عرضه گندم؛ گواهی‌سپرده‌کالایی و مباشر
اینکه کل گندم یا بخشی از آن در سال 97 از طریق بورس کالا عرضه شود در مرحله تصمیم‌گیری قرار دارد
گروه بورس مسعود کریمی
روز یک‌شنبه آخرین نشست خبری مدیرعامل بورس کالای ایران در سال جاری با محوریت بررسی عملکرد سال 96 و ارائه برنامه‌های آتی در سال 97 با حضور اصحاب رسانه برگزار شد. بر این اساس بورس‌کالا در ۱۰ ماه ابتدایی سال ۹۶، سهم ۴۸درصدی از ارزش کل معاملات بازار سرمایه را به خود اختصاص داده و با ارزش معاملات ۸۷۹ هزار میلیارد ریالی، رتبه اول را در بین سایر بورس‌ها کسب کرده است. حامد سلطانی‌نژاد در پاسخ به سوال «تعادل» مبنی بر اینکه سیاست‌گذاری‌‌ها در سال 97 بر این مهم تاکید دارند که عرضه کل گندم کشور از طریق بورس کالای ایران صورت گیرد، در چنین شرایطی آیا سازوکار و برنامه‌یی برای کشاورزانی که تمایل به عرضه محصول در این بازار ندارند جهت جذب و ترغیب آنها در دستور کار قرار دارد یا خیر، عنوان کرد: برخی کشاورزان، تولید‌کنندگان عمده در بازار هستند و مجاب کردن این دست از افراد در راستای عرضه محصولات از طریق بورس‌کالا فرآیند دشواری نخواهد بود. این در حالی است که علاوه بر تعداد قابل توجه انبار پذیرفته شده در ساختار انبار، امکان توسعه و افزایش تعداد انبار‌ها و سیلو‌‌ها نیز وجود دارد. مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه عنوان کرد: عرضه محصولات کشاورزان عمده در بورس‌کالا به‌طور قطع منافعی را برای آنها به همراه خواهد داشت. اما در خصوص کشاورزان خرد، سازوکار «مباشر» طراحی شده است. به این معنی که کشاورزان محصولات خود را همانند گذشته که خرید تضمینی وجود داشته است تحویل انبار‌‌های مباشر می‌دهند. وی افزود: در ادامه مباشر کالا را دریافت کرده، به نام کشاورزان در سامانه بورس‌کالا به ثبت می‌رساند و در نهایت فروش صورت می‌گیرد که پول حاصل از این روند به کشاورز تعلق خواهد گرفت. این در حالی است که مباشر در چنین فرآیندی همچنان همراه کشاورزان خواهند بود. حامد سلطانی‌نژاد اذعان داشت: بنابراین 2 مدل در خصوص محصول گندم وجود دارد. برای کشاورزان عمده سازوکار گواهی سپرده کالایی و برای کشاورزان خرد از طریق مباشر اقدامات صورت می‌گیرد. بر این اساس، در روش دوم، کشاورز به هیچ عنوان احساس تغییری در روند معاملاتی خود یا فروش محصولات نمی‌کند و این مباشر است که محصول را در بورس به حداکثر قیمت به فروش می‌رساند و در واقع منابع توسط بورس کالا به حساب کشاورز واریز خواهد شد. وی درخصوص تفاوت‌های استراتژیک محصول گندم نسبت به ذرت و جو نیز بیان کرد: محصول گندم طی یک بازه زمانی بسیار کوتاه 3، 4 و نهایت 5 ماه در طول سال برداشت می‌شود و در طول سال این محصول به مصرف خواهد رسید. بر این اساس در مواقعی که محصول اضافه بر تقاضا عرضه می‌شود با استفاده از نهاد‌هایی که متولی ذخایر استراتژیک هستند، می‌توانند اقدام به خرید محصولات در بازار کنند و به نوعی عملیات بازارگردانی در این بازار شکل بگیرد. مدیرعامل بورس کالای ایران در خصوص میزان عرضه گندم در بورس طی سال آینده نیز به «تعادل» گفت: اینکه کل گندم یا بخشی از آن در سال 97 از طریق بورس کالا عرضه شود در مرحله تصمیم‌گیری قرار دارد.
