آبي كه تهديد مي‌كند!

گلناز پرتوي مهر|

بارش شديد باران در شب‌هاي گذشته، انسداد راه‌هاي روستايي، طغيان رودخانه‌ها و همچنين مفقودي سه خودروي سواري در چالوس را در پي داشته است كه براي رفع مشكلات سيل‌زدگان پنج گروه امدادي به منطقه اعزام شدند.
به گزارش خبرنگار « تعادل»، استاندار مازندران به محض دريافت خبر سيل در منطقه دزدبن جاده كندوان دستور داد تيم‌هاي امدادي و ماشين آلات سنگين جهت كمك به مردم گرفتار در سيل به مناطق سيلزده اعزام شدند.
در ۲ مسير جاده « پل اوشن» و «ولي‌آباد» سعي بر جلوگيري از تردد خودروهاي در راه مانده در اين محور شده و تمامي نيروهاي راهداري با به‌كارگيري امكانات و تجهيزات در حال پاكسازي مسير كندوان از گل و لاي و سرشاخه‌هاي درختان آورده سيل هستند.
امروزه با توجه به تغييرات آب و هوايي، مخاطرات اقليمي از مهم‌ترين تهديدها و چالش‌ها براي بشر محسوب مي‌شوند كه در اين بين سيلاب، يكي از مرسوم‌ترين مخاطرات است. وقوع سيلاب‌هاي متعدد در كشور موجب جاري شدن ميليون‌ها متر مكعب آب در مناطق مختلف مي‌شود كه به اعتقاد كارشناسان مي‌توان با ايجاد سدهاي مربوط و استفاده از فناوري روز، كمبود آب مصرفي را در كشور تامين كرد.
به گفته كارشناسان اگرچه كشور ما به دليل ويژگي‌هاي جغرافيايي، اقليمي به عنوان يك سرزمين نيمه خشك شناخته شده است، اما به علت تنوع شرايط اقليمي، همواره با بروز حوادث متعدد طبيعي و به ويژه طغيان و جريان نابهنگام آب‌هاي سطحي در بسياري از مناطق كشور مواجه بوده است و دلايلي مانند افت شديد سطح ايستايي آب‌هاي زيرزميني، فرونشست زمين، تغيير كاربري بستر و حريم منابع مهم آبي سبب شده، چرخه حوادث غير مترقبه طبيعي چون سيل همواره در كشور تكرار شود. 
چرخه سيل و خشكسالي بارها و بارها تكرار مي‌شود و آب حاصل از آن نه تنها بدون استفاده مي‌ماند و دردي از مشكل كم آبي كشور را برطرف نمي‌كند بلكه خسارات زيادي هم وارد مي‌كند. حال، سوال اصلي اين است كه چرا با وجود پيشرفت‌هاي علمي كشور، براي حل اين معضل مهم از روش‌هاي فناورانه موجود در دنيا استفاده نمي‌شود؟
در همين زمينه، مجيد اسلامي، كارشناس حوزه آب و انرژي در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل»، اظهار كرد: بارش‌هاي سنگين و ناگهاني مي‌تواند منجر به سيل شود، به‌ويژه در مناطق كوهستاني كه آب به سرعت از ارتفاعات به سمت دره‌ها و رودخانه‌ها سرازير مي‌شود. وي ادامه داد: عدم وجود زيرساخت‌هاي مناسب براي مديريت آب‌هاي سطحي و عدم ظرفيت كافي سيستم‌هاي فاضلاب و تخليه آب مي‌تواند باعث شود آب باران به سرعت جمع شود و به سيل منجر شود.
وي عنوان كرد: تغييرات اقليمي منجر به افزايش دفعات و شدت پديده‌هاي جوي شديد مانند بارش‌هاي ناگهاني مي‌شود كه مي‌تواند به سيل‌هاي ناگهاني منجر شود.
