طراحی شبکه ریلی برای شهرهای بزرگ و متوسط
گروه راه و شهرسازی
هتل المپیک دیروز میزبان نخستین همایش «شهرسازی ریل پایه» بود. به گفته عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی این همایش، درواقع مقدمه همایش‌های مهم دیگر طی 10سال آینده خواهد بود و طی این زمان، طرح توسعه شهرها بر مبنای حمل و نقل شبکه‌یی و با استفاده از ریل، ریل پرسرعت و حتی تراموا در اولویت قرار خواهد گرفت. تحقق این هدف عزم جدی تمامی ارگان‌های حمل و نقلی را طلب می‌کند تا نگاهی یکپارچه و شبکه‌یی به موضوع حمل و نقل داشته باشند. به گزارش «تعادل»، آخوندی با تاکید بر سیستم یکپارچه حمل و نقل از ابلاغ جدید خود به معاون معماری و شهرسازی و راهآهن درباره طرح‌ریزی نظام شهرسازی ریل پایه خبر داد و گفت: از این دو معاونت خواستم تا با کمک مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ظرف ۸ تا ۱۰سال برای تمام شهرهای متوسط و بزرگ طراحی جدیدی داشته باشند. آخوندی با بیان اینکه عصر جهانی شدن دارای ویژگی بسیار مهمی مبنی بر فشردگی زمان و مکان است، گفت: اگر در چهار دهه گذشته مکان قابل جابه‌جایی در فضای شهری برای ما ۲۰ کیلومتر بود این مکان در حال حاضر تبدیل به ۳۳ کیلومتر شده که متعاقبا زمان کافی برای پیمودن این مسیر نیز کاهش یافته است که نمونه بارزی از
فشردگی زمان و مکان است. ما این فشردگی را در فضای مجازی و اینترنت نیز شاهد هستیم، شما هرگونه جابه‌جایی در این فضا را در لحظه انجام می‌دهید. امروزه مفهوم حرکت که درواقع اصلی‌ترین مفهوم جهانی شدن است به روانی صورت گرفته و هیچ چیز حتی مرزها نمی‌توانند در این کره خاکی مانع آن شوند.
تعلق خاطر شهروند به فضای شهری
تعلق خاطر شهروند به میادین و معماری خاص و مهم شهرها یکی از مواردی بود که وزیر در صحبت‌های خود به آن اشاره کرد و این تعلق خاطر را اینگونه تعریف کرد: «میدان نقش جهان در اصفهان و میدان کریمخانی در شیراز، در ما حس شهروندی را القا می‌کند.» آخوندی در توضیحات این حس تعلق شهروندی گفت: «بسیار مهم است که فضایی را بسازیم که به آن فضا علاقه‌مند باشیم و لازمه این موضوع این است که باز خوانی مجدد از نحوه استفاده از وسایل موتوری داشته باشیم.»در حال حاضر ایده ما در وسایل حمل و نقل موتوری فقط روی ماشین متمرکز است، در واقع باید گفت وسیله حمل و نقل بسیار کارآمدتری به نام ریل وجود دارد که با آلودگی بسیار کمتر و کارایی بسیار بیشتر می‌تواند در خدمت شهروندان باشد.
تبدیل خودخواهی به روحیه جمعی
تفاوت ریل و ماشین در یک مورد جزئی ولی مهم ساری و جاری است و آن این است که در استفاده از ریل حس خودخواهی که در استفاده از ماشین وجود دارد، حذف می‌شود؛ چراکه در استفاده از ریل همه‌چیز عمومی و در استفاده از ماشین همه‌چیز خصوصی است.
