایش بازده سرمایه‌گذاری این پروژه عظیم نفتی به کمتر از یک سال و افزایش نرخ بازده داخلی آن تا حدود 10 درصد کمک کند. این امر می‌تواند به جذابیت ساخت و ساز پتروپالایشگاه برای سرمایه‌گذاران و توسعه زیرساخت‌های پتروپالایشگاهی در کشور کمک کند. همچنین با توجه به مزیت‌های فراوانی که پتروپالایشگاه‌ها برای کشور دارند، همواره راه‌اندازی آنها مورد تأیید مقام معظم رهبری بوده است. ایشان در سخنرانی ابتدای سال خودشان مطرح کردند که باید به سمت سرمایه‌گذاری حرکت کنیم، زیرا نرخ سرمایه‌گذاری در کشور کم شده است. یکی از مصداق‌های مهم این سرمایه‌گذاری می‌تواند توسعه ظرفیت‌های پالایشی کشور باشد.
با وجود تأکیدات مقام معظم رهبری در خصوص فاصله گرفتن از خام فروشی و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در کشور، اجرای قانون تنفس خوراک که پیش نیاز راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌هاست با سد صندوق توسعه ملی مواجه شده است. این در حالی است که رییس مجلس قبل در مشروح مذاکرات صحن نسبت به تایید و اذن رهبری برای اعطای مجوز تنفس خوراک اشاره داشتند و این بیانات را می‌توان در مشروح مذاکرات صحن به خوبی پیدا کرد. بنابراین باید صندوق توسعه ملی نسبت به اعطای مجوز تنفس خوراک هرچه سریع‌تر اقدام کند. نظرات سید محمدرضا میرتاج الدینی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس را در خصوص لزوم راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها در کشور و تخصیص تنفس خوراک به آنها در ادامه می‌خوانید.
راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌های مدرن و پیشرفته یکی از ضرورت‌هاست
میرتاج الدینی با اشاره به این موضوع که بارها در مورد اهمیت راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها در کشور صحبت شده است و باید این امر به سرانجام برسد، به خبرنگار «تعادل» گفت: مزیت‌های پتروپالایشگاه‌ها بر کسی پوشیده نیست و این موضوع در سطح کارشناسان خبره در دولت و مجلس بررسی شده است.
وی در ادامه گفت: وضعیتی که الان در پتروشیمی‌ها داریم، قابل قبول نیست و باید به سمت فاصله گرفتن از خام فروشی حرکت کنیم. لازم است تکمیل زنجیره ارزش محصولات در دستور کار جدی ما باشد. این امر محقق نمی‌شود مگر اینکه به سمت راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها برویم و زمینه را برای فعالیت آنها فراهم کنیم. این عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس خاطرنشان کرد: مساله توسعه زنجیره ارزش محصولات به قدری دارای اهمیت است و برای رونق اقتصادی کشور ضرورت دارد که تخفیف‌هایی در بودجه برای این موضوع دیده‌ایم. پتروپالایشگاه‌ها یک ابزار مناسب و ضروری برای فاصله گرفتن از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش محصولات به شمار می‌روند. میرتاج الدینی گفت: در راستای حمایت از رونق پتروپالایشگاه‌ها در کشور قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی را در مجلس مصوب کردیم.
چندین طرح ذیل این قانون مشمول دریافت تنفس خوراک شده‌اند. یکی از آنها طرح پالایشگاه شیراز است که پیشرفت فیزیکی خوبی داشته و به عنوان اولین طرح می‌تواند از تنفس خوراک بهره مند شود. در صورتی که این طرح نتواند تنفس خوراک دریافت کند، سرمایه‌گذاران انگیزه خود را برای سرمایه‌گذاری در دیگر طرح‌های پتروپالایشگاهی کشور از دست می‌دهند. این امر عواقب خوبی به لحاظ افزایش نرخ سرمایه‌گذاری در کشور و فاصله گرفتن از خام فروشی برایمان نخواهد داشت. میرتاج الدینی گفت: راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌های مدرن و پیشرفته یکی از ضرورت‌هاست. نیاز است سیاست‌گذاری‌های دقیقی در راستای گسترش تحقیق و توسعه در کشور داشته باشیم و با استفاده از ابزارهایی مانند پتروپالایشگاه‌ها خود را از شر خام فروشی و مشکلاتی که برای کشور به وجود آورده است، خلاص کنیم. وی ادامه داد: در شرایط فعلی که تبدیل به واردکننده محصولات نهایی و صادرکننده مواد خام و نیمه خام شده‌ایم، در واقع ارزش افزوده را تقدیم کشورهای دیگر می‌کنیم و خود را از مزایای تولید محصولات نهایی بی‌بهره کرده‌ایم. در حالی که با راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها می‌توانیم به تولید محصولات نهایی بپردازیم و از آورده ارزی بالایی بهره‌مند شویم.
میرتاج الدینی خاطرنشان کرد: تنفس خوراک به پتروپالایشگاه‌های جدیدالتأسیس کمک می‌کند تا به حدی از بهره وری و تولید برسند و بتوانند به کارشان ادامه دهند. این طرح، نوعی حمایت از پتروپالایشگاه‌هاست و برای رونق گرفتن آنها ضروری است. قانون مترقی تنفس خوراک در راستای منافع کشور است و مشوق بزرگی برای راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها به شمار می‌رود. وی در پایان تأکید کرد: اذن رهبری در زمان تصویب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی گرفته شده است و نیازی نیست مجدداً برای تخصیص تنفس خوراک به هر یک از طرح‌های پتروپالایشگاهی کشور از ایشان کسب اجازه شود. از نظر ما، نظر صندوق ملی توسعه در این مورد نادرست است و باید قانون تنفس خوراک اجرایی شود.
