برای کاهش عوارض دیابت چه کنیم؟

امسال شعار روز جهانی دیابت «شناخت خطرات، اقدام موثر» تعیین شده است. در این خصوص باید توجه شود که کنترل نکردن قند خون در افراد دیابتی عوارض و پیامدهای زیان‌آور طولانی به ‌دنبال دارد.

به گزارش ایسنا، سیما اورنگ، رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت خوزستان، با اشاره به این موضوع اظهار کرد: زخم پای دیابتی یکی از مهم‌ترین عوارض دیابت است که خطر آن در سال‌های زندگی بیماران دیابتی به ۱۵ درصد می‌رسد. هر سال، بیشتر از یک میلیون نفر از افراد دیابتی پای خود را به ‌علت این بیماری از دست می‌دهند یعنی در هر ۳۰ ثانیه یک قطع عضو ناشی از دیابت در دنیا اتفاق می‌افتد.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: برای پیشگیری از عوارض دیابت در کنار کنترل قند خون، ترک سیگار و الکل و داشتن تحرک فیزیکی مناسب نیاز است.

توصیه‌هایی برای پیشگیری از زخم پای دیابتی

اورنگ عنوان کرد: برای پیشگیری از پای دیابتی باید هر روز پاهای خود را معاینه کنند. هر روز پاهای خود را با آب ولرم و صابون شست‌وشو دهند سپس پاهای خود را با یک حوله نرم خشک کنند. سپس پاهای خود را با کرم مرطوب کننده، نرم و مرطوب نگهدارند و هرگز بین انگشتان پای خود از مرطوب کننده استفاده نکنند.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان افزود: این بیماران باید ناخن‌های خود را کوتاه نگه دارند و برای گرفتن ناخن از  ناخن‌گیر و سوهان استفاده کنند.  ناخن‌ها باید صاف و بدون لبه کوتاه شوند و از گرفتن کامل و عمیق ناخن‌های پا و کندن میخچه و زگیل خودداری شود.

وی عنوان کرد: بیماران دیابتی باید برای پیشگیری از ایجاد زخم در پا، با یک آیینه کف پا و بین انگشتان خود را بررسی کنند و یا از اعضای خانواده بخواهند که به آن‌ها کمک کنند. همچنین باید از راه رفتن روی زمین‌های خیلی سرد و خیلی گرم خودداری شود.

اورنگ عنوان کرد: این بیماران باید کف پای خود و بین انگشتان را از نظر آثار زخم، کبودی و برجستگی بررسی کنند و در صورت وجود زخم تاول یا قرمزی حتما به پزشک مراجعه کنند و هرگز از چسب زخم برای بستن زخم استفاده نکنند.

انتخاب کفش برای بیمار دیابتی

وی گفت: بیماران دیابتی باید برای خود کفش مناسب تهیه کنند و مراقب پوست و ناخن خود باشند. کفش‌های نوک تیز، پلاستیکی و صندل، مناسب پاهای این بیماران نیستند. همچنین کفش را در انتهای روز که پاها بزرگتر است بخرند و از کفش‌هایی استفاده کنند که پا را اذیت نکند.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: این بیماران باید کفش‌ها را پیش از استفاده بررسی کنند و قبل از استفاده از کفش‌ها حتما آن را تکان دهند تا مطمئن شوند اجسامی مانند سنگریزه در آن وجود ندارند. استفاده از جوراب نخی و مناسب فصل نیز توصیه می‌شود. در صورت وجود دوخت در  آن باید مراقب بروز زخم در پاها باشند.

اورنگ افزود: بیماران دیابتی باید هر روز جوراب خود را بشویند و هرگز بدون پوشیدن جوراب از کفش استفاده نکنند. از صندل‌های دارای آویز میان انگشتان هم استفاده نکنند.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: اگر پاهای بیمار دردناک هستند و مور مور می‌شوند یا مانند یک تکه چوب بی‌حس هستند لازم است قند خون بیمار کنترل شود.

وی افزود: این بیماران هر نوع تغییر شکل، زخم، تاول، ترک خوردن، بریدگی، خشک شدن یا پینه بستن در کف پای خود را هم جدی بگیرند.

مراقبت از درگیری چشم‌ها در بیماران دیابتی

اورنگ بیان کرد: درگیری شبکیه چشم از علل مهم کوری در دیابت است. به دلیل آسیب طولانی مدت عروق خونی کوچک در شبکیه چشم، احتمال آسیب و نابینایی در این بیماران وجود دارد بنابراین بیماران دیابت نوع یک که انسولین تزریق می‌کنند باید از نظر عوارض دیابت در چشم، پنج سال بعد از تشخیص و پس از آن هر سال به چشم‌پزشک مراجعه کنند.