وي خاطرنشان كرد: ساخت و ساز در بستر رودخانه‌ها، تخريب پوشش گياهي و جنگل‌ها، و تغيير كاربري اراضي نيز مي‌تواند شدت و فراواني سيل‌ها را افزايش دهد. وي با اشاره به اينكه سيل‌هاي اواخر فصل بهار در ايران به دليل چندين عامل جوي و محيطي رخ مي‌دهند، گفت: در اواخر بهار، بسياري از مناطق ايران با بارش‌هاي بهاري مواجه مي‌شوند. اين بارش‌ها مي‌تواند شديد و ناگهاني باشد و باعث جاري شدن سيلاب شود.
اسلامي بيان كرد: در مناطق كوهستاني ايران، ذوب برف‌هاي انباشته شده در زمستان در اواخر بهار و اوايل تابستان رخ مي‌دهد. اين فرآيند مي‌تواند منجر به افزايش حجم آب رودخانه‌ها و در نتيجه سيل شود. به گفته وي، تغييرات اقليمي باعث افزايش شدت و فراواني بارش‌ها و رويدادهاي جوي شديد شده است. اين تغييرات مي‌توانند الگوهاي بارش را تغيير داده و منجر به سيلاب‌هاي غيرمنتظره شوند.
وي ادامه داد: در برخي مناطق، تخريب پوشش گياهي به دليل فعاليت‌هاي انساني مثل كشاورزي و ساخت و ساز، باعث كاهش توانايي زمين در جذب آب باران مي‌شود. اين مساله مي‌تواند به جاري شدن آب‌هاي سطحي و وقوع سيل منجر شود.
وي گفت: ضعف در مديريت منابع آب و عدم وجود زيرساخت‌هاي مناسب براي كنترل و هدايت آب‌هاي سطحي مي‌تواند منجر به وقوع سيل‌هاي ناگهاني و شديد شود. وي با اشاره به اينكه براي پيشگيري از وقوع سيل و كاهش خسارات آن، مي‌توان اقداماتي در زمينه‌هاي مختلف انجام داد گفت: سدها مي‌توانند حجم زيادي از آب را ذخيره كرده و از جاري شدن سيلاب جلوگيري كنند. اين ساختارها مي‌توانند آب سيلاب را به مناطق امن‌تر هدايت كنند.
اسلامي عنوان كرد: سيستم‌هاي فاضلاب و آبروها بايد به گونه‌اي طراحي و نگهداري شوند كه ظرفيت تخليه آب‌هاي سطحي را داشته باشند. همچنين حفظ و تقويت پوشش گياهي مي‌تواند به جذب آب باران كمك كند و از جاري شدن سيلاب جلوگيري كند. وي ادامه داد: استفاده بهينه از زمين‌ها و جلوگيري از تخريب زمين‌هاي حساس به سيلاب مي‌تواند به كاهش خطر سيل كمك كند. سيستم‌هاي هشدار‌دهنده پيشرفته مي‌توانند به افراد و جوامع در معرض خطر كمك كنند تا به موقع اقدام به تخليه كنند. اسلامي تصريح كرد: قوانين و مقرراتي كه به كاهش خطر سيلاب و كنترل استفاده از اراضي كمك كنند بايد تدوين و اجرا شوند. همچنين آموزش مردم درباره خطرات سيل و نحوه رفتار در مواقع اضطراري مي‌تواند به كاهش خسارات جاني و مالي كمك كند.
وي گفت: شهرسازي و توسعه مناطق مسكوني بايد با در نظر گرفتن ريسك سيلاب‌ها انجام شود. همچنين استفاده از فناوري‌هاي پيش‌بيني و مدل‌سازي سيل مي‌تواند به بهبود برنامه‌ريزي و مديريت منابع آب كمك كند.
وي در پايان اظهار كرد: تبادل دانش و تجربه با سازمان‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي مي‌تواند به بهبود مديريت سيلاب كمك كند. همچنين اجراي پروژه‌هاي مشترك با كشورهاي همسايه براي مديريت منابع آب و كاهش خطر سيلاب مي‌تواند موثر باشد.