رکورد تاریخی
وی به آمار معاملات بورس کالای ایران در ۱۱ماهه سال ۹۶ نیز اشاره کرد و افزود: ارزش کل معاملات بورس کالای ایران در ۱۱ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۹درصد افزایش پیدا کرده و به بیش از یک میلیون و ۳۵ هزار میلیارد ریال بالغ شده که در ۱۱ماهه سال جاری بالاترین رکورد تاریخی ارزش کل معاملات بورس کالای ایران رقم خورده است. وی ادامه داد: در این مدت ۲۴ میلیون و ۱۳۱ هزار تن محصول به ارزش ۴۴۶ هزار و ۳۵۳ میلیارد ریال در بازار فیزیکی بورس کالای ایران مورد معامله قرار گرفته است که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش ۴درصدی در حجم و ۳۳ درصدی در ارزش معاملات را نشان می‌دهد. سلطانی‌نژاد ادامه داد: همچنین جمع معاملات بازار مشتقه بورس کالای ایران با افزایش ۲۷ درصدی حجم و ۶۱ درصدی ارزش معاملات نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده است؛ به‌طوری که بیش از ۳میلیون و ۸۱۷ هزار قرارداد به ارزش ۵۷۹ هزار و ۱۴۳ میلیارد ریال در این بازار داد و ستد شده است.
وی به تفکیک سهم گروه‌های کالایی از ارزش معاملات بازار فیزیکی در یازده ماهه سال ۹۶ پرداخت و گفت: محصولات صنعتی و معدنی با ارزشی حدود ۱۸۳ هزار میلیارد ریال معادل ۴۱درصد بیشترین سهم از ارزش معاملات بازار فیزیکی را به خود اختصاص داده است. در این میان محصولات پتروشیمی با ارزشی معاملات ۱۳۹ هزار میلیارد ریال و سهم ۳۱ درصدی در رتبه دوم قرار گرفته است. فرآورده‌های نفتی با ارزش معاملات ۹۰ هزار میلیارد ریالی معادل ۲۰ درصد، محصولات کشاورزی با ارزش معاملات ۳۱ هزار میلیارد ریالی معادل ۷ درصد و بازار فرعی با ارزش معاملات ۴ هزار میلیارد ریال و سهم یک درصدی رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه به سهم انواع قراردادها از ارزش کل معاملات بازار فیزیکی در یازده ماهه سال ۹۶ پرداخت و گفت: معاملات نقدی با سهم ۶۱ درصدی معادل ۲۷۳ هزار میلیارد ریال بیشترین سهم را از انواع قراردادها به خود اختصاص داده است. این در حالی است که معاملات سلف نیز ۳۹ درصد از ارزش کل معاملات بازار فیزیکی معادل ۱۷۳هزار میلیارد ریال را از آن خود کرده است.
تامین مالی
سلطانی‌نژاد همچنین به میزان تامین مالی انجام شده از طریق معاملات سلف و نسیه در بازار فیزیکی بورس کالای ایران اشاره کرد و گفت: محصولات صنعتی و معدنی با ارزش تامین مالی ۱۳۶ هزار و ۷۳۳ میلیارد ریال معادل ۷۹ درصد بیشترین سهم را خود اختصاص داده است. در این میان محصولات پتروشیمی با ارزش تامین مالی ۳۴ هزار و ۴۶۵ میلیارد ریال معادل ۲۰درصد در رتبه دوم قرار گرفته است. مدیرعامل بورس کالای ایران به میزان معاملات گواهی سپرده کالایی در یازده ماه امسال اشاره کرد و افزود: در ۱۱ماهه امسال معاملات گواهی سپرده کالایی ذرت با ارزش ۴ هزار و ۲۱۱ میلیارد ریال سهم ۸۶ درصدی از ارزش این بازار را کسب کرده است. در این میان گواهی سپرده جو نیز با ارزش ۲۸۲ میلیارد ریال سهم ۶ درصدی و گواهی سپرده سکه طلا، پسته و زعفران نیز سهم ۸ درصدی از معاملات این بازار را به خود اختصاص دادند.
مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه به روند معاملات محصولات کشاورزی در سال ۹۶ اشاره کرد و گفت: در ۱۱ ماه سال امسال ۲ میلیون و ۷۹۱ هزار تن محصول کشاورزی به ارزش ۳۱ هزار و ۲۲۹ میلیارد ریال در بورس کالای ایران دادوستد شد که بالاترین رکورد و بیشترین میزان معاملات صورت گرفته در این بازار از سال ۸۶ تاکنون بوده است. همچنین در ۱۱ ماه امسال ۳ میلیون و ۶۷۳ هزار تن محصول به ارزش ۱۳۸ هزار و ۶۸۵ میلیارد ریال در بازار پتروشیمی داد و ستد شده که ارزش و حجم معاملات این بازار نیز بیشترین ارزش و حجم معاملات از سال ۸۶ تاکنون بوده است. سلطانی نژاد ادامه داد: بررسی روند حجم معاملات قراردادهای آتی نیز نشان می‌دهد که این قراردادها نیز با معامله ۳ میلیون و ۷۷۶ هزار قرارداد به ارزش ۵۷۹ هزار میلیارد ریال در ۱۱ ماه سال ۹۶ مواجه شده است.
