جرقه زودگذر رفراندوم کردستان در بازار نفت

 تهدید ترکیه برای جلوگیری از صادرات نفت خام اقلیم کردستان و درخواست عراق برای بایکوت خرید نفت این منطقه به افزایش قیمت‌های نفت در روزهای گذشته کمک کرد. اما تصور نمی‌شود تحولات اخیر به عاملی بلندمدت در حمایت از قیمت‌ها تبدیل شود.

ترکیه و عراق پس از اینکه اقلیم کردستان همه‌پرسی استقلال را برگزار کرد، فشار بر این منطقه نیمه خودمختار را افزایش دادند. رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه تهدید کرد، مانع صادرات نفت اقلیم کردستان خواهد شد که از خاک این کشور انجام می‌شود و بغداد نیز خواستار بایکوت بین‌المللی فروش نفت اقلیم کردستان شده است.

به گزارش «تعادل» این وضعیت در هفته جاری موجب تشدید روند صعودی قیمت نفت در بازارهای جهانی شد؛ صعودی که 10روز پیش و با انتشار گزارش‌های به‌شدت خوش‌بینانه اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی آغاز شده بود. این گزارش‌ها حاکی از آن بودند که تقاضای جهانی در ماه‌های پیش‌رو برای نفت و فرآورده‌های نفتی بیشتر از حد انتظار خواهد بود و از عرضه جهانی نفت در ماه آگوست نیز کاسته شده است.

به گزارش پایگاه تحلیلی مارکت واچ، رشد قیمت نفت در این 10روز باعث شد ارزش طلای سیاه نسبت به پایین‌ترین سطوح ماه ژوئن، 20درصد بالاتر باشد. سطح بالای قیمت نفت، روز گذشته نیز (با وجود نوسانات در ساعت‌های مختلف روز) حفظ شد و بازار منتظر انتشار گزارش اداره اطلاعات انرژی امریکا ماند که قرار بود، چهارشنبه شب انتشار یابد. با روشن شدن نتیجه رفراندوم کردستان عراق، نفت وست‌تگزاس اینترمدیت با افزایش 0.12درصدی با قیمت 51.94دلار در هر بشکه مبادله شد و نفت خام برنت نیز تنها 0.21درصد کاهش یافت و به 57.80 دلار در هر بشکه رسید.

اخبار حاکی از آن هستند که مردم کردستان عراق به اتفاق آرا در همه‌پرسی روز دوشنبه به استقلال رای داده‌اند، اما دولت اقلیم کردستان اعلام کرده که این همه‌پرسی که از نظر بین‌المللی به رسمیت شناخته نخواهد شد، نقطه آغازی برای مذاکرات با بغداد است و نقطه اوج استقلال واقعی به‌شمار نمی‌رود.

بر اساس گزارش اویل پرایس که توسط ایسنا ترجمه شده است، رییس‌جمهور ترکیه این همه‌پرسی را غیرقانونی، پوچ و خالی خوانده و تهدید کرد که صادرات نفت اقلیم کردستان را که از طریق خط لوله به بندر سیهان ترکیه منتقل می‌شود را مسدود خواهد کرد. این همه‌پرسی همچنین مورد مخالفت ایران و امریکا قرار گرفت که معتقد بودند این اقدام منطقه را بی‌ثبات خواهد کرد.

حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق گفته است که کشورهای خارجی نباید از کردستان عراق نفت خریداری کنند و استدلال کرد که اگر فروش نفت تحت نظارت دولت مرکزی عراق انجام نشود، غیرقانونی است. عراق از کشورهای همسایه و سایر کشورهای جهان خواست در زمینه مبادی ورودی و نفت با دولت فدرال عراق همکاری کنند.

اقلیم کردستان بیش از ۶۰۰هزار بشکه در روز یا حدود ۱۵درصد از کل نفت عراق را تولید می‌کند. بحث برانگیزترین بخش تحت کنترل کردستان، میادین نفتی پیرامون کرکوک است که کردها به دنبال حمله گروه داعش و اشغال این بخش‌ها توسط این گروه تروریستی در سال ۲۰۱۴ کنترل آن را به دست گرفتند.

تحلیلگران کامرز بانک در یادداشتی نوشتند: اگر این بایکوت موفقیت‌آمیز باشد، حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت از رسیدن به بازار باز می‌ماند. این رقم بسیار قابل ملاحظه است و تقریبا با رقم کل کاهش تولید کشورهای عضو اوپک و روسیه برابری می‌کند؛ کاهشی که سال گذشته، برای بازگرداندن تعادل به بازار و خروج آن از شرایط فوق اشباع شروع شده است.

 تهدید بایکوت و همچنین مسدود شدن احتمالی جریان نفت از طریق ترکیه به افزایش قابل توجه قیمت‌های نفت در دو روز گذشته منجر شد. نفت برنت به بالای ۵۸دلار در هر بشکه صعود کرد که بالاترین قیمت در بیش از دو سال گذشته به حساب می‌آمد، در حالی که قیمت‌ها روز سه‌شنبه اندکی کاهش پیدا کرد اما همچنان نزدیک به بالاترین رکورد ۲۶ ماه گذشته ماند. جان کیلدوف، سرمایه‌گذار صندوق انرژی کپیتال اگین در این باره عنوان کرد: «سخنان تند اردوغان (برای تحریم نفتی اقلیم کردستان) واقعا باعث شد تا هراس بر بازار سایه بیفکند. این اتفاق بعد از مدت‌ها رخ داد که تهدیدهای نفتی به عنوان ابزاری دیپلماتیک به کار گرفته شود.»

