کاهش دستوری نرخ سود در خفا

گروه بانک و بیمه| احسان شمشیری|

به‌دنبال اعلام سیاست‌های بانک مرکزی و سیستم بانکی کشور برای کاهش نرخ سود سپرده و تسهیلات در سال95 متناسب با کاهش نرخ تورم به 12درصد همچنین اعلام برخی مدیران بانکی ازجمله عبدالناصر همتی مدیرعامل سابق بانک ملی برای آماده‌سازی بانک‌های کشور جهت کاهش نرخ سود به 15درصد از تیرماه95، روز گذشته خبرنگار تعادل کسب اطلاع کرد که تعدادی از بانک‌ها و به‌طور مشخص بانک پاسارگاد، اقدام به کاهش نرخ سود سپرده بلندمدت خود به 16درصد کرده‌اند و تعداد دیگری از بانک‌ها نیز از امروز و روزهای آینده نسبت به کاهش نرخ اقدام خواهند کرد. هر چند مقام‌های بانک مرکزی تاکید دارند که این اقدام هماهنگ شبکه بانکی به‌صورت داوطلبانه بوده اما برخی منابع بانکی در جهت‌گیری متناقضی، بخشنامه بانک مرکزی را دلیل این امر عنوان کردند. به گفته این افراد مطلع در شبکه بانکی، بانک مرکزی برای سنجش بازار اقدام به این کار کرده و با مصلحت‌اندیشی درخصوص مقابله با خروج ناگهانی سپرده‌ها از اعلام رسمی این خبر و اجرای فراگیر آن خودداری کرده است. در هر صورت، هم شواهد و هم اظهارات مسوولان چندین بانک خصوصی حکایت از آن دارد که بخشنامه این کاهش دستوری، روز شنبه هفته جاری به بانک‌ها ارسال شده است.

به گزارش «تعادل»، روابط عمومی بانک پاسارگاد در پاسخ به پرسش خبرنگار «تعادل» در مورد کاهش نرخ سود سپرده بلندمدت از 18درصد به 16درصد، موضوع کاهش 2درصدی نرخ سود سپرده یک‌ساله را در بانک پاسارگاد تایید و اعلام کرد که نرخ سود سپرده‌های جدید در جدول پایگاه رسمی بانک پاسارگاد قابل مشاهده است.

یک منبع آگاه در بانک مرکزی به «تعادل» گفت: علاوه بر بانک پاسارگاد که از دیروز اقدام به کاهش نرخ سود کرده است، امروز نیز برخی بانک‌ها ازجمله بانک پارسیان برای کاهش نرخ سود تصمیم خواهند گرفت تا نرخ سود سپرده‌های خود را کاهش دهند و در روزهای آینده بقیه بانک‌ها نیز به‌تدریج به روند کاهش نرخ سود خواهند پیوست و این موضوع مغایرتی با تصمیم شورای پول و اعتبار و سیاست بانک مرکزی ندارد زیرا شورای پول و اعتبار، سقف نرخ سود را 18درصد درنظر گرفته و بانک‌ها به صورت داوطلبانه می‌توانند نرخ‌های خود را زیر 18درصد کاهش دهند. وی در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا بانک‌ها امکان کاهش نرخ سود به صورت داوطلبانه را دارند، گفت: شورای پول و اعتبار سقف نرخ سود سپرده‌ها را 18درصد اعلام کرده و بانک‌ها می‌توانند با رعایت صرفه و صلاح عملکرد خود و متناسب با منابعی که جذب می‌کنند و میزان تقاضای تسهیلات خود، نسبت به کاهش نرخ سود اقدام کنند لذا اقدام بانک پاسارگاد و برخی دیگر از بانک‌ها از امروز و روزهای آینده، کاملا درراستای سیاست‌های بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار است و مغایرتی با مصوبات شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی ندارد. وی در پاسخ به این پرسش که چرا شورای پول و اعتبار در این زمینه تصمیم‌گیری نکرده است، گفت: شورای پول و اعتبار این هفته جلسه اصلی ندارد و جلسات اصلی این شورا هر دو هفته یک‌بار تشکیل می‌شود و این هفته یکی از جلسات فرعی تشکیل می‌شود، همچنین از آنجا که هیچ ضرورت و لزومی برای تصمیم‌گیری سریع در این زمینه وجود ندارد، بر این اساس در هفته‌های آینده شورای پول و اعتبار به بررسی این موضوع می‌پردازد و از آنجا که سقف نرخ همچنان 18درصد اعلام شده، بانک‌ها می‌توانند به‌صورت داوطلبانه نسبت به کاهش نرخ سود بانکی اقدام کنند.

