دستاوردها و چالش‌های صنعت بیمه و چشم‌انداز 97
گروه بانک و بیمه احسان شمشیری
سال ۹۶ در شرایطی به پایان رسید که صنعت بیمه با زیان‌ها و خسارت‌های مختلفی مواجه شد که برخی از این مشکلات ناشی از عدم توجه به روش‌ها و سیاست‌های کیفی در فروش و تنها نگاه به رشد کمی در صنعت بیمه و رقابت غیر بوده است. در سال 96 با تلاش شرکت‌های بیمه، نمایندگان، کارگزاران، ارزیابان خسارت و همه فعالان صنعت بیمه و از همه مهم‌تر همراهی و همکاری بیمه‌گذاران شاهد توسعه و پیشرفت محسوس این صنعت بودیم. به گزارش «تعادل»، صنعت بیمه از یک سو با دستاوردهای مختلفی در زمینه ساماندهی وضعیت درآمد هزینه رشته‌های مختلف بیمه‌یی مانند شخص ثالث، افزایش توانگری شرکت‌های بیمه، استانداردهای ای‌اف‌آراس، بیمه اتکایی، رشد ضریب نفوذ بیمه، بهبود رشد سود و افزایش سهم بیمه عمر از کل فعالیت‌های بیمه‌یی و... مواجه بوده و از سوی دیگر، با چالش‌های مختلفی ازجمله نبود فرهنگ بیمه‌یی مناسب، سهم کم بیمه شده‌ها در حوادث زلزله و آتش‌سوزی، سود و درآمد کم بیمه نسبت به سایر فعالیت‌های اقتصادی، زیان برخی رشته‌های بیمه‌یی، خسارت‌های سنگین در پرداخت دیه و شخص ثالث و درمان، عوارض متعدد و مالیات بر ارزش افزوده، نبود طرح‌های همگانی برای تقویت سهم بیمه، نیاز به حمایت‌های قانونی دولت و مجلس از طرح‌های توسعه بیمه و... همراه است. رسیدن ضریب نفوذ به عدد 2.2درصد همراه با رشد ۲۲درصدی حق بیمه در ۱۱ ماهه سال 96 نسبت به سال 95 حکایت از توسعه صنعت بیمه در کشور دارد و رشد واقعی بیمه‌نامه‌ها نیز بیانگر رشد حقیقی بازار بیمه است و افزایش سطح آگاهی و شناخت مردم از بیمه، توسعه کمی، کیفی خدمات بیمه‌یی، تعمیق نظارت بر صنعت، مذاکرات با اتکایی‌های خارجی و شروع تدریجی کسب و کار بیمه‌یی با شرکت‌های تراز اول جهان و از همه مهم‌تر همراهی و تامین مالی آسیب‌دیدگان و خسارت‌دیدگان حوادث متعدد در سال 1396 از جمله نفتکش سانچی، فاجعه سقوط هواپیما و صدها هزار حوادث دیگر در سراسر کشور، نشان از رشد و توسعه این صنعت دارد. در سال 96 گسترش پوشش‌های جدید بیمه‌یی، گسترش و استقرار کامل سامانه سنهاب، اعطای مجوز به شرکت‌های بیمه تخصصی با اولویت شرکت بیمه زندگی، درخواست کاهش عوارض وضع شده بر بیمه شخص ثالث، پیگیری روابط بیمه اتکایی با شرکت‌های معتبر خارجی و تسهیل جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت بیمه را با جدیت دنبال کرد. لغو تحریم‌ها علیه ایران نیز سبب خواهد شد تا طی سال‌های آینده، بیمه‌گران خارجی بیشتری وارد بازار ایران شوند. این بیمه‌گران با رقابت شدیدی از طرف بیمه‌گران داخلی در بخش‌های مختلف بازار مواجه خواهند شد. ورود مجدد و تدریجی به اقتصاد جهانی سبب رشد در سطح بخش‌های مالی و تولیدی در سال 97 خواهد شد زیرا این مساله سبب می‌شود تقاضا برای محصولات غیرزندگی گروهی و فردی افزایش یابد. با وجود اینکه رشته‌های پایه مانند خودرو و سلامت به گسترش خود ادامه می‌دهند، انتظار می‌رود با تکامل و تنوع در بازار، رشته‌های کوچک‌تری مانند بیمه اموال، حمل و نقل و حوادث شخصی نیز رشد کنند. همچنین پیش‌بینی می‌شود با افزایش نرخ درآمد خانوارها و تقاضای ناشی از روند جمعیتی، بازار کوچک بیمه زندگی رشد داشته باشد. لغو برخی تحریم‌ها، اثر مثبتی در رشد اقتصادی داخلی در ایران به همراه داشته است و پیش‌بینی می‌شود طی سال‌های آتی، رشد ثابتی در تولید ناخالص داخلی به وجود آید. این مساله، پیش‌بینی‌های مربوط به رشد سالم در بخش غیرزندگی را تایید می‌کند و انتظار می‌رود براساس چشم‌انداز برنامه ششم پنج ساله، ضریب نفوذ بیمه به 7درصد برسد.
