گره چینی بر پای ایران
گروه اقتصاد کلان |
موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی در گزارشی آثار کاهش رشد اقتصادی چین بر اقتصاد ایران و جهان را بررسی کرده است. براساس پیش‌بینی‌ها، روند کاهش رشد اقتصادی چین در سال‌های آینده ادامه‌دار و شدیدتر خواهد شد و از آنجا که چین مهم‌ترین شریک تجاری ایران چه در تجارت نفتی و چه در تجارت غیرنفتی است، اقتصاد ایران تحت تاثیر کاهش رشد اقتصادی چین قرار خواهد گرفت. براساس تحلیل‌هایی که موسسه نیاوران ارائه کرده است این موضوع از دو کانال بر اقتصاد ایران تاثیر خواهد گذاشت: اول اینکه به دلیل سهم بالای کالاهای پایه در سبد صادرات ایران، کاهش تقاضای چین در بازار کالاهای پایه و کاهش قیمت‌ها در این بازار، می‌تواند درآمد ایران از صادرات این کالاها را تحت‌تاثیر قرار دهد. از نظر نویسنده‌های گزارش این موضوع همچنین به دو دلیل منجر به کاهش تقاضا در بازار جهانی نفت می‌شود. اولا کاهش فعالیت‌های اقتصادی چین منجر به کاهش تقاضای انرژی از سوی این کشور شده و میزان تقاضای آن، که مقصد 29درصد از صادرات نفت خام ایران است، کاهش خواهد یافت. دوم اینکه اثرات منفی کاهش رشد اقتصاد چین بر اقتصاد جهانی، افت تقاضای سایر کشورها را به‌دنبال داشته و قیمت نفت را در بازارهای جهانی تحت‌تاثیر قرار خواهد داد که اثر منفی بر درآمدهای نفتی ایران خواهد داشت.
چین بی‌ثبات‌کننده بزرگ در 2018
به گزارش «تعادل»، موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی معروف به موسسه نیاوران در گزارشی اثرات کاهش رشد اقتصادی چین را بر اقتصاد ایران و جهان مورد تحلیل قرار داده است. این گزارش ابتدا با نگاهی به وضعیت اقتصادی چین و پیش‌بینی‌های صورت گرفته درخصوص رشد اقتصادی این کشور، می‌نویسد: کاهش رشد اقتصادی چین که در حال حاضر دومین اقتصاد برتر جهان و نخستین قدرت اقتصادی براساس نرخ ارز و برابری قدرت خرید است و از سال 1980 تا 2006 با متوسط رشد اقتصادی 10درصد، موتور محرک رشد اقتصاد جهان بوده است، اثرات و تبعات قابل‌ملاحظه‌یی روی دیگر اقتصادها خواهد داشت. گزارش موسسه نیاوران یادآوری می‌کند که کاهش رشد اقتصادی چین تا پایان دهه جاری توسط بسیاری از موسسات معتبر اقتصادی پیش‌بینی شده است؛ واحد اطلاعات اکونومیست در گزارش خود از چشم‌انداز اقتصاد جهانی در سال 2017 پیش‌بینی کرده است که رشد اقتصادی چین در سال 2018 کاهش قابل‌ملاحظه‌یی را تجربه خواهد کرد به‌طوری که رشد اقتصادی این کشور از حدود 6.8درصد در سال 2017 به 5.8درصد در سال 2018 می‌رسد. این کاهش رشد اقتصادی در چین در پی بحران بدهی شرکت‌های بزرگ و همچنین رکود بخش مسکن خواهد بود. این نهاد پیش‌بینی کرده است که اقتصاد چین در سال 2018 از مهم‌ترین عوامل بروز نگرانی و بی‌ثباتی در اقتصاد جهانی خواهد بود و عدم قطعیت گسترده‌یی را هم در بخش حقیقی اقتصاد و هم در بازارهای مالی جهان وارد خواهد کرد.
همچنین گلدمن ساکس تخمین زده است که در صورت کند بودن اصلاحات اقتصادی در چین، متوسط رشد اقتصادی چین از سال سال 2017 تا 2022، 4.8درصد خواهد بود. موسسه اعتبارسنجی مودیز پیش‌بینی کرده است که متوسط رشد اقتصادی چین در 5 سال آینده، 5درصد خواهد بود.
3 کانال اثرگذاری بر جهان
مطابق تحلیل‌های گزارش مذکور انتقال اثرات کاهش رشد اقتصادی چین بر اقتصاد جهانی از طریق 3کانال تضعیف تجارت جهانی، کاهش قیمت‌ها در بازار کالاهای پایه و بروز نااطمینانی در بازارهای مالی جهان صورت می‌گیرد. کاهش رشد اقتصادی چین منجر به کاهش تقاضای این کشور برای کالاها و خدماتی می‌شود که دیگر کشورها تولید می‌کنند. درنتیجه، در مرحله اول، رشد اقتصادی شرکای تجاری چین و در مرحله بعد اقتصاد کشورهایی که رابطه تجاری نزدیک با شرکای چین دارند تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند و متعاقبا رشد جهانی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. همچنین کاهش رشد اقتصادی چین که از اصلی‌ترین تقاضاکنندگان بازار کالاهای پایه است موجب کاهش قیمت در این بازار می‌شود که متعاقب آن کشورهای صادرکننده کالاهای پایه را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. درنهایت، نگرانی‌ها در رابطه با توانایی دولت چین برای مدیریت و کنترل تغییر مسیر اقتصاد این کشور موجب ترس و وحشت سرمایه‌گذاران خواهد شد که بی‌ثباتی بازارهای مالی را در پی خواهد داشت.