کاهش 2درصدی نرخ در بانک پاسارگاد

بانک پاسارگاد به‌صورت داوطلبان از روز یک‌شنبه 23خرداد ماه95 نرخ سود یک‌ساله خود را از 18 به 16درصد کاهش داد که این خود نشان‌دهنده ثبات در روند‌های کلان اقتصادی کشور و ایجاد شرایط کاهش هزینه‌های تامین مالی محسوب می‌شود. براساس این گزارش، نرخ سود کوتاه‌مدت 10درصد، سه‌ماهه 12درصد، 6ماهه 14درصد و 9ماهه بانک پاسارگاد 15درصد است. برخی کارشناسان معتقدند که باتوجه به بهبود برخی متغیرهای اقتصادی ازجمله درآمد نفت، پیش‌بینی رشد اقتصادی بالای 4درصد توسط موسسات بین‌المللی برای ایران و تحقق اهداف مقاوم‌سازی اقتصاد، بانک‌های کشور به‌دنبال آن هستند که با کاهش نرخ سود به کاهش مشکلات خود و خروج اقتصاد از رکود کمک کنند تا به رشد سرمایه‌گذاری‌ها در سال95 منجر شود.

بر این اساس، در این دوره از کاهش نرخ سود، بانک پاسارگاد پیش گام شده تا با بازار سنجی، به ارزیابی شرایط اقتصادی و بازار پول بپردازد و به‌تدریج سایر بانک‌های کشور نیز به اجرای این تصمیم مهم اقتصاد ایران در سال95 اقدام کنند.

ضرورت کاهش نرخ سود مدت‌هاست توسط مدیران اقتصادی، فعالان و کارشناسان بانک‌ها مطرح می‌شود و پیش‌بینی می‌شود به‌دنبال کاهش نرخ سود در بانک پاسارگاد، دیگر بانک‌ها نیز به‌تدریج نسبت به انجام این مهم اقدام کنند، موضوعی که در صورت تحقق می‌تواند نقطه عطفی در مسیر خروج اقتصاد کشور از رکود محسوب شود.

در گزارش میدانی خبرنگار ما از شعب برخی بانک‌ها در تهران، مشخص شد که تعدادی از شعب با هدف بازارسنجی و تحلیل رفتار سپرده‌گذاران بانکی، نرخ سود سپرده بلندمدت یک‌ساله خود را از 18درصد به 16درصد کاهش داده‌اند و به نظر می‌رسد که در هفته‌های آینده شاهد اجرای کاهش نرخ سود در تعدادی دیگر از بانک‌های کشور باشیم. کارکنان شعب برخی بانک‌های کشور در پاسخ به پرسش خبرنگار «تعادل»، درمورد میزان کاهش نرخ سود پاسخ دادند: کاهش نرخ سود بلندمدت معمولا به‌دنبال تصمیم‌گیری مدیران بانک‌ها در شورای هماهنگی بانک‌ها و کانون بانک‌های خصوصی انجام می‌شود و در دوره‌های قبلی، بعد از تصمیم شورای هماهنگی بانک‌ها و کانون بانک‌های خصوصی و تصویب آن در شورای پول و اعتبار، کاهش نرخ سود ابلاغ و در همه بانک‌های کشور به‌صورت همزمان اجرا شد و حتی برای سپرده‌های کوتاه‌مدت نیز نوعی هماهنگی بین همه بانک‌های کشور وجود داشته است. برخی کارکنان شعب نیز اعلام کردند: براساس سیاست‌های کلی اعلام شده توسط بانک مرکزی، شعب بانک‌ها به‌تدریج آماده کاهش نرخ سود خواهند شد و زمزمه کاهش نرخ سود را در شبکه بانکی شنیده‌ایم و هر زمان که رسما به آنها ابلاغ و اعلام شود، این تصمیم به‌صورت سراسری اجرا خواهد شد تا هماهنگی‌های لازم بین همه بانک‌ها انجام شود و باعث عدم هماهنگی و عدم اجرای مصوبات بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار نشود. اما به‌نظر می‌رسد که این تصمیم در تابستان امسال اجرایی خواهد شد و هنوز همه بانک‌ها این تصمیم را اجرایی نکرده‌اند و در حال حاضر، تنها تعدادی از بانک‌ها و شعب آنها به‌صورت داوطلبانه مشغول اجرای کاهش نرخ سود و سنجش بازار هستند.