وی عنوان کرد: افراد مبتلا به دیابت نوع دو نیز باید از ابتدای تشخیص دیابت، به صورت سالیانه برای معاینه شبکیه چشم به متخصص چشم مراجعه کنند.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: این بیماران چنانچه دچار تاری دید شدند یا نقاط سیاه رنگ، جرقه  نور یا حلقه‌های نوری در اطراف چراغ‌ها دیده می‌بینند باید سریعا به چشم پزشک مراجعه کنند. زنان دیابتی پیش از باردار شدن و یا بلافاصله پس از آن باید به چشم‌پزشک مراجعه کنند و اگر سیگار می‌کشند، حتما آن را ترک کنند.

لزوم مراقبت از بیماری قلبی در دیابتی‌ها

وی با بیان اینکه دیابت خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد، عنوان کرد: علت مرگ نیمی از بیماران دیابتی، به علت مبتلا شدن به بیماری‌های قلبی عروقی است بنابراین کنترل مناسب قند خون مهم‌ترین فاکتور در پیشگیری از ایجاد و پیشرفت عوارض دیابت محسوب می‌شود.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: بیماران مبتلا به دیابت باید حداقل سالی یک بار کلسترول خون خود را کنترل کنند. همچنین به منظور پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی باید قند خون خود را در محدوده کنترل حفظ کنند، فشار خون خود را نیز پایش و در محدوده کنترل حفظ کنند.

وی افزود: باید حداقل سالی یکبار آزمایش چربی خون انجام شود و در صورت داشتن چربی خون بالا آن را در محدوده کنترل حفظ کنند. بیماران سیگاری نیز حتما سیگار را ترک کنند. همچنین فعالیت بدنی منظم و برنامه‌ریزی شده داشته باشند و در صورت نیاز، وزن خود را کاهش دهند. از پزشک خود در مورد نیاز به مصرف آسپرین نیز سوال کنند.

مراقبت و نحوه اندازه‌گیری قند خون

اورنگ عنوان کرد: اگر دم ظهر و عصرها بیماران دیابتی دچار بدن لرزه و رعشه می‌شوند یا شب‌ها کابوس می‌بینند، عرق سرد می‌کنند یا از حال می‌روند ممکن است قند خون‌شان افت کرده باشد. در این حالت باید به پزشک مراجعه کنند تا داروهایشان را تنظیم کند. همچنین باید یک کارت شناسایی که مشخص کند این بیمار دیابتی است همیشه همراهشان باشد.

وی بیان کرد: برای اندازه گیری قند خون به دستگاه اندازه‌گیری قند خون نیاز است. این افراد باید شیوه استفاده درست از آن را بدانند و مهارت استفاده از دستگاه را پیدا کنند.

اورنگ ادامه داد: برای اندازه‌گیری قند خون در ابتدا باید دست ها با آب ولرم و صابون شسته و قلم لنست دستگاه آماده شود. نوار هم از جهت مناسب در داخل دستگاه گذاشته شود سپس دست را به سمت پایین حرکت دهند و انگشت مورد نظر به سمت بند اول انگشت ماساژ داده شود.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: قلم لنست باید روی انگشت قرار داده و دکمه ضربه فشار داده شود. باید خون از طریق درست به نوار داده شود و چند ثانیه صبر کرد تا دستگاه بتواند میزان قند خون را نشان دهد. سپس باید سوزن و نوار را خارج کرد و دور انداخت.

وی با بیان اینکه باید همواره از کناره‌های نوک انگشتان برای تست قند خون استفاده شود، افزود: باید از هر ۱۰ انگشت دست و به صورت گردشی برای تست قند خون استفاده شود. همچنین باید توجه شود اگر بیماری انسولین مصرف می‌کند، لازم است قند خون خود را  چهار بار در روز کنترل کند.  اگر از داروهای خوراکی کنترل‌کننده قند خون نیز استفاده می‌شود لازم است قند خون را  یک بار در روز کنترل کنند.

اورنگ گفت: در مورد دفعات اندازه‌گیری قند خون نیز باید از پزشک سوال شود. باید برای انجام تعداد بیشتر دفعات اندازه‌گیری در افراد مبتلا به دیابت تلاش کرد تا قند خون آن‌ها در محدوده‌ای نزدیک به قند خون افراد غیر دیابتی حفظ شود و از خطر ابتلا به عوارض و مشکلات جدی دیابت در آینده مصون باشند.

