چقدر باید نگران آتشفشان دماوند باشیم؟
زلزله‌ای به بزرگی ۳.۹ ظهر شنبه ۲۸ مرداد شهرستان دماوند در استان تهران لرزاند، آن هم درست چند وقت بعد از روزی که علیرضا زاکانی، شهردار تهران گفت که که یکی از اساتید با ادله‌ای که برایش آورده گفته که تهران ۳۰۰۰ سال است که زلزله نیامده و تهدیدی در حوزه زلزله برای تهران وجود ندارد.
به گزارش سلام نو، منشا زلزله ۲۸ مرداد گُسل مُشا بود، همان گسلی که ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ نیز روی قطعه شرقی‌اش زلزله‌ای به بزرگی ۳.۳ رخ داده بود. این فعالیت در حکم هُشداری پس از حرف‌های عجیب آقای شهردار بود.
با توجه به نزدیکی گُسل مشا به دماوند و آتش فشانی بودن این کوه چقدر باید نگران باشیم؟
مهدی زارع، استاد زلزله شناسی در این باره به خبرآنلاین: «آتشفشان دماوند با توجه به آخرین فوران در هفت‌هزار سال قبل جزو سامانه‌های آتشفشانی فعال دنیا به حساب می‌آید. دماوند یک مخروط قدیمی‌تر و اتاق ماگمایی گدازه دارد که بیشتر به سمت شمال دماوند کشیده شده و یک مخروط جدیدتر دارد که به سمت جنوب قرار گرفته است. به نظر می رسد که اتاق گدازه دماوند در سمت شمال نسبتا سرد شده و اما اتاقک به سمت جنوب همچنان فعال و پرتکاپو است.»
زارع می‌گوید: برخی از زمین‌شناسان براین باورند که زمین‌لرزه ۷ فروردین ۱۲۰۹ - ۲۷ مارس ۱۸۳۰ میلادی، که دماوند و شمیرانات را تقریباً به‌طورکامل ویران کرد در اثر جنبایی همین گسل رخ داده است. بزرگای آن رخداد ۷.۱ برآورد شده و بیش از ۵۰۰ نفر در دماوند کشته شدند.
مسعود مجرب، زلزله شناس درباره خطر فعال شدن گُسل مُشا به جام جم گفت: وقوع زلزله ۳.۹ ریشتری نشان داد که این منطقه پتانسیل زلزله بزرگ را نیز دارد.
مجرب هر چند گفت که این زلزله در عمق ۱۰ کیلومتر اتفاق افتاده است و ارتباطی با آتشفشان دماوند ندارد اما در پاسخ به اینکه چقدر احتمال دارد که آتشفشان دماوند فعال شود؟ توضیح داد: با توجه به اینکه آتشفشان دماوند جوان است، احتمال فعال شدن آتشفشان آن بسیار بالاست.
زلزله و آتشفشان و شهردار تهران
حتی اگر فعالیت‌های اخیر گسل‌های زلزله خیز تهران را نادیده بگیریم حرف شهردار تهران درباره ۳۰۰۰ هزار سال بدون زلزله بودن تهران یک دروغ – یا حداقل اشتباه- آشکار است.
با یک سرچ ساده در گوگل به زلزله سهمگین ری – طالقان در سال ۳۳۶ هجری شمسی می رسیم. یعنی حدود ۱۰۰۰ سال پیش. اگر زلزله ای که در ۸ خرداد ۱۳۸۳ تقریبا کل رشته کوه البرز را به لرزه درآورد با شدت بیشتری رخ داده بود می توانست بدون اینکه مرکزیت آن تهران باشد خسارات جبران ناپذیری به شهر تهران وارد کند.
آخرین زلزله مهیب تهران هم همانطور که گفته شد در اثر حرکت گسل مشا و با بزرگی ۷.۱ ریشتر مربوط به ۱۷۴ سال پیش است. در این فاصله در سال‌های ۱۳۰۹،۱۳۲۶،۱۳۶۲ چند زمین‌لرزه در تهران احساس شده که تنها از نظر ارتباط با گسل مشا اهمیت دارد.
مطالعه‌ای در سال ۱۳۹۷ توسط مهدی زارع انجام شد که نشان داده که امکان وقوع زلزله‌ای شدید در تهران میان سال‌های ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۹ خورشیدی وجود دارد. این مطالعه هر چند تنها گمانه زنی است اما نشان می‌دهد که باید گوش به زنگ بود و اقدامات احتیاطی را انجام داد.
در چنین شرایطی که زلزله بیخ گوش و آتشفشان زیر پای شهروندان تهرانی است چرا شهردار تهران چنین بی‌خیال است و می‌گوید خبری از زلزله نخواهد بود؟ دلیل اول میتواند این باشد که مدیریت بحران و تن دادن به قواعد پیشگیری از زلزله دشوار است. دلیل دوم هم این است که بر آن طور که برخی از اعضای سابق شورای شهر تهران گفته‌اند مجددا مجوز بلند مرتبه‌سازی روی گسل‌ها صادر شده است و این یعنی درآمد.
در نتیجه به نظر می‌رسد شهردار تهران ترجیح می‌دهد به جای پیشگیری از حادثه آن را به آینده نیامده موکول کند و به جای اقدامات احتیاطی به کسب درآمد برای شهر بپردازد و همه چیز را به خدا بسپارد.