دهنوی: کاهش نرخ‌ها به خاطر مازاد منابع بانک‌هاست

دکتر محمدعلی دهقان‌دهنوی عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد علامه طباطبایی، در پاسخ به این پرسش که به نظر شما چرا برخی بانک‌ها نسبت به کاهش نرخ سود اقدام کرده‌اند، به خبرنگار تعادل گفت: به دلیل کمبود نقدینگی و منابع در بازار پول، حدود 2 سال بانک‌ها در یک رقابت ناسالم نرخ‌ها را بالا برده بودند که به نفع هیچ بانکی نبود و اگر چند بانک می‌خواستند که نرخ‌ها را کاهش دهند، به دلیل مواجه شدن با کمبود منابع امکان کاهش نرخ سود را نداشتند زیرا سپرده‌گذاران دنبال نرخ‌های سود بالا بودند همچنین بانک‌هایی که کاهش منابع داشتند و مجبور به اضافه برداشت از بانک مرکزی می‌شدند، با نرخ جریمه سنگین 34 درصدی بانک مرکزی مواجه شده و فشار سنگینی را تحمل می‌کردند، بنابراین، منابع را با نرخ بالای 26 تا 28 درصد جذب می‌کردند و امکان کاهش نرخ‌ها را نداشتند و لذا با هزینه تمام شده سنگین منابع جذب می‌کردند تا در بازار پول بمانند و به حیات خود ادامه دهند اما این کار فشار زیادی به بانک‌ها، واحدهای اقتصادی و... وارد می‌کرد و به صلاح اقتصاد و بانک‌ها نبود.

وی افزود: اما با ورود بانک مرکزی و تزریق منابع به بازار بین بانکی، نرخ بین بانکی به زیر 20 درصد و 17 درصد کاهش یافت و در چند مرحله خود بانک‌ها با هم توافق کردند که نرخ‌ها را کاهش دهند و اخیرا نرخ را به 20 و 18 درصد کاهش دادند. در نتیجه این موضوع باعث وفور منابع در سیستم بانکی شده و برعکس چند ماه و چند سال قبل که با کمبود منابع و مازاد تقاضا برای تسهیلات مواجه بودیم، اکنون روند برعکس شده و با وفور منابع در برخی بانک‌ها مواجه هستیم و حتی برخی کارشناسان معتقدند که با نرخ‌های بالا، بسیاری از فعالان اقتصادی، متقاضی تسهیلات بانک‌ها نیستند و امکان بازپرداخت را ندارند و لذا اگر نرخ‌ها کاهش یابد، در آن صورت متقاضی تسهیلات بانک‌ها خواهند بود. لذا به نفع بانک‌ها خواهد بود که نرخ‌ها کاهش یابد تا منابع ارزان‌تر و تقاضا برای منابع آنها افزایش یابد.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر، با کاهش رقابت بانک‌ها برای جذب منابع با نرخ‌های پایین و همچنین تزریق منابع بانک مرکزی، شرایط برای وفور منابع فراهم شده است. برخی سپرده‌گذاران که منابع را با هدف جذب سود بیشتر به این بانک و آن بانک می‌بردند، الان به این نتیجه رسیده‌اند که پول خود را به هرجا ببرند، فرقی نمی‌کند و نرخ‌ها همان است. براین اساس سپرده‌ها در همان بانک باقی می‌ماند و بانک‌ها خیلی نگران جذب منابع مانند سال‌های قبل نیستند و برعکس نگران کاهش تقاضا برای تسهیلات با نرخ بالا هستند. در نتیجه برخی بانک‌ها از جمله بانک پاسارگاد با مازاد منابع مواجه شده‌اند و به صلاح آنها نیست که منابع گران‌تری را تامین کنند و لذا برای کاهش هزینه‌های خود دنبال کاهش نرخ سود هستند.

