زنگ خطر کمبود پزشک در عرصه سلامت به صدا درآمده است

گلی ماندگار|

 بیش از ۲ سال است که مساله مهاجرت پزشکان به کشورهای دیگر زنگ خطر کمبود پزشک در کشور را به صدا در آورده است. اما این تنها پایان ماجرا نیست چرا که بسیاری از پزشکان اگر مهاجرت نکنند هم دیگر در عرصه سلامت فعالیت نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند برای داشتن امنیت شغلی و معیشتی خود به کارهای دیگر روی بیاورند. وضعیت بسیاری از پزشکان نشان می‌دهد که آنها دیگر آن حاشیه امن سال‌های قبل را ندارند. بسیاری از آنها برای تامین معیشت خود نیز با مشکل مواجه می‌شوند.

پزشکی که باید دو سال طرح خود را در روستاهای و شهرهای دور بگذراند و در طول این دو سال بیشترین عایدی که دارد به زحمت به ۱۲۰ میلیون تومان می‌رسد چطور می‌تواند به فکر باز کردن مطب یا ادامه زندگی از طریق طبابت باشد. مساله اینجاست که وقتی پای شعارها و وعده‌ها به میان می‌آید مسوولان حوزه بهداشت و درمان به‌طوری شرایط را تعریف می‌کنند که انگار ایران مدینه فاضله‌ای است برای تمامی کسانی که در حوزه سلامت فعالیت می‌کنند و از سوی دیگر برای مردمی که از این حوزه خدمات دریافت می‌کنند. در حالی که واقعیت بسیار تلخ‌تر از آن است که بتوان پذیرای آن بود. در حال حاضر کمبود پزشک در بیمارستان‌های دولتی نمود عینی پیدا کرده است. اکثر بیمارستان‌های دولتی از داشتن پزشک متخصص محروم شده‌اند چرا که این پزشکان یا مهاجرت کرده‌اند یا به شغل دیگری که درآمد بهتری برای آنها دارد روی آورده‌اند تا بتوانند از پس هزینه‌های زندگی شان بر بیایند. مساله اینجاست که با توجه به تمام این کمبود‌ها نه وزارت بهداشت و درمان و سازمان نظام پزشکی هیچ راهکار مناسبی برای جلوگیری از این روند ارایه نداده‌اند.

مساله اینجاست که بر خلاف تصور عمومی بسیاری از پزشکان درآمد بالایی ندارند و همین مساله باعث شده تا برای تامین هزینه‌های زندگی خود با مشکل مواجه شوند. کسی که سال‌ها تلاش می‌کند و درس می‌خواند تا بتواند به فرد مفیدی برای جامعه خود تبدیل شود به دلیل بی‌تدبیری‌های موجود مجبور می‌شود عطای کار پزشکی را به لقایش بخشیده و برای تامین هزینه‌های زندگی خود به مشاغل دیگری روی بیاورد. یا اینکه ترک وطن کند و در کشور دیگری به شغل پزشکی‌اش ادامه دهد تا درآمدی مناسب برای زندگی به دست بیاورد. أصلا قرار نیست راه دور برویم حتی در کشورهای همسایه ایران هم در آمد پزشکان چندین برابر ایران است. نگاهی به درآمد پزشکان در کشورهای همسایه گواه این مدعی است که چرا پزشکان ایرانی ترجیح می‌دهند در کشورهایی مانند عمان، ترکیه، امارات و... مشغول به کار شوند.

   درآمد پزشکان در عمان

عمان در سال‌های اخیر به یکی از کشورهای در حال توسعه در حوزه‌های بهداشت و درمان تبدیل شده است. میزان بالای حقوق پزشکان، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که عمان را برای پزشکان و کادر درمان به یکی از مقاصد مطلوب مهاجرتی بدل کرده است. درآمد ماهیانه پزشکان در عمان بین ۳ هزار تا ۵ هزار دلار است. 