این در حالی است که تعدادی از تحریم‌ها علیه ایران برداشته شده است، برخی محدودیت‌ها مربوط به صنعت بیمه همچنان پابرجاست. برخی شرکت‌های کشتیرانی که محصولات نفتی ایران را حمل می‌کنند، قادر به تامین پوشش بیمه کافی نیستند زیرا بیمه‌گران اتکایی امریکا از ارائه این نوع پوشش منع شده‌اند.
چالش‌های درونی و بیرونی صنعت بیمه
چالش درونی صنعت بیمه کشور مطلوب نبودن عملکرد بازیگران و فعالان بازار بیمه است و چالش‌های بیرونی صنعت بیمه را نیز وضع عوارض متعدد مستقیم و غیر‌مستقیم بر حق بیمه شخص ثالث و سایر رشته‌ها، اخذ مالیات بر ارزش افزوده از عملیات بیمه و موانع مقرراتی برای جذب و حفظ منابع انسانی کارآمد است. صنعت بیمه با هدف خنثی کردن اثر تحریم‌ها، اقداماتی مانند ایجاد حساب اتکایی ویژه تحریم، تشکیل کنسرسیوم‌های اتکایی و کلوپ‌های P&I، ارائه پوشش‌های اتکایی مناسب در تمام رشته‌ها و افزایش ظرفیت نگهداری ریسک در داخل کشور را انجام داده که نتایج خوبی به همراه داشت اما به‌دلیل ماهیت صنعت بیمه، چشم‌انداز روشنی در این صنعت وجود ندارد و احتمال جهش سودآوری در شرکت‌های بیمه دیده نمی‌شود. از دیگر مشکلات صنعت بیمه رونق پایین و سوددهی ناچیز سهام شرکت‌های بیمه‌یی در بازار سرمایه است زیرا میزان اندک سهام دردسترس مردم شرکت‌های بیمه حکایت از این موضوع دارد و تعیین نرخ از ناحیه قانونگذار هم بر چالش‌های این صنعت افزوده است. شکی نیست که صنعت بیمه در کنار بورس و بانک یکی از اضلاع مهم بازار سرمایه به‌شمار می‌آید، اما واقعیت این است که این صنعت با عقبه‌یی بیش از
8 دهه هنوز هم سهام آن نزد معامله‌گران حقیقی و سرمایه‌گذاران جذابیت چندانی ندارد زیرا سوددهی پایین شرکت‌های بیمه‌یی در بازار سرمایه که ناشی از نرخ‌گذاری دولتی و اخذ عوارض متعدد و همچنین ناتوانی صنعت بیمه در انتقال ریسک به خارج از کشور است که درحال حاضر (p/e) شرکت‌های بیمه‌یی منهای شرکت‌های بیمه اتکایی حدود 8 بوده که این ارقام جذابیتی برای سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه به حساب نمی‌آید. شناسایی سودهای غیرواقعی در شرکت‌ها که بیش از 80درصد شرکت‌های بیمه در شناسایی سود، آیین‌نامه‌های مصوب شورای عالی بیمه، به‌خصوص در زمینه ذخیره‌گیری را رعایت نمی‌کنند که درنتیجه، سودهای شناسایی شده آنها از پشتوانه و اعتبار کافی برخوردار نیست و اگر این سود با سود سایر فعالیت‌های اقتصادی مقایسه شود، خواهیم دید که بسیار اندک بوده و موجب شده سهام شرکت‌های بیمه‌یی در بورس رونق چندانی نداشته باشند. برآورد می‌شود که مجموعه سوددهی شرکت‌های بیمه در سال 96 کمتر از ۱2درصد بوده که این رقم در حال حاضر یکی از کمترین بازدهی‌های سود در بورس به‌شمار می‌رود و به نظر می‌رسد هر چه بر تعداد شرکت‌های بیمه‌یی افزوده می‌شود در عمل عرض و طول کیک صنعت بیمه گسترش نمی‌یابد.