وی افزود: بیماران دیابتی نمی‌توانند برای تشخیص میزان قند خون به احساسشان تکیه کنند زیرا بدن بعد از مدتی به قند خون بالا و پایین عادت می‌کند. ممکن است با وجود قند خون بالاتر از حد طبیعی هیچگونه علائمی در بدن وجود نداشته باشد و یا با وجود قند کمتر از حد طبیعی، علائمی از افت قند در بدن ایجاد نشود. قند خون، بسته به نوع دیابت و نوع درمان بیمار و وضعیت جسمانی متفاوت خواهد بود.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: ممکن است بیماران نیاز داشته باشند قند خون خود را قبل و بعد از صرف غذا، قبل و بعد از فعالیت بدنی، قبل از خواب و گاهی اوقات در نیمه‌های شب اندازه‌گیری کنند.

توصیه‌ای کلی برای تعداد دفعات تست قند خون

وی گفت: افراد دیابتی نوع یک، چهار بار در روز، افراد دیابتی نوع دو که دارو مصرف می‌کنند، یک بار در روز و افراد دیابتی نوع دو که دارو مصرف نمی‌کنند، هفته‌ای سه بار باید تست قند خون را انجام دهند.

اورنگ عنوان کرد: زمان مناسب برای اندازه‌گیری قند خون زمانی است که بیمار ناشتا باشد یا دو ساعت از صبحانه بیمار گذشته باشد. عصر و دو ساعت پس از شام نیز زمان‌های مناسبی برای بررسی قند خون هستند.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه باید حتما اعداد قند خون در محلی یادداشت شوند، افزود: اعداد قند خون بیمار باید با اعداد هدف تعیین‌شده توسط پزشک مقایسه شوند. بیمار باید به اعداد قند خون خود و یافتن راهی برای بهبود این اعداد فکر و فکر خود را اجرا کند.

وی با بیان اینکه باید این بیماران برای داشتن رژیم غذایی مناسب و تنظیم میزان داروها با کارشناس تغذیه و پزشک خود مشورت کنند، گفت: افرادی که دیابت دارند یا در معرض خطر هستند باید مهارت کنترل فشار خون خود در منزل را داشته باشند و سبک زندگی خود را به نحوی تنظیم کنند که به فشار خون بالا مبتلا نشوند.

اورنگ گفت: با کنترل عوامل  خطر و داشتن یک زندگی سالم می‌توان  از بیماری‌هایی مانند دیابت، پرفشاری خون و افزایش چربی‌های خون پیشگیری کرد.

اندازه‌گیری فشار خون

وی عنوان کرد: بیماران قبل از اندازه‌گیری فشار خون باید حداقل ۵ دقیقه در وضعیت نشسته قرار بگیرند. پاها باید روی زمین باشند به طوری که کف پاها روی زمین قرار بگیرند و در حالت آویزان نباشند. دست‌ها و قلب در یک سطح باشند. ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری فشارخون نیز چای، کافئین و دخانیات مصرف نکرده و فعالیت فیزیکی انجام نداده باشند.

اورنگ افزود: ابتدا باید فشارخون هر دودست اندازه‌گیری شود و در اندازه‌گیری‌های بعدی از دستی که فشارخون بالاتر داشته است، اندازه‌گیری انجام شود. برای تشخیص فشارخون بالا حداقل دو نوبت اندازه‌گیری فشارخون با فاصله یک تا دو دقیقه انجام شود. سپس اندازه‌گیری در یک روز دیگر تکرار شود و میانگین این اندازه‌گیری‌ها به عنوان فشار خون بیمار در نظر گرفته شود.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به هدف درمانی در کنترل فشار خون در دریابت، بیان کرد: فشار خون طبیعی به فشار خون سیستولی کمتر از ۱۲۰ و فشار خون دیاستولی کمتر از ۸۰ میلیمتر جیوه گفته می‌شود. در بیماران دیابتی، هدف درمانی فشار خون کمتر از ۱۴۰ روی ۹۰ است.

وی عنوان کرد: اگر فشارخون بیمار بالای ۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه باشد، ابتدا اصلاح سبک زندگی توصیه می‌شود. بنابراین کاهش وزن و رسیدن به وزن مناسب، افزایش فعالیت فیزیکی و ورزش، مصرف میوه و سبزیجات و لبنیات کم چرب و استفاده روزانه حداکثر ۶ گرم (یک قاشق چای‌خوری) نمک و ترک الکل و سیگار توصیه می‌شود.