این تهدیدها اگر جدی‌تر شوند، می‌توانند نردبان رسیدن نفت به قیمت‌های بالاتر باشند. سناریوی جدی‌تر ممکن است نوعی برخورد نظامی میان کردستان عراق و ترکیه باشد. ترکیه در مرزهای خود با اقلیم کردستان مانور نظامی انجام داده و رییس‌جمهور این کشور هشدار داده که «ما ممکن است یک شب به یک‌باره وارد شویم.»

آیهام کامل، رییس بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه مشاوره ریسک اوراسیا گروپ در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌بی‌سی در این زمینه عنوان کرد: «منطقه (خاورمیانه) احتمالا شاهد چرخه‌یی از صعود (قیمت‌های نفت) خواهد بود تا آنکه از تنش‌ها کاسته شود.»

 شاید به همین دلیل باشد که سبدهای نفتی کشورهای مختلف منطقه، روندهای قیمتی متضادی را در روزهای گذشته و به ویژه در چهارشنبه تجربه کردند. در روز چهارشنبه سبد نفتی اوپک با 1.42 درصد افزایش به 55.62 دلار رسید. با این حال، این افزایش تقریبا منحصر به تولیدکنندگان خاورمیانه‌یی نفت جز عراق بود. قطر، ایران و امارات متحده عربی از کشورهایی بودند که قیمت نفت‌شان در چند روز اخیر افزایش یافته است. عراق در پی مناقشات یک هفته اخیر، همچنان گرفتار سطوح پایین قیمتی برای نفت خود است. اما در مجموع سبد نفت خام ترش خاورمیانه با 4.34درصد، بیشترین افزایش قیمت روز را تجربه کرده و به 58.14 دلار در هر بشکه رسید.

با تمام این تنش‌ها و افزایش قیمت‌ها، مقام‌های اقلیم کردستان به دنبال اجتناب از هر گونه ناآرامی و به ویژه اقدام نظامی هستند. مسعود بارزانی، رییس‌جمهور اقلیم کردستان خواستار آرامش و مذاکرات دیپلماتیک شده، اما دولت عراق روز سه‌شنبه احتمال هرگونه مذاکره را رد کرد. به گفته آنتونی اسکینر، مدیر شرکت انگلیسی وریسک مپل کرافت، بارزانی به بازی خطرناکی دست زده است. وی روی این حساب می‌کند که ترکیه، ایران و امریکا قادر نخواهند بود موضع واحدی را برای تحت فشار قراردادن دولت اقلیم کردستان حفظ کنند.

در این بین نفت نقش کلیدی ایفا خواهد کرد، ترکیه می‌تواند خط لوله حامل نفت کردستان را مسدود کند، اما آنکارا از تعرفه‌هایی که برای اجازه انتقال نفت برای صادرات دریافت می‌کند، سود می‌برد. بغداد نفوذ بسیار کمتری در اقلیم کردستان دارد بنابراین اگر ترکیه تهدیداتش را عملی نکند، رای استقلال ممکن است به دولت کردستان در مذاکرات با بغداد بر سر تقسیم درآمد که همواره نسبت به آن شکایت داشته و مورد توجه قرار نگرفته، اهرم فشاری دهد. دولت عراق سال‌ها تلاش کرده صادرات نفت اقلیم کردستان را متوقف کند، اما در این امر موفق نبوده است. آیهام کامل هم تاکید می‌کند که قطع کامل و دایمی صادرات نفت اقلیم کردستان به ترکیه از گزینه‌های هیچ یک از کشورهای منطقه نخواهد بود؛ چرا که در این صورت درآمدهای اقلیم کردستان به‌طور کامل از بین رفته و بی‌ثباتی اقتصادی گریبان منطقه را خواهد گرفت. از طرف دیگر در این صورت، خطر خشونت و درگیری‌های قومی و نژادی هم افزایش خواهد یافت. به همین دلیل انتظار می‌رود که جهش قیمت‌های نفتی موقتی بوده و با آرام شدن تنش‌ها، ثبات نسبی به بازار‌های جهانی نفت هم برسد.

دولت اقلیم کردستان همچنین اخیرا برخی اختلافاتی که با شرکت‌های انرژی فعال در این منطقه داشت را حل کرده و به ساماندهی بدهی‌های خود پرداخته است. آنها پرداخت‌هایی را به برخی شرکت‌های حفاری انجام داده‌اند. شرکت روس‌نفت به تازگی اعلام کرده قصد دارد یک میلیارد دلار در کردستان برای احداث یک خط لوله گاز طبیعی سرمایه‌گذاری کند و همچنین صدها میلیون دلار وام به دولت اقلیم کردستان داده که با فروش آتی نفت پرداخت خواهد شد.

توافق‌های اخیر دورنمای انرژی اقلیم کردستان را تقویت کرده است. مخالفت پیرامون رای همه‌پرسی کردستان عراق به اوج خود رسیده است، اما عامل حمایت‌کننده برای بالا رفتن قیمت‌های نفت را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد و خریداران نفت نمی‌توانند پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها را بر مبنای اختلال عرضه از سوی اقلیم کردستان بنا نهند.