آب و برق در تنگنا
گروه انرژی| علیرضا کیانی|
در نخستین روز کاری مجلس رضا اردکانیان، وزیر نیرو مهمان مجلس بود تا با حضور در فراکسیون ولایی علاوه بر اطلاع‌رسانی درباره مسائل کلی آب و برق کشور در سال جاری، نظرات نمایندگان را جویا شود. پس از این نشست وزیر نیرو با خبرگزاری مجلس به گفت‌وگو نشست تا درخصوص نشست صبح یک‌شنبه صحبت کند. با وجود اخبار بسیار و نگرانی‌های فزاینده درباره وضع آب، عجیب نبود که اردکانیان بخش زیادی از صحبت خود در این جلسه را به این مساله اختصاص دهد. وی با اشاره به حاد بودن وضعیت آب شرب در برخی مناطق کشور، اولویت نهاد تحت امر خود را تامین آب شرب دانست. شرایط سخت آبی وزیر را بر آن داشت تا خبر از ممنوعیت کشت برخی از محصولات کشاورزی دهد. وضعیت تامین برق نیز جای خود را در صحبت‌های وزیر داشت. وی جدا از ابراز امیدواری درباره ظرفیت‌های موجود برای تامین برق از سال سختی خبر داد که در آن خاموشی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. در ادامه «تعادل» به اهم صحبت‌های رضا اردکانیان در گفت‌وگو با خبرگزاری مجلس شورای اسلامی می‌پردازد.
وزیر نیرو صحبت‌های خود درباره آب را با بیان این نکته آغاز کرد که هم‌اکنون کشور در شرایط نه چندان موقت بلکه مستمر کم آبی به سر می‌برد. اردکانیان به این نکته اشاره کرد که در برخی از مناطق وضعیت آب شرب حاد است و وزارت نیرو برنامه‌ریزی‌هایی را شروع کرده تا محدودیت‌هایی را برای سایر بخش‌های مصرف ایجاد کند. وی نقش مردم در این بخش را تعیین‌کننده دانست. اردکانیان مصرف بالای آب شرب در مصارف غیرشرب را بر گردن عدم وجود سیستم تامین آب دو شبکه‌یی دانست و گفت:«آب تصفیه شده گران، محدود و کمیاب را در بخش‌های غیرشرب در شبکه استفاده می‌کنیم. مصرف پخت و پز و آشامیدن هر نفر در شب و روز نمی‌تواند عدد بالایی باشد.»
وزیر نیرو پیامد بد مصرفی را محدودیت‌هایی از قبیل قطع برق، جیره‌بندی آب و نظایر آن دانست و عنوان کرد:«اعتقاد دارم اگر مردم توجه بیشتری به محدودیت‌های منابع زیست محیطی داشته باشند و آنچه داریم را درست مصرف کنند، کفایت می‌کند و نباید از این جهت دغدغه داشته باشیم لذا اگر عادات غلط را کنار نگذاریم باید هزینه آن را بپردازیم که هزینه‌های صرفا مادی نیست.» اردکانیان اضافه کرد هر جا که دچار مشکل هستیم، رفتارهای غلطی داشته‌ایم که درحال حاضر گرفتاری‌هایی گریبانگیر ما شده است. از این رو آقای وزیر طبیعت آب را «آیینه تمام قد اعمال و رفتار ما و هر جامعه دیگری» دانست.
وضعیت قرمز برای کشت محصولات آب‌بر در مناطق کم آب
رضا اردکانیان اولویت وزارت نیرو را آب شرب دانست و به دلیل کمبود منابع آب، اعمال محدودیت برای بخش‌های مختلف را قطعی دانست. منظور وزیر نیرو از محدودیت بخش‌های مختلف، ممنوعیت کشت برخی محصولات کشاورزی است هر چند وی تاکید کرد که این مساله به معنای نادیده گرفتن حقوق کشاورزان نیست. اردکانیان در این باب به حق‌السهمی که هر یک از بخش‌های کشور از آب دارند، اشاره کرد و گفت:«این حق‌السهم مربوط به سالی است که به آن نرمال گفته می‌شود.» وی ادامه داد:«اگر میزان بارش در سال زیر میزان نرمال بود به صورت مثال منابع آبی 40درصد برای توزیع کمتر باشد به همین نسبت 40درصدی حق‌السهم‌ها کم می‌شود.»
وی با تاکید بر اینکه کاهش زیاد سهم مصرف آب شرب با توجه به کاهش منابع آبی ممکن نیست، افزود:«در شرایطی که کاهش سهم آب شرب عملی نیست این کاهش اضافه را علاوه بر کاهش طبیعی به بخش‌های دیگر باید تحمیل کرد.» وزیر نیرو درباره ممنوعیت کشت برخی اقلام کشاورزی در بعضی استان‌ها گفت:«زمانی که آب وجود ندارد طبیعتا خود کشاورزان نیز متوجه می‌شوند البته در دوره‌های گذشته نیز ترسالی و خشکسالی وجود داشت، بحث کنونی این است در زمان خشکسالی اگر خشکی به نسبت متعارفی تقسیم نشود عدم تعادل را باید با منابع مالی جبران کنیم.» اردکانیان همچنین شیوه پرده‌پوشی درباره کشت برنج در استان‌های کم آب را کنار گذاشت و گفت: «کشت برنج در مناطق کم آب یا بی‌آب از ابتدا موضوعیتی نداشته است.» از این رو وزیر نیرو عنوان کرد:«در زمان ترسالی نیز ممکن است کشت محصولی ممنوع باشد؛ بر فرض وزارت جهاد کشاورزی تصمیم گرفت، کشت برنج در غیر از استان‌های شمالی ممنوع شود.» وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این باره اضافه کرد:«باید به این مساله توجه کنیم که الگوی کشت مناسب چیست، محل استقرار آن کجاست و چه مقدار آب باید به عنوان شیوه مناسب آبیاری مصرف و بحث امنیت غذایی و آبی در آن دیده شود.»
راهکارهای وزیر
اردکانیان در این گفت‌وگو با اشاره به درک دولت از وضعیت کنونی آب در کشور به اقدام دولت به تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم آبی اشاره کرد و گفت: «این کارگروه با عضویت 4وزیر و 2معاون رییس‌جمهور کار خود را آغاز کرده است و اساس این کارگروه بر همکاری نزدیک و به هم پیوسته دستگاه‌های مرتبط با آب است.» وی اساس کار این کارگروه را توجه بیشتر به چگونگی مصرف دانست و در این باره اظهار کرد:«اگر شیوه‌های مصرف را که متاسفانه صحیح و مطلوب نیستند، اصلاح نکنیم هر قدر که به دنبال تامین آب‌های جدید باشیم با یک شیوه نامطلوب در مصرف راه به جایی نمی‌بریم.»
وزیر نیرو همچنین گفت که مساله تامین آب‌های جدید از شیوه‌های متعارف و غیرمتعارف مانند امکان شیرین کردن آب‌های شور در مرزهای آبی کشور است که در دستور کار این کارگروه قرار دارد.
فراغت تابستان در گرو مصرف امروز
حوزه نیرو بخش دیگری از صحبت‌های وزیر در این مصاحبه را به خود اختصاص داد. اردکانیان در صحبت‌های خود به عادت مصرف بهینه انرژی اشاره کرد و گفت:«مردم می‌توانند از هم‌اکنون با مصرف صحیح انرژی این عادت را نهادینه کنند.» وی در مورد ظرفیت‌های موجود با لحنی محتاطانه که به امیدواری آذین شده بود، اضافه کرد:«ظرفیت موجود باید کفاف مصرف معقول یک جامعه 80 میلیونی و حتی بیش از آن را بدهد اما اگر مصرف غیرمعقول باشد طبیعتا خاموشی نیز یک سرنوشت گریزناپذیر است».
با این همه سایه نگرانی‌ها از کاهش آب پشت سدها و مخاطرات تامین برق در تابستان بر صحبت‌های وزیر سنگینی می‌کرد. اردکانیان نیز این مطلب را ناگفته نگذاشت و خاموشی‌ها در سال جاری را اجتناب‌ناپذیر دانست. وی در این باره گفت:«این مساله یک انتخاب است که مصرف‌کننده‌ها دارند، آنها می‌توانند با ادامه وضع موجود و استفاده خارج از الگوی مصرف انتخاب کنند که در گرمای تابستان به دلیل کمبود برق که امسال محتمل‌تر است و کاهش آب پشت سدها خاموشی را تجربه کنند.»
ظرفیت‌های وسیع کشور
وزیر نیرو تنها در حوزه آب به دنبال پیگیری منابع جدید نبوده و در حوزه نیرو نیز نگاهی به منابع جایگزین مانند انرژی خورشیدی دارد. وی در این باره به برنامه ششم توسعه و برنامه‌های دولت دوازدهم اشاره کرد که طبق آن باید سالانه هزار مگاوات به ظرفیت تولید انرژی خورشیدی کشور اضافه شود. اردکانیان در این باره گفت:«تا پایان سال گذشته 520 مگاوات انرژی خورشیدی در مدار داشته‌ایم که در سال جاری این عدد را به دو برابر افزایش می‌دهیم و سعی داریم هر سال این رقم افزایش پیدا کند به نحوی که در پایان دولت دوازدهم تعهدی که برای در مدار داشتن 4هزار مگاوات انرژی خورشیدی داریم را محقق کنیم البته انرژی باد و سایر اشکال انرژی تجدیدپذیر نیز در برنامه ما قرار دارد».
وزیر نیرو با بیان اینکه کشور ما ظرفیت‌های قابل ملاحظه‌یی در بخش منابع انسانی و زیست محیطی دارد که هر دو بخش باید از ظرفیت‌ها به خوبی استفاده کنند، تصریح کرد:«ازجمله منابع وسیعی که در اختیار ما قرار دارد، روزهای آفتابی فراوان و دشت‌های وسیعی است که می‌توانیم در آن از انرژی پاک خورشید استفاده کنیم».اردکانیان همچنین به ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری نهفته در این بخش و امکان صادرات برق اشاره و عنوان کرد:«استفاده از شبکه‌های موجود انتقال برق در سطح کشور و ارتباطی که با تمام همسایگانی که مرز خاکی با آنها داریم، برقرار شده که این ظرفیت دیگری به ما می‌دهد که حتی از سرمایه‌گذار خارجی دعوت کنیم تا از دشت‌های وسیع آفتابی کشور برای تولید انرژی خورشیدی استفاده و طبق قراردادهایی که با کشورهای همسایه منعقد می‌کنند از شبکه برقی کشورمان برای انتقال انرژی تولیدی خود استفاده کنند که این مساله درآمدی را برای کشور به همراه دارد.» وزیر نیرو فواید این طرح را اشتغال‌زایی و عمل به تعهدات ایران به کنوانسیون کاهش آلاینده‌ها و کاهش دی‌اکسید کربن دانست.
