بختک جت‌ها بر روابط آنکارا-مسکو
گروه جهان
اواخر روز شنبه ارتش ترکیه اعلام کرد که یک جت SU-34 حریم هوایی این کشور را نقض کرده است. «رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهور ترکیه به مسکو هشدار داد که اگر بار دیگر هواپیماهای روسی حریم هوایی ترکیه را نقض کنند این کشور باید «تمامی عواقب را تحمل کند.» روسیه نیز در مقابل اعلام کرد که جنگنده‌های روسی چنین نقض هوایی را انجام نداده‌اند و این تنها ادعای دولت ترکیه است. به گزارش رویترز، ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو اعلام کرد که با وجود هشدارهای مکرری که نیروهای هوایی ترکیه برای این جنگنده روسیه ارسال کرده این نقض حریم هوایی صورت گرفته است. در حادثه سقوط جنگنده روسی که دو ماه پیش اتفاق افتاد روسیه مدعی شد که حمله نیروهای ترکیه بدون هیچ گونه هشداری انجام شده بود. در نتیجه این برخورد روابط نزدیک دو کشور دیگر مثل سابق نشد و به همکاری اقتصادی قوی دو کشور ضربه سختی وارد کرد.
روز گذشته وزارت خارجه ترکیه هم در بیانیه‌یی اعلام کرد: «یک جنگنده سوخوی ۳۴ متعلق به روسیه دیروز ساعت 11:46 به وقت محلی حریم هوایی ترکیه را نقض کرده است. هر گونه پیامد ناگوار چنین رفتار غیرمسوولانه‌یی به‌طور کامل بر عهده روسیه است.» بنابر این بیانیه، آنکارا سفیر روسیه را برای ابلاغ اعتراض شدید و محکومیت نقض حریم هوایی ترکیه احضار کرده است.
این بیانیه در نقض حریم هوایی ترکیه در نهایت موجب شد تا وزارت دفاع روسیه به آن واکنش نشان دهد. وزارت دفاع با رد تمامی ادعاهای مطرح شده از ترکیه خواست تا به این «تبلیغات بی‌پایه و اساس» علیه کشور روسیه پایان دهد. ژنرال ایگور کوناشنکوف سخنگوی وزارت دفاع روسیه گفت: «(تجهیزات ردیابی هوایی) سامانه‌های پدافند هوایی روسیه در سوریه و ایستگاه ردیابی هوایی (رادار) روسیه نقض حریم هوایی ترکیه توسط هواپیمای نظامی روسی را ثبت نکرده‌اند. علاوه بر آن، آنطور که وزارت خارجه ترکیه ادعا کرده با خلبان هواپیمای روسی هیچگونه تماسی صورت نگرفته است.»
رجب طیب اردوغان، پیش از سفر به امریکای لاتین در یک کنفرانس خبری درباره این حادثه گفت: «با توجه به اینکه این نقض حریم هوایی پس از هشدارهای مکرر ما به زبان انگلیسی از سوی نیروهای روسیه انجام شده، فکر می‌کنیم این کشور به دنبال آن است تا تنش‌ها را در منطقه بیشتر کند. به همین خاطر هشدار می‌دهیم که اگر روسیه همچنان حقوق کشور ما را نقض کند، باید آماده پذیرش عواقب آن نیز باشد.»
رییس‌جمهور ترکیه در ادامه کنفرانس خبری خود از تلاش برای برقراری ارتباط با ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه خبر داد. اردوغان گفت: « پس از این حادثه درخواست گفت‌وگوی تلفنی با ولادیمیر پوتین را کردم ولی هنوز پاسخی نگرفته‌ایم.» به اعتقاد اردوغان «این حرکت غیرمسوولانه کمکی به رابطه روسیه و ناتو نمی‌کند و برعکس باعث می‌شود تا صلح منطقه‌یی و جهانی بیشتر از قبل مورد تهدید واقع شود.» دبیرکل ناتو «جنز استولتنبرگ» از روسیه خواست تا «مسوولانه در حفظ حریم هوایی ناتو کوشا باشد.» در مقابل نیز هر دو کشور را تشویق کرد تا از تنش‌ها کم کنند و به دنبال عادی‌سازی روابط باشند. بی اعتنایی روسیه به این هشدارها باعث شد تا نیروهای هوایی ترکیه وضعیت نارنجی اعلام کنند. بر اساس دستور رسمی نیروی هوایی ترکیه خلبانان جنگنده‌های این کشور می‌توانند هواپیماها و بالگردهای بیگانه را در صورت نقض حریم هوایی این کشور بلافاصله و بدون اینکه منتظر دستور باشند، هدف حمله قرار دهند. پس از اعلام وضعیت نارنجی شمار زیادی از هواپیماهای اف 16 نیروی هوایی ترکیه به پایگاه هوایی دیاربکر اعزام شدند.
