سومین سالگرد ریزش بورس نیز به پایان رسید و اکنون بازار خود را برای چهارمین سالگرد آماده می‌کند. سه سال از ریزش تاریخی بورس می‌گذرد و در این مدت بورس روی خوش ندیده و همواره در زیان بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد دولت سیزدهم علی‌رغم وعده‌های خود هیچ زمانی بورس را اولویت قرار نداده و تنها از این بازار استفاده کرده است.
پیش از این گفته می‌شد که بورس بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری میان مدت و بلندمدت است. اما طی سه سال اخیر تمام الگوهای سرمایه‌گذاری در کشور از بین رفته است؛ زیرا بازدهی سه سال بورس منفی شد و اغلب تک سهم‌ها و صنایع بازار نیز به قیمت آن زمان نرسیده‌اند.
بورس در سال 99
بارها گفته‌ایم که دولت دوازدهم چه زمانی مردم را به بورس دعوت کرد و چه اتفاقاتی برای سرمایه مردم افتاد. اولین روز کاری فروردین سال ۱۳۹۹ شاخص کل بورس در رقم ۵۰۸ هزار و ۶۶۱ واحد قرار داشت و در آخرین روز معاملاتی فصل بهار در ۳۱ خرداد ماه شاخص کل بورس به تراز یک میلیون و ۲۷۰ هزار واحد رسید تا بازدهی بورس در فصل بهار ۱۴۷ درصد باشد. شاخص بورس تهران در ۱۹ مرداد از مرز ۲ میلیون واحد گذشت و رکورد تاریخی بازار ثبت شد اما در ادامه وارد روند نزولی شد و تا چهار ماه پس از آن نتوانست بازدهی‌های ماهانه مثبت را تجربه کند.
بعد از گذشت یک هفته از وعده حسن روحانی برای گشایش اقتصادی و اذعان به ادعاهایی چون «بورس بهترین جا برای سرمایه‌گذاریست»، به دلیل منتفی شدن عرضه دارا دوم شاخص کل بورس تهران از دو میلیون یکصد هزار به یک میلیون ۶۰۰ هزار سقوط کرد.در حالی که شاخص کل افت حدود ۳۰ درصدی را تجربه کرد، سهامداران در بسیاری از نمادها تا ۵۰ درصد سقوط را تجربه کردند. در ۲۶ مرداد بورس تهران با ریزش ۸۹ هزار واحدی رکورد سقوط بازار را در ۵۳ سال گذشته را شکست.در دوم شهریور ماه رکورد تاریخی خروج نقدینگی حقیقی از بازار شکسته شد در این روز ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان پول از تالار شیشه‌ای خارج شد. از دست رفتن سرمایه‌های مردم در حالی صورت گرفت که پول خیلی از سهامداران در نمادهای معروف خودرو، خساپا و شستا قفل شده بود و قادر به فروش نبودند.
در آخرین روز کاری شهریور شاخص کل بورس در محدوده یک میلیون و ۵۹۵ هزار واحد قرار گرفت تا بازدهی فصل تابستان ۲۵ درصد شود. با شدت گرفتن ریزش شاخص بورس، موج خروج سهامداران حقیقی از بازار شروع شد. روز دوشنبه ۲۸ مهرماه شاخص کل بورس تهران ۵۱ هزار واحد ریزش کرد. بزرگ‌ترین ریزش بورس که به دوشنبه سیاه معروف شد. در این روز شاخص کل به کانال ۱،۴ میلیون واحدی سقوط کرد. درآخرین روز کاری آذرماه شاخص کل بورس به سطح یک میلیون و ۴۳۹ هزار واحد رسید و بازدهی فصل پاییز منفی ۱۰ درصد شد. اما داستان اینجا تموم نشد و روزهای انتهایی دی ماه حسن قالیباف‌اصل رییس رییس سازمان بورس آن زمان مجبور به استعفا شد و پس از آن محمدعلی دهقان‌دهنوی رییس سازمان شد و در پایان اسفند ماه شاخص کل بورس به سطح یک میلیون و ۳۰۷ هزار واحد رسید تا بازدهی فصل زمستان منفی ۹،۱ درصد شود.
مقایسه بورس سال99 با امروز
تفاوت معناداری بین سال 99 و اکنون وجود دارد. در سال 99 دلار بازار آزاد در محدوده 25 تا 27 هزار تومان بود و بازار با انتظار دلار 40 هزار تومانی، معامله می‌کرد. در حالی که امروز دلار بازار آزاد بیش از 50 هزار تومان است و انتظارات تورمی باعث شده که دلار در قیمت‌های بالاتری در ذهن سرمایه‌گذاران قرار بگیرد.
20 مرداد ماه سال 99 ارزش بورس 7700 معادل 345 میلیارد دلار و شاخص دومیلیون و 100 بود و اکنون پس از سه سال ارزش بورس 7100 معادل 146 دلار و شاخص دو میلیون و 13هزار واحد. این دو رقم در محدوده شاخص دو میلیونی مقایسه شده تا تفاوت آشکار به راحتی قابل مشاهده باشد.
تجربه تلخ سهامداران
تعادل برای بررسی بیشتر با چند سهامداری که سال 99 به دعوت دولت وقت آن زمان وارد بورس شدند صحبت کرده است. فاطمه فردی که ابتدای سال 99 سرمایه 50 میلیونی وارد بورس کرد گفت: «اون زمان بورس سود خیلی خوبی میداد پول دوستم تو یک ماه دو برابر شده بود و منم تصمیم گرفتم پول طلاهامو بذارم تو بورس دوبرابر شه تا خونه بخرم. اولش همه چی خوب بود اما یهویی بورس ریخت و بعد اون من به پولم نرسیدم. اون زمان طلا ارزون بود کلی طلا داشتم و حتی اگر الان 50 میلیون هم برگرده نمیتونم یک سوم اون طلا رو بخرم. بورس زندگی منو از بین برد و الان مجبورم دوشیفت کار کنم تا پول بیشتری جور کنم.»
رضا یکی دیگر از سرمایه‌گذاران اظهار کرد: «تو فامیل منو با سواد میدونستن، زمانی که بورس داشت رشد می‌کرد رفتم تحقیق کردم دیدم همه خوبه. حداقل از نظر من همه چارت‌ها واقعی و خوب بود. ماشینمو فروختم پولشو گذاشتم تو بورس و 10 میلیونی تو بازه زمانی کم سود گرفتم و ماشینمو عوض کردم. این خبر به گوش فامیل رسید و خیلی‌هاشون پولشون رو دادن به من بذارم تو بورس. اما بورس سقوط کرد و من مجبور شدم همه‌چیزم رو بفروشم تا پول فامیل بدم. بورس منو رسوا کرد و پولمو برد!»
الهام نیز گفت: «دیدم داداشم خوب تو بورس سود می‌کنه ازش خواستم طلاهامو بفروشه و بذاره روی پول خودش. خب شرایط من فرق می‌کرد همسرم فوت کرده و با حقوق بازنشستگی و سه تا بچه سخت میگذشت. داداشم هم هر ماه بهم سود میداد و به بچه‌هام هم چیزی نگفتم اما یه روز اخبار شنیدم بورس سقوط کرده و بیچاره داداشم چند وقته از جیب خودش پول میده و میگه اون پول بچه‌ها بود. تو این سه سال کسی جز و داداشم نفهمید چی بر سرمون اومد و مجبور شدم بدل طلاهامو بخرم و بندازم اما زندگیم تلخ‌تر و سخت‌تر شد. من فکر می‌کردم اون پول میشه سرپناه بچه‌ها اما پناهشون رو گرفتم!»
داستان‌های تلخ بورس بسیار زیاد و گاهی با سناریوی تکراری هستند و این تکرار را می‌توان ناشی از عملکرد بد دولت و عدم ترمیم بازار دانست.
حال بورس خوب می‌شود؟
با وجود اینکه سه سال بورس ریزشی بوده و روند منفی داشته باز هم برخی از فعالان بازار سرمایه عقیده دارند بورس روزهای خوبی را می‌تواند پشت سر بگذارند.به‌طور کلی بازار سرمایه می‌تواند روزهای خوبی را پشت سر بگذارد به شرط اینکه دخالت‌ها و دستکارهای بورسی به اتمام برسد و مسوولان اجازه دهند بازار مسیر واقعی خود را پیش ببرد.
بورس از دریچه معاملات
در معاملات روز یکشنبه بیست و دوم مرداد 1402، شاخص کل بورس تهران هزار و 713 واحد نسبت به روز کاری گذشته پایین‌تر ایستاد و به سطح یک میلیون و 987 هزار و 927 واحد رسید.شاخص کل هم وزن بورس نیز با کاهش 2 هزار و 41 واحدی در رقم 691 هزار و 816 واحدی ایستاد. شاخص کل فرابورس نیز با افت 20 واحدی به رقم 25 هزار و 752 واحد رسید. همچنین شاخص هم وزن فرابورس با ریزش 99 واحد به سطح 125 هزار و 730 واحد رسید.
روز یکشنبه خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار سهام منفی شد و 124 میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شد. براساس آمار اکوایران در دومین روز کاری هفته ارزش معاملات کل بازار سهام به 10 هزار و 211 میلیارد تومان رسید. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 3 هزار و 90 میلیارد تومان بود که 30 درصد از ارزش کل معاملات بازار را در این روز شامل می‌شود.
ارزش معاملات خرد نیز با کاهش 6 درصدی به نسبت روز معاملاتی قبل به رقم 4 هزار و 406 میلیارد تومان رسید.حجم معاملات نیز سهام خودرو با تعداد 276 میلیون و 854 هزار و 842 سهم در صدر قرار گرفته است. خساپا در رتبه دوم بیشترین حجم معاملات بازار قرار گرفت و رتبه سوم به حفارس تعلق داشت. دو نماد شیران و خگستر نیز در رتبه‌های بعدی بیشترین حجم معاملات بازار قرار داشتند.
در معاملات یکشنبه، 67 نماد صف خرید داشتند و 60 نماد با صف فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌های خرید با رشد 19 درصدی نسبت به روز کاری قبل به 378 میلیارد تومان افزایش یافت و مجموع ارزش صف‌های فروش نیز با کاهش 55 درصدی به 389 میلیارد تومان رسید.