سهم 48 درصدی
مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه این نشست به اقدامات مهم بورس کالا در سال ۹۶ اشاره کرد و افزود: سهم ۴۸ درصدی شرکت بورس کالای ایران از ارزش کل معاملات بازار سرمایه در ۱۰ ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۶، رشد ۳۹درصدی ارزش کل معاملات بورس کالای ایران در 11ماهه سال ۹۶ نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد ۴۴درصدی ارزش معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا در 11ماهه ابتدایی سال و رسیدن به ۵۸۹هزار میلیارد ریال نسبت به مدت مشابه سال گذشته از مهم‌ترین اقدامات بورس کالا در سال 96 بوده است. وی در ادامه گفت: همچنین از رشد ۳۳درصدی ارزش معاملات کالای فیزیکی در 11ماهه امسال و رسیدن به ۴۴۶ هزار میلیارد ریال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، افزایش ۴۵ درصدی ارزش معاملات گواهی سپرده کالایی و رشد ۶۱درصدی ارزش معاملات بازار مشتقه در یازده ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، در کنار ۹۴ انبار پذیرش شده و دارای نماد فعال در حوزه‌های مختلف کالایی می‌توان به عنوان دیگر اقدامات مهم امسال در بورس کالا اشاره کرد.
سایر اقدامات 96
وی به اهم اقدامات انجام شده و نتایج راهبردی در سال جاری در بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: اجرای ماده ۳۳ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی برای محصولات جو دامی، ذرت دانه‌یی و گندم از مهم‌ترین اقدام انجام شده در حوزه کشاورزی بوده است که در این راستا پذیرش ۱۸ انبار برای محصول جو دامی در ۵ استان و ۶۹ انبار محصول ذرت دانه‌یی در ۵ استان مشمول اجرای طرح قیمت تضمینی به روش گواهی سپرده کالایی، جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات ۲۵۱هزار نفر از کشاورزان جو و ذرت از طریق سامانه ثبت اطلاعات کشاورزان، راستی‌آزمایی ۱۱۱هزار شماره حساب متعلق به کشاورزان از طریق سامانه ثبت اطلاعات کشاورزان و اخذ کد معاملاتی برای حدود ۲۲ هزار و ۶۰۰ کشاورز برای استان‌های مشمول اجرای طرح از طریق گواهی سپرده کالایی صورت گرفت. به گفته سلطانی‌نژاد پذیرش جوجه یک روزه گوشتی و راه‌اندازی معاملات آن در جهت تکمیل زنجیره ارزش طیور، راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده پسته در بورس کالای ایران با پذیرش ۳ انبار در زرند، سیرجان و دامغان و نیز اجرای طرح خرید توافقی زعفران و انجام معاملات به ارزش ۶۸۶کیلوگرم زعفران از دیگر اقدامات مهم این حوزه بوده است.
وی به مهم‌ترین اقدامات انجام شده در حوزه نفت و پتروشیمی اشاره کرد و گفت: افزایش ۱۱درصدی مقدار و ۳۳درصدی ارزش معاملات محصولات پتروشیمی در 11ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رسیدن به رکورد جدید در حجم و ارزش معاملات محصولات پتروشیمی، افزایش ۹ درصدی مقدار و ۴۸درصدی ارزش معاملات فرآورده‌های نفتی در 11ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ایجاد امکان انعقاد قراردادهای بلندمدت در نتیجه هم‌اندیشی و توافق با صنایع بالادست و پایین‌دست پتروشیمی از طریق انجام معاملات کشف پریمیوم، تعامل با نهادهای ذی‌ربط و ایجاد امکان مشارکت خریداران حقیقی در تالار محصولات پتروشیمی بورس کالای ایران از مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در این حوزه بوده است. مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه به حوزه محصولات صنعتی اشاره کرد و گفت: سهم ۴۱ درصدی معاملات محصولات صنعتی و معدنی از کل ارزش معاملات فیزیکی در 11ماهه سال ۱۳۹۶ نسبت به مدت مشابه سال گذشته، سهم ۷۵ درصدی معاملات سلف در حوزه محصولات صنعتی و معدنی در 11ماه ابتدایی سال، تکمیل شدن محصولات زنجیره فولاد با پذیرش گندله و کنسانتره سنگ آهن برای عرضه در تالار داخلی، رایزنی و تصمیم‌سازی در خصوص مصوبه شورای رقابت در مورد الزام همه تولید‌کنندگان فولادی به عرضه ورق گرم در بورس کالا و آغاز معاملات سنگ‌آهن در تالار داخلی از مهم‌ترین اقدامات این بخش بوده است.
به گفته مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران رشد ۲۷درصدی حجم معاملات و ۶۱درصدی ارزش معاملات قراردادهای آتی در 11ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ثبت رکورد جدید در حجم و ارزش معاملات قراردادهای آتی، انتشار نخستین اوراق سلف موازی استاندارد برای تامین مالی صنعت طیور کشور (مرغ منجمد)، پذیره‌نویسی و انجام معاملات ۳ صندوق کالایی، اخذ موافقت اصولی سازمان بورس با راه‌اندازی صندوق زعفران و ایجاد امکان تحویل مبتنی بر گواهی سپرده کالایی در بازار مشتقه از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در حوزه اوراق بهادار بوده است. وی افزود: علاوه بر این در حوزه اقداماتی همچون پذیرش اوراق سلف موازی استاندارد جدید در راستای کمک به تامین مالی بخش‌های اقتصادی مختلف صورت گرفت که در این راستا اوراق سلف موازی خودرو سراتو شرکت ایرانی تولید اتومبیل سایپا، کلاف گرم نوردیده شرکت فولاد مبارکه اصفهان، تیرآهن ۱۴شرکت ذوب‌آهن اصفهان، قیر شرکت نفت پاسارگاد، پلی‌استایرن انبساطی نسوز شرکت توسعه صنایع پتروشیمی انتخاب، پلی‌اتیلن سنگین ۷۰۰F شرکت پتروشیمی ایلام و سیمان شرکت سیمان خوزستان پذیرش شد.
وی ادامه داد: در بخش فناوری اطلاعات نیز اقداماتی همچون دریافت الکترونیکی اطلاعات مالی کارگزاران به صورت ماهانه، ارتقای سامانه اطلاعات کشاورزان، توسعه و بهبود سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی و اختیارهمچون تهیه نسخه ۴ درگاه معاملات برخط شامل امکان انجام معاملات آپشن، درخواست انتقال وجوه، گواهی آمادگی تحویل و تدوین سند پروتکل نسخه ۴ و همکاری با شرکت‌های نرم افزاری فعال در حوزه بازار سرمایه در راستای بهره‌برداری از نسخه جدید صورت گرفته است. سلطانی‌نژاد تصریح کرد: علاوه بر این توسعه سامانه معاملات مجازی مشتقه، سامانه پذیرش کالا، توسعه سامانه رابط بانکی و ورود بانک‌های حکمت ایرانیان، انصار، آینده و پارسیان به فرآیندهای بورس کالای ایران و توسعه سامانه معاملات کشف پریمیوم که آماده بهره‌برداری است از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در این حوزه است.
وی به تصویب دستورالعمل‌های جدید در سال ۹۶ اشاره کرد و گفت: معاملات کشف پریمیوم، حراج به روش مناقصه در معاملات بازار فیزیکی، ضوابط نحوه تعیین قیمت خرید و فروش اوراق بهادار مبتنی بر کالا در صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی و ضوابط معاملات، تسویه و پایاپای و همچنین ضوابط لغو پذیرش صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی از اقدامات مهم این بخش است. سلطانی‌نژاد تصریح کرد: علاوه بر این راه‌اندازی وبسایت انگلیسی و عربی بورس کالای ایران با محوریت بازاریابی بین‌المللی، امضای تفاهمنامه همکاری میان بورس کالای ایران و دانشگاه علامه طباطبایی، امضای تفاهمنامه مشترک با بورس‌های بین‌المللی از جمله بورس ملی و کالای مشتقه هند، امضای تفاهمنامه با بانک‌ها برای تامین اعتبار برای فعالان حوزه کشاورزی، امضای تفاهمنامه همکاری بورس کالای ایران با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و برگزاری بیش از ۱۴ هزار نفرساعت دوره آموزشی برای ذی‌نفعان بورس کالای ایران از اقداماتی است که در سال ۹۶ اجرایی شده است.
وی عنوان کرد: انتشار نسخه جدید و به روز شده کتاب مقررات بورس کالا، ترجمه و تالیف کتاب بورس‌های کالا و مشتقات آفریقا، تالیف کتاب راهنمای جامع ابزارهای معاملاتی بورس کالای ایران، طراحی مدل بازاریابی بورس کالای ایران، ایجاد رویه رتبه‌بندی مشتریان و پیاده‌سازی سیستم مدیریت ریسک یکپارچه از دیگر اقدامات انجام شده در سال ۹۶ است.
معاملات تهاتری بورس کالا در راه است
مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران در ادامه این نشست برنامه‌های آتی بورس کالای ایران را مورد توجه قرار داد و عنوان کرد: تهیه سازوکار بازار معاملات تهاتری، راه‌اندازی معاملات حق امتیاز، راه‌اندازی معاملات اوراق خرید دین، راه‌اندازی حراج به روش مناقصه، ایجاد امکان تسویه چند مرحله‌یی، راه‌اندازی معاملات قرارداد آتی خاص، راه‌اندازی معاملات کشف پریمیوم، امکان‌سنجی راه‌اندازی معاملات مبتنی بر رویت بر اساس حراج حضوری، راه‌اندازی سیستم تسویه و مدیریت ریسک لحظه‌یی مشتریان، توسعه دارایی‌های پایه قراردادهای آتی، اختیارمعامله، گواهی سپرده کالایی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی از مهم‌ترین برنامه‌های آتی بورس کالای ایران در سال ۹۷ است.
وی اضافه کرد: همچنین ایجاد بستر معاملات به پشتوانه قبض انبار همراه با بازبینی کلیه فرآیندهای پذیرش انبار و دستورالعمل آن، اجرای ماده ۳۳ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی برای محصولات گندم، جو، ذرت، برنج و دانه‌های روغنی در قالب عرضه فیزیکی و گواهی سپرده کالایی، اجرای سیاست حمایتی خرید توافقی برخی محصولات کشاورزی با اولویت زعفران، خرما، پسته و کشمش، اجرایی‌سازی بند الف ماده ۳۲ قانون برنامه ششم توسعه در راستای توسعه بازار محصولات کشاورزی و تدوین راهبرد بورس کالای ایران در حوزه کشاورزی از دیگر برنامه‌های آتی شرکت است.
سلطانی‌نژاد گفت: بهبود نظام مالی شرکت در راستای بهبود کیفیت گزارشگری مالی، راه‌اندازی سامانه تحویل در راستای کاهش ریسک معاملات و تسهیل فرایندهای داخلی، ایجاد اطمینان برای مشتریان نسبت به وجود بستر امن معاملاتی، راه‌اندازی سامانه مدیریت ارتباط با مشتریان در راستای افزایش رضایت مشتریان، بهبود و یکپارچه‌سازی سامانه‌های پذیرش مشتریان، کالا و انبار در راستای بهبود و تسهیل فرایند پذیرش و افزایش رضایت مشتریان، طراحی و استقرار سامانه ثبت سفارش مشتریان از دیگر برنامه‌های آینده شرکت است.
رونمایی
مدیرعامل بورس کالای ایران در پایان این نشست از قالب جدید پایگاه خبری بورس کالای ایران با عنوان پایگاه اطلاع‌رسانی کالا خبر رونمایی کرد. وی با بیان اینکه پایگاه خبری بورس کالای ایران در راستای گسترش فعالیت‌های بورس کالا و نیاز به توسعه اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی از امروز به‌طور رسمی با عنوان پایگاه اطلاع‌رسانی کالا خبر عملیاتی می‌شود، به برخی قابلیت‌های جدید این پایگاه خبری اشاره کرد و گفت: ارتقای زیرساختی و امنیتی، ارتقای گرافیکی و بخش چندرسانه‌یی، دسترسی آسان به اطلاعات و آرشیو اخبار، نمایش جداول آنلاین آتی سکه و بازار فیزیکی برای ایجاد یک نمای کلی از معاملات در کوتاه‌ترین زمان، سهولت استفاده کاربران و انعکاس مستمر اخبار سایر رسانه‌ها در حوزه بورس کالا از مهم‌ترین قابلیت‌های جدید این بخش است.
