کشاورزی سنتی و چالش سرمازدگی
گروه بنگاه‌ها|
هر ساله در چنین فصولی از سال که نوسانات جوی شرایط ناپایداری را به وجود می‌آورد، اخبار دامنه‌داری درباره خسارات کشاورزان استان‌های مختلف بر اثر سرمازدگی روی خروجی رسانه‌ها قرار می‌گیرد و درباره آن صحبت می‌شود. معمولا در یک چنین مواقعی این بحث که چگونه می‌توان آسیب‌ها و خسارات کشاورزان را که بر اثر حوادثی چون سرمازدگی، سیل، توفان و... ایجاد می‌شود کنترل و مهار کرد، در سطح محافل اقتصادی مطرح و بعد از مدتی از حافظه جمعی جامعه محور می‌شود تا سال آینده که باز هم سرمازدگی و خسارات ناشی از سرمازدگی و نوسانات جوی برخی مسوولان را مجبور کند که نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند.
سنتی بودن روش‌های باغداری در کشور و ناآگاهی از روش‌های موثر پیشگیری و کنترل پدیده سرمازدگی، سبب می‌شود باغداران بیشترین خسارت را هنگام بروز این پدیده ببینند، بنابراین ضرورت دارد کارشناسان جهاد کشاورزی آموزشهای لازم را برای پیشگیری از بروز این پدیده به باغداران بدهند.
براساس آمارهای رسمی خسارت سرمازدگی در امریکا سالانه حدود 3.4درصد و در برخی مناطق نظیر برزیل و نیمکره جنوبی حدود 5درصد و در ایران حدود 6.3درصد گزارش شده است.
خسارت سرمازدگی و یخبندان اسفند 75 در مناطق مختلف استان خوزستان بالغ بر 300 میلیارد ریال تخمین زده شده است. همچنین خسارت سرمازدگی فروردین 76 باغ‌های استان چهارمحال‌وبختیاری بالغ بر 50 میلیارد برآورد شده است.
براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 82-81 سطح کل باغ‌های کشور 2 میلیون و 369هکتار بوده است و از این سطح حدود یک‌میلیون و 375 تن محصول تولید شده است. در سال 1384 سطح خسارت دیده ناشی از سرمازدگی دیررس بهاره در درختان میوه حدود 569320 هکتار یعنی حدود 25درصد از باغات کشور بوده و در نتیجه به خسارت یک‌میلیون و 77هزار تن میوه انجامیده که ارزش ریالی آن حدود 8450 میلیارد ریال برآورد شده است. اوج این خسارت‌ها در سال 95 اتفاق افتاد که براساس آمارهای رسمی بخش قابل‌توجهی از مرکبات و برنج تولید شده در شمال کشورمان از بین رفت. از موج سرمازدگی سال 95 خاطرات تلخ پرتقال‌های بی‌آب و سیب‌های خشک در اذهان عمومی پایتخت‌نشینان به یادگار مانده است، زمانی که برای تامین پرتقال شب عید در برخی موارد ناچار بودند تا 12هزار تومان برای یک کیلو پرتقال بپردازند. اما پرسشی که با این مقدمات به ذهن خطور می‌کند آن است که مشکل نوسانات جوی آیا فقط مختص به کشورمان است و سایر کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته با این معضل روبه‌رو نیستند و اگر با چنین مشکلاتی مواجهند از چه راهکاری برای کاهش خسارات اقتصادی استفاده می‌کنند؟ رییس انجمن اقتصاد کشاورزی ایران در پاسخ به این پرسش از اهمیت استفاده از شیوه‌های مدرن کشاورزی صحبت کرده و پیشنهاد می‌کند که دولت بودجه‌یی را که
هر ساله صرف تامین خسارات ناشی از سرمازدگی در استان‌های مختلف می‌کند، صرف بهینه‌سازی روش کشاورزی و استفاده از متدهای نوین کند.
آسیب‌های کشاورزی سنتی
رییس انجمن اقتصاد کشاورزی ایران با تاکید بر استفاده از فناوری برای کاهش هزینه‌ها و کیفیت بخشی به تولید محصول زراعی گفت: با این توصیف امروز کشاورزی سنتی از چالش‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود. حبیب‌الله سلامی دیروز در نشست با خبرنگاران در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج، افزود: متاسفانه طی سال‌های متمادی نتوانستیم سنتی بودن کشاورزی را تغییر دهیم که این رویه برای بهره‌برداران و کشور مطلوب نبوده و مشکلات عدیده‌یی به همراه دارد. سنتی بودن کشاورزی سبب کاهش بهره‌وری از اراضی شده و قیمت محصولات را افزایش داده است. اگر قرار است در بازارهای جهانی جایگاهی پیدا کنیم باید قیمت محصولات تولیدی ایران با محصولات جهانی برابری کند.
رییس انجمن اقتصاد کشاورزی ایران بیان داشت: برای پایین آوردن هزینه تولید راهی جز افزایش بهره‌وری و بالا بردن کیفیت محصولات نداریم.
او با بیان اینکه باید روی افزایش کیفیت محصولات کشاورزی کار کنیم، افزود: یکی از دلایل اقتصادی نبودن کشاورزی در ایران، نداشتن استاندارد خاص برای تولید است و تا استاندارد و کنترل کیفی وجود نداشته باشد، هر محصولی با هر مشخصاتی را که به بازار عرضه کنیم در بازار جهانی نمی‌توانیم جایگاه زیادی را به دست بیاوریم. وی تاکید کرد که هر زمان که در داخل کشور بهره‌وری کم بوده و قیمت تمام شده محصول بالا باشد، اقتصاد کشاورزی بالایی نخواهیم داشت و از آنجا که برای رفع این مشکلات به صورت جدی کاری صورت نگرفته تا زمانی که مشکلات باقی است نمی‌توان به بازار جهانی دست یافت.
چگونه می‌توان با خسارات سرمازدگی بهاره مقابله کرد
سرمازدگی بهاره یکی از عواملی است که خسارت قابل‌توجهی را به باغداران وارد می‌کند، از این رو مدیریت بحران استان اردبیل برای جلوگیری از خسارت سرمازدگی باغات اعلام آمادگی کرده است و سعی در فرهنگ‌سازی برای اطلاع‌رسانی به مردم جهت مقابله با این پدیده را دارد.
آسیب‌های ناشی از سرما در درختان خزان‌دار بسته به نوع گونه و رقم متفاوت بوده و این عمل غالبا ناشی از سرمای زودرس بهاره است. برای هرگونه و رقم نه تنها درجه حرارت مطلوب وجود دارد بلکه مراحل رشد و فعالیت‌های گوناگون گیاهان، دارای حرارت‌های ایده‌آل و همچنین محدوده حرارتی کشنده و حداقل و حداکثر است. کاهش دما از آستانه تحمل حداقل گیاه می‌تواند خسارت‌زا باشد. باغداران کاملا از نتایج زیانبار عدم مقاومت درختان در برابر سرمای زمستان مطلع هستند بنابراین شناخت از چگونگی وقوع سرما و یخبندان و علایم ناشی از وقوع این پدیده در هر ناحیه می‌تواند برنامه‌ریزان کشاورزی و خود باغداران را برای کاهش خسارت سرما راهنمایی و کمک نماید. خوشبختانه پیشرفت‌های دانش بشری در علوم مختلف ازجمله هواشناسی و تحلیل داده‌های حاصل از تغییرات جوی امکان پیش‌بینی یخبندان‌های فصلی را فراهم نموده است، به نحوی که باغداران با به‌کارگیری برخی تدابیر تا حدودی می‌توانند خسارت‌های احتمالی را کاهش دهند.
خسارت 328 میلیارد تومانی سرما
به باغات اردبیل
در همین زمینه رییس سابق سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در این زمینه می‌گوید: در سال 96 به‌دنبال بارش برف و سرما و برودت هوا بیش از 328میلیارد تومان