ریل به خاطر ویژگی عمومی که دارد، در شهروندان این حس را ایجاد می‌کند که جزئی از شهر و جمع باشند و در مقوله حمل و نقل عمومی و آسان سعی بر این است که بر خودخواهی‌های شخصی در زندگی شهرنشینی غلبه شود که اگر این غلبه ایجاد شود راحت‌تر می‌توانیم از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده کنیم. اگر ریل را وارد سیستم شهرنشینی کنیم، سیستم شهری متحول می‌شود، به این معنا که در این طراحی شهری جدید هر کس به فاصله 5دقیقه پیاده‌روی به ایستگاه مترو اتصال پیدا می‌کند، درواقع ایستگاه‌های مترو باید به شبکه دیگری وصل شوند؛ به این معنا که سه لایه شبکه حمل و نقلی خواهیم داشت، یک لایه حمل و نقل درون شهری، حومه‌یی و یک لایه حمل و نقلی بین شهری.
تجربه موفق حمل و نقل شبکه‌ای در لندن
آخوندی گفت: در ایران لایه شبکه حمل و نقل حومه‌یی نداریم، در صورتی که در کشورهای پیشرو در حمل و نقل شبکه‌یی مهم‌ترین لایه این شبکه، حمل و نقل حومه است. در بحث شبکه حمل و نقل مهم‌ترین بحث، حمل و نقل حومه است که در این مورد از حومه به مرکز شهر باید به همان صورتی دسترسی پیدا کنیم که در داخل شهر جابه‌جا می‌شویم.
وزیر راه با اشاره به یکی از نمونه‌های موفق حمل و نقل شبکه‌یی مرکز مالی سیتی در لندن گفت: اگر بخواهم در دنیا یکی از گرانترین نقاط کره خاکی را مثال بزنم، سیتی لندن انگلیس است که به صورت اینچ مربعی قیمت‌گذاری می‌شود و مدیرانی که در این مکان کار می‌کنند به این دلیل که جزو مهم‌ترین مدیران جهان هستند، حقوق‌های زیادی دریافت می‌کنند، اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود و برای سکونت شهروندان سیتی لندن، شهری را به فاصله 65کیلومتری لندن ساخته‌اند و برای حمل و نقل این مسیر قطار سریعی با سرعت 180کیلومتر تعریف کرده‌اند که در زمان 20دقیقه شهروندان این شهر به محل کارشان می‌رسند.
آخوندی با اشاره به اینکه سیستم حمل و نقل ریلی موجود دارای ناهنجاری‌های بسیاری است که به دلیل اتخاذ تصمیمات نادرست ایجاده شده، افزود: در همین تهران مترو در فاصله بسیار کمی از ایستگاه راهآهن عبور می‌کند ولی به آن متصل نیست یا از اوایل دهه ۸۰ که فرودگاه امام (ره) ساخته شد هیچ فکری برای اتصال آن به مترو نشده است.
طراحی ملانصرالدینی ایستگاه‌های راهآهن
وی با اشاره به خطوط ریلی شیراز گفت: در شهر شیراز سه خط ریلی متصل به اصفهان، بوشهر و بندرعباس وجود دارد که حتی ایستگاه‌های راهآهن این خطوط نیز با هم در ارتباط نیستند و این سیستم حمل و نقلی یکپارچه نیست و سیستم عجیب و غریبی است.
وزیر راه و شهرسازی گفت: در سفر به شیراز وقتی متوجه شدم ایستگاه راهآهن این شهر در ۱۲کیلومتری شیراز و بیرون از شهر قرار دارد آن هم شهری که رفت و آمد بسیار دارد متاسف شدم. هر مسافر برای رفتن به شیراز ۵۰هزار تومان پول برای حمل و نقل ریلی پرداخت می‌کند، بعد به ۱۲کیلومتری شهر می‌رسد در آنجا نیز باید ۳۵هزار تومان کرایه تاکسی دهد تا به مرکز شهر منتقل شود و این یک فاجعه و از هم گسیختگی است؛ به‌طوری‌که اگر ملانصرالدین زنده بود از این اتفاق شاد می‌شد. وی با اشاره به ایستگاه راهآهن قم اظهار کرد: ما در حال تلاش هستیم تا با زحمات بسیار خط آهن سریع‌السیر تهران-قم-اصفهان را راهاندازی کنیم تا مسافر در زمان ۲۰دقیقه به قم برسد درحالی‌که ایستگاه راهآهن قم در بیرون شهر بود و باید یک ساعت از ایستگاه راه آهن تا شهر در ترافیک می‌ماند که خوشبختانه این مساله با جابه‌جایی ایستگاه به نزدیکی حرم حضرت معصومه (س) برطرف می‌شود. در همدان و رشت نیز همین مساله وجود دارد. آخوندی افزود: ایستگاه قطار سریع‌السیر اصفهان نیز در طرح‌های اولیه در شاهین شهر پیش‌بینی شده بود که از آنجا یک ساعت راه برای رسیدن به اصفهان است. این طرح‌ها و نظام
حمل و نقلی عجیب هستند که باید برای آن چاره اندیشید.
ساخت ایستگاه مجوز شهرداری نمی‌خواهد
محسن پورسیدآقایی معاون وزیر راه و شهرسازی نیز در حاشیه این مراسم در جمع خبرنگاران از مطالعات مکان‌یابی برای ساخت ایستگاه جدید راهآهن در شرق تهران خبر داد و گفت: شهرداری یکی از اعضای کمیسیون ماده ۵ است که مسوولیت این کمیسیون با وزارت راه و شهرسازی است و زمینی که برای ایستگاه در نظر گرفته می‌شود، باید مجوزهای لازم از شورای عالی شهرسازی و معماری گرفته شود.
وی درباره راهاندازی قطارهای حومه‌یی تهران گفت: از تهران به اسلامشهر در کنار خط موجود، خط قطار حومه‌یی احداث می‌شود، ضمن آنکه از تهران به سمت ری و ورامین خط آهن داریم همچنین از کرج تا هشتگرد نیز خط آهن وجود دارد و خطوط ریلی جدید و حومه‌یی احداث می‌شود.
مدیرعامل شرکت راهآهن در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا برای احداث ایستگاه راهآهن جدید نیازی به مجوز شهرداری وجود دارد یا خیر؟ گفت: شهرداری یکی از اعضای کمیسیون ماده ۵ است که مسوولیت این کمیسیون با وزارت راه و شهرسازی است و زمینی که برای ایستگاه در نظر گرفته می‌شود، باید مجوزهای لازم از شورای عالی شهرسازی و معماری گرفته شود. وی ادامه داد: برای راهاندازی خطوط تراموا شهرداری‌ها مسوولند چون این مدل حمل و نقل ریلی برای مصارف درون شهر است.
اختیار نرخ‌گذاری‌های بلیت قطار
وی با اشاره به اختلاف نظر حقوقی بین راهآهن و سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده در حوزه نرخ بلیت قطار توضیح داد: ما معتقد هستیم اختیار نرخ‌گذاری‌ها در حوزه بلیت قطار در اختیار راهآهن است اما سازمان حمایت می‌گوید که این اختیار طی مصوبه‌یی تغییر کرده است. در هفته جاری جلسه‌یی با حضور وزرای «راه و شهرسازی»، «صنعت، معدن و تجارت » و معاون حقوقی رییس‌جمهور برگزار می‌شود و به این موضوع رسیدگی خواهد شد.
مدیرعامل شرکت راهآهن یادآور شد: آنچه در این باره مهم است این است که راهآهن و سازمان حمایت هر دو افزایش منطقی قیمت بلیت قطار را قبول دارند و کارگروه تنظیم بازار نیز منطقی بودن این افزایش نرخ را قبول دارد، اما موضوع این است که اجازه این افزایش قیمت از سوی راهآهن صادر شود یا سازمان حمایت. البته افزایش متوسط ۸درصدی قیمت بلیت قطار با توجه به هزینه‌های سنگین شرکت‌های ریلی چندان زیاد نیست.