   درآمد پرشکان در امارات متحده عربی

فردی که در امارات متحده عربی به عنوان پزشک کار می‌کند به‌طور متوسط ماهانه ۴۷ هزار درهم درآمد دارد. محدوده حقوق پزشک در امارات ۱۶ هزار و ۸۰۰ تا ۸۰ هزار درهم ماهانه است. با این حال پزشکان سالانه به‌طور متوسط ۵۶۵ هزار درهم درآمد دارند. محدوده حقوق پزشک در امارات ۲۰۲ هزار تا ۹۶۰هزار درهم سالانه است.

   درآمد پزشکان در ترکیه

فردی که به عنوان پزشک در ترکیه کار می‌کند معمولاً حدود ۱۸ هزار و ۴۰۰ لیر در ماه درآمد دارد. دستمزدها از ۶ هزار و ۷۶۰ کمترین میانگین تا ۳۱۱ هزار لیر بالاترین میانگین، متغیر است. این میانگین حقوق ماهانه شامل مسکن، حمل و نقل و سایر مزایا است. حقوق‌ها بین مشاغل مختلف پزشکی به‌شدت متفاوت است.

   وضعیت پزشکان جوان بسیار بد است

ایرج خسرونیا، رییس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در این باره به تعادل می‌گوید: متاسفانه سال‌هاست که در مورد وضعیت نامناسب معیشتی پزشکان و به خصوص پزشکان جوان به مسوولان هشدار داده‌ایم اما در این زمینه هیچ راهکاری که بتواند این معضل را برطرف کند ارایه نشده است. 

او می‌افزاید: مساله اینجاست که بر خلاف تصور عامه بسیاری از پزشکان از درآمد بالایی برخوردار نیستند و برای تامین معیشت خود با مشکل مواجهند اما وقتی اعتراض می‌کنند حتی مردم هم حرف آنها را باور نمی‌کنند چون سال‌ها این فرهنگ در بین مردم جا افتاده که پزشکان همه از قشر مرفه جامعه هستند و دغدغه معیشت برای آنها وجود ندارد در صورتی که واقعیت چیز دیگری است به خصوص در مورد پزشکانی که تجربه زیادی ندارند و باید سال‌های متمادی تلاش کنند تا بتوانند به جایگاهی برسند که درآمدشان کفاف هزینه‌های زندگی شان را بدهد. 

او درباره روی آوردن پزشکان به مشاغل دیگر می‌گوید: این مساله مربوط به امروز و دیروز نیست. سال‌هاست که این اتفاق در سکوت خبری رخ می‌دهد. بسیاری از فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی وقتی شرایط را بغرنج می‌بینند به جای اینکه بخواهند ساعت‌های طولانی در بیمارستان‌ها یا مناطق دور افتاده کار کنند ترجیح می‌دهند به شغل دیگری روی بیاورند تا هم در کنار خانواده شان باشند و هم بتوانند هزینه‌های زندگی شان را راحت‌تر تامین کنند . 

   از مسافرکشی تا دلارفروشی

خسرونیا می‌افزاید: شرایط زندگی برای پزشکان بسیار وخیم شده است. پزشکانی داریم که مسافرکشی می‌کنند. تعدادی از پزشکان شغل طبابت را رها کرده و به مشاغل دیگر رو آورده‌اند. برخی بساز و بفروش شده‌اند، حتی برخی از آنان به دلارفروشی رو آورده‌اند. از سوی دیگر درآمد پزشکان نسبت به کارمندان و کارگران در یک دهه اخیر رشد بسیار کمتری داشته است و به همین نسبت علاقه به فعالیت در رشته پزشکی و طبابت در کشور از بین رفته است. اغلب پزشکان باید با درآمدی اندک زندگی کنند و هر سال هم باید مبلغ زیادی را به اداره مالیات و بیمه پرسنل پرداخت کنند.

   مهاجرت بیش از ۱۶ هزار پزشک از کشور

رییس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: بسیاری از پزشکان حتی پزشکان متخصص و فوق تخصص به علت مشکلات مالی از کشور مهاجرت کرده‌اند. در ۳ سال گذشته حدود ۱۶ هزار پزشک از کشور مهاجرت کرده‌اند.