مطابق این بررسی تغییر ساختار اقتصاد چین، کاهش شدت مصرف انرژی در این کشور را در پی داشته است. در واقع شدت مصرف انرژی که میزان انرژی مصرف شده برای تولید یک واحد تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد، به دلیل افزایش سهم بخش خدمات و کاهش سهم بخش صنعت در تولید ملی و همچنین بهبود کارایی مصرف انرژی در حال کاهش است. کاهش شدت مصرف انرژی در آینده می‌تواند منجر به کاهش آهنگ افزایش تقاضای انرژی و نفت در این کشور شود. در همین راستا در برنامه سیزدهم 5 ساله چین (2020-2016) رشد سالانه تقاضای فرآورده‌های نفتی که می‌تواند به عنوان معیاری از رشد تقاضای نفت خام درنظر گرفته شود به میزان 1.5درصد پیش‌بینی شده است و این درحالی است که در برنامه یازدهم و دوازدهم این کشور، نرخ مذکور به ترتیب معادل 7.8 و 4.8درصد بوده است. همچنین اداره اطلاعات انرژی امریکا، پیش‌بینی کرده است که رشد تقاضای سالانه چین از 420 هزار بشکه در روز در سال 20162 به ترتیب به 344 و 330 هزار بشکه در روز در سال‌های 2017 و 2018 افت کند. براساس نتایج یک مطالعه که اثر غیرمستقیم کاهش رشد اقتصاد چین بر اقتصاد جهانی را موردبررسی قرار داده است، یک‌درصد کاهش رشد اقتصادی چین، رشد اقتصادی جهان را به میزان 0.23درصد در کوتاه‌مدت (یک‌ساله) و قیمت نفت را 2.8درصد در یک بازه 2 ساله کاهش می‌دهد.
تاثیر بر ایران از 2 کانال
مطابق بررسی‌های این گزارش اثر کاهش رشد اقتصادی چین بر اقتصاد ایران از 2 کانال تجارت و بازار کالاهای پایه خواهد بود؛ اولا چین مهم‌ترین شریک تجاری ایران است. براساس آمارهای گمرک ایران در سال 1395، سهم چین از صادرات گمرکی ایران 19درصد و از واردات گمرکی ایران 25درصد بوده است. ثانیا، در حدود 81درصد از کل صادرات ایران، صادرات کالاهای پایه است. در نتیجه، کاهش رشد اقتصادی چین و کاهش تقاضای این کشور از کالاهای پایه که منجر به کاهش قیمت‌ها در این بازار خواهد شد، درآمد ایران از صادرات این کالاها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
این گزارش در ادامه با اعلام اینکه بیش از 66درصد کل صادرات کشور در سال 95، مربوط به صادرات نفتی بوده است و همچنین، کشور چین با سهم 29درصدی از بازار نفت خام ایران، نخستین مقصد صادرات نفتی ایران در سال 2016 بوده است، می‌نویسد: بنابراین کاهش تقاضای چین از نفت خام ایران، کاهش درآمدهای نفتی را در پی خواهد داشت. از سوی دیگر به گفته گزارش یادشده کاهش تقاضای چین از بازار جهانی نفت، کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی را در پی خواهد داشت که موجب کاهش مضاعف درآمدهای نفتی ایران خواهد شد. همچنین غیر از نفت خام، بخش بزرگی از صادرات گمرکی ایران مربوط به صادرات کالاهای نفت پایه بوده و متاثر از قیمت جهانی نفت است که بیانگر تاثیر قابل‌توجه قیمت نفت بر ارزش صادرات ایران است. در سال 95 سهم کالاهای نفت‌پایه از صادرات گمرکی ایران در حدود 51درصد بوده است. اما ازسوی دیگر، این گزارش معتقد است که ممکن است تغییر ماهیت اقتصاد چین به اقتصادی مصرف‌گرا، موجب افزایش تقاضای این کشور برای سوخت خودرو و وسایل نقلیه شود. این اتفاق می‌تواند تاحدودی اثر منفی کاهش رشد اقتصادی چین بر رشد تقاضای نفت را خنثی کند. علاوه بر بازار
نفت خام، بازار فلزات ایران نیز تحت‌تاثیر کاهش رشد اقتصادی چین قرار خواهد گرفت. کاهش تقاضای چین در فلزات موجب کاهش قیمت‌ها در این بازار شده و به این ترتیب درآمد ایران از محل صادرات فلزات پایه را کاهش خواهد داد. لازم به ذکر است که 14درصد از صادرات گمرکی ایران در سال 1395، مربوط به صادرات فلزات بوده است.