آغاز رابطه پرتنش
بیست و چهارم نوامبر سال گذشته ارتش ترکیه یک جنگنده روسیه را در مرز سوریه سرنگون کرد. این حادثه سرآغاز اختلافاتی شد که در رابطه دو کشور بی‌سابقه بود. در آن زمان نیز ترکیه مدعی شد که این جنگنده حریم هوایی را نقض کرده اما روسیه به‌شدت این موضوع را تکذیب کرد. در آن زمان تمامی مسوولان روسی اعلام کردند که این جنگنده کاملا در حریم هوایی سوریه در حال پرواز بوده و با حریم هوایی ترکیه فاصله قابل توجهی داشته است. گزارش‌های رسیده از شبکه‌های سی‌ان‌ان و
ان‌تی وی نیز ثابت کرد که این جنگنده در خاک سوریه سقوط کرده و درنتیجه ادعای حضور آن در حریم هوایی ترکیه بی‌اساس بوده است. در همان زمان ولادیمیر پوتین در دیدار با عبدالله دوم، پادشاه اردن در سوچی روسیه این اقدام ترکیه را «خنجر از پشت» نامید و هشدار داد که پیامد این مساله برای این کشور سخت خواهد بود. نخستین پیامد این حادثه لغو روادید میان روسیه و ترکیه بود. همچنین روسیه از اتباع کشورش خواست تا هرچه سریع‌تر خاک این کشور را ترک کنند. نخستین تیر ترکش سردی روابط روسیه و ترکیه اثر آن بر مبادلات اقتصادی بود. تا پیش از این روسیه دومین شریک تجاری بزرگ ترکیه محسوب می‌شد. سال 2014 میزان مبادلات اقتصادی دو کشور حدود 32میلیارد دلار بود که این رقم در سال 2015 به 14میلیارد دلار کاهش یافت. با توجه به تنش‌های به وجود آمده و اعمال تحریم بر واردات مواد غذایی ترکیه از سوی روسیه، پیش بینی می‌شود که سطح مبادلات تجاری دو طرف به‌شدت کاهش یابد.
توقف سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و پروژه‌های عمرانی نیز از جمله پیامدهای سقوط جنگنده روسی بود. طی سال‌های اخیر روسیه و ترکیه دست به سرمایه‌گذاری‌های متقابل اقتصادی در خاک یکدیگر زده‌اند که احتمالا بخش مهمی از این سرمایه‌گذاری‌ها متوقف و نیمه‌کاره رها خواهند شد. یکی از مهم‌ترین پروژه‌ها، طرح ساخت نیروگاه هسته‌یی در آق‌قویو ترکیه توسط روسیه است که احتمالا روند ساخت آن متوقف خواهد شد.
اما مهترین بخش آن کاهش گردشگران و سخت شدن صدور روادید میان دو کشور است. مسکو به صراحت اعلام کرده بود که از اول ژانویه 2016، رژیم لغو روادید بین روسیه و ترکیه را ملغی خواهد کرد. علاوه بر این روسیه از شهروندان خود خواسته که دیگر ترکیه را به عنوان مقصد گردشگری انتخاب نکنند. همچنین وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌یی شهروندانش را از سفر به ترکیه بر حذر داشته و به روس‌هایی که در ترکیه به سر می‌برند، توصیه کرده به کشور خود برگردند. وزارت خارجه روسیه دلیل این توصیه را وجود تهدیدهای تروریستی در ترکیه عنوان کرده است. سالانه حدود 4. 5میلیون نفر از روسیه به عنوان گردشگر وارد ترکیه می‌شوند که توقف این روند می‌تواند خسارتی 10میلیارد دلاری به اقتصاد ترکیه وارد کند.