   امنیت شغلی دغدغه اصل اغلب پزشکان

سیاوش صحت، دبیر جامعه جراحان عمومی ایران نیز در این باره به ایرنا گفت: داشتن امنیت شغلی از دغدغه‌های اصلی اغلب پزشکان به‌ ویژه پزشکان عمومی کشور است که بیشترین سهم جامعه پزشکی را به خود اختصاص داده‌اند. پزشکانی که شاید درآمد آنها پایین‌تر از سایر اقشار جامعه باشد اما کمتر مشکلات و چالش‌های آنها برای مردم به تصویر در آمده است تا این ذهنیت شکل بگیرد که جامعه پزشکی هیچ دغدغه و مشکلی در گذران امور زندگی ندارد، در حالی که برخی از پزشکان عمومی و متخصصان رشته‌های پزشکی به علت درآمد ناکافی به فعالیت‌های غیرپزشکی و غیرمرتبط روی آورده‌اند.

او افزود: باید بپذیریم که سلامت بزرگ‌ترین موهبتی است که مردم دارند و پزشکان، ایجادکننده و حافظ سلامت هستند. پس باید پزشک منزلت و مقامی در جامعه داشته باشد که در کنار آن به رفاه برسد و بتواند به مردم خدمت کند. دبیر جامعه جراحان عمومی ایران اظهار کرد: متأسفانه در جامعه امروز، رابطه پزشک و بیمار دچار خدشه شده است و باید از تمام عواملی که به ارتباط پزشک و بیمار آسیب می‌‌رساند، جلوگیری کرد. اینکه چطور می‌توانیم این رابطه را ترمیم کنیم، باید بدانیم که پزشک در حفظ و ایجاد سلامت مردم دخالت می‌کند و لازم است این قشر جامعه را به‌گونه‌ای تربیت کنیم که بدانند با مردم چگونه رفتار کنند.

وظیفه پزشکان است که بهترین خدمت را (تا جایی که امکان دارد) با بهترین کیفیت به بیماران ارایه دهند ولی یک پزشک اگر از نظر اقتصادی، معیشتی و جایگاه اجتماعی مورد توجه قرار نگیرد، آیا انگیزه‌ای برای خدمت خواهد داشت؟ بنابراین اگر پزشکان کارهایی می‌کنند که در راستای اهداف پزشکی نیست به دلیل این است که موقعیت اجتماعی ایجاب می‌کند که پزشکان به سمت و سوی مشاغل آزاد یا کارهای زیبایی سوق پیدا کنند.

   تصمیم نادرست افزایش ظرفیت‌های پزشکی در کشور

او در بخش دیگری از سخنان خود افزود: افزایش ظرفیت‌های پزشکی، تصمیم فوق‌العاده نامناسبی است. ۱۵ سال قبل زمانی‌که دکتر فاضل رییس فرهنگستان علوم پزشکی بود، تحقیقاتی را همراه با پزشکان دانشگاه ییل امریکا و چند پزشک ایرانی انجام داد و به این نتیجه رسید که دانشکده‌های پزشکی ایران باید چهار دانشکده باشد. برای اینکه دانشکده‌های ما ظرفیت پرورش تعداد زیاد دانشجو را ندارند و همه دانشکده‌ها در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند.

نتیجه این تحقیق در ۱۰ صفحه نوشته و مشخص شد که نخست؛ دانشکده‌های پزشکی ایران باید به چهار دانشکده تقلیل پیدا کنند و دوم اینکه تعداد دانشجوها هم کم شود چون ما این تعداد دانشجو را نمی‌توانیم آموزش دهیم.۲ سال قبل دوباره بررسی انجام گرفت و با توجه به موقعیت ایران، اعلام شد که تعداد دانشکده‌های پزشکی می‌تواند ۱۰ مورد باشد. او خاطرنشان کرد: متأسفانه این گزارش نشان داد ما پزشکی را به قیمت پایین آوردن سلامت مردم خراب می‌کنیم. باید در رسانه‌ها به این‌ موضوع پرداخته شود و نباید ظرفیت پزشکی افزایش پیدا کند. ایران ظرفیت ایجاد دانشکده‌های مختلف پزشکی را ندارد و نمی‌توانیم آنقدر دانشجوی پزشکی بپذیریم.