بازارسنجی و ایجاد تقاضا برا ی تسهیلات

یکی از کارشناسان نیز در پاسخ به این پرسش که کاهش 2 درصدی نرخ سود بلندمدت توسط بانک‌ها و از جمله بانک پاسارگاد، با چه هدفی صورت گرفته و چرا نرخ پیش‌بینی شده 15درصدی اعمال نشده گفت: برخی بانک‌های کشور ترجیح داده‌اند که قبل از اعلام شورای هماهنگی بانک‌های کشور و کانون بانک‌های خصوصی و همچنین قبل از تصویب نرخ‌ها در شورای پول و اعتبار، ابتدا به صورت آزمایشی نرخ سود بلندمدت را 2 درصد کاهش داده و از 18 درصد به 16درصد کاهش دهند تا بازتاب این تصمیم‌گیری در ماه‌های آینده و به صورت گسترده و واکنش‌های سپرده‌گذاران و جامعه را مشاهده کنند و اثر آن را بر متغیرهای اقتصادی، رفتار سرمایه‌گذاران و سپرده‌گذاران، درخواست متقاضیان تسهیلات و... ارزیابی کنند تا در تیرماه و چند هفته آینده آمادگی بهتری برای اجرای این تصمیم داشته باشند و از این طریق بتوانند با نرخ‌های جدید، تقاضای بیشتری برای تسهیلات داشته باشند. وی افزود: البته باید توجه داشته باشیم که برخی بانک‌ها مانند بانک پاسارگاد، به خاطر سرمایه مناسبی که دارند خیلی به منابع سپرده‌گذاران وابسته نیستند و نوع فعالیت آنها با برخی بانک‌های تجاری مانند بانک ملی، صادرات و... که به سپرده‌ها وابستگی زیادی دارند، متفاوت است. در نتیجه این اقدام بانک‌های کشور باعث رشد تقاضا برای تسهیلات بانک‌ها خواهد شد و همچنین هزینه تمام شده جذب منابع را کاهش خواهد داد و می‌تواند آزمایش مناسبی برای کل شبکه بانکی کشور باشد. هر نوع اقدامی که باعث کاهش هزینه سرمایه‌گذاری در شرایط کنونی که نرخ تورم کاهش یافته و اقتصاد نیازمند خروج از رکود است، می‌تواند موثر و مناسب باشد. وی افزود: این تصمیم داوطلبانه برخی بانک‌ها و شعب آنها که اکثر آنها بانک‌های خصوصی شناخته شده و با سرمایه بالا هستند، کاری سنجیده و کارشناسی است. زیرا این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها باید به صورت تدریجی انجام شود تا بازتاب و اثرات آن را بر متغیرهای اقتصادی، رفتار مشتریان و سپرده‌گذاران، ذی‌نفعان و سهامداران بانک‌ها بسنجند و به تدریج این سیاست مهم اقتصادی کشور را اجرا کنند و شعب و مشتریان و سپرده‌گذاران به تدریج از این تصمیم جدید و راهگشا برای اقتصاد آگاه شوند. به عقیده برخی صاحب‌نظران از جمله حسین عبده‌تبریزی، کاهش نرخ سود بانکی متناسب با کاهش نرخ تورم، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای اقتصاد ایران و بانک‌های کشور است زیرا بانک‌های کشور تحت تاثیر فشار سود بالای سپرده‌ها، مطالبات معوق، بدهی دولت به بانک‌ها، سپرده قانونی و... هزینه تمام شده زیادی برای منابع خود می‌پردازند. واحدهای اقتصادی و تولیدی نیز توان پرداخت چنین سودی را با توجه به نرخ فعلی سود فعالیت‌های اقتصادی و میزان بهره‌وری و رشد تولید و رشد اقتصادی کشور ندارند و در نتیجه این نرخ بالا عملا به زیان سرمایه‌گذاری، تولید، اشتغال جوانان و... است. وی معتقد است: براین اساس، بانک‌ها باید هر چه سریع‌تر نسبت به کاهش نرخ سود اقدام کنند و این موضوع نه تنها باعث رونق نسبی اقتصاد، معاملات بازار، مسکن و سایر دارایی‌ها و بورس و تولید و... می‌شود بلکه به نفع فرزندان سهامداران و سپرده‌گذاران بانک‌هاست زیرا وقتی جوانان و فرزندان آنها مشغول کار باشند، عملا سود آنها بیش از نرخ سود بالای سپرده‌ها خواهد بود. براساس مراجعه خبرنگاران تعادل به پایگاه اینترنتی و رسمی بانک‌های کشور، روز گذشته نرخ سود سپرده یک‌ساله بلندمدت در همه بانک‌های کشور با نرخ رسمی 18 درصد اعلام شده است و باید منتظر ماند تا مشخص شود از چه زمان نرخ سود سپرده‌ها به 16 درصد یا رقم اعلام شده قبلی یعنی 15درصد کاهش خواهد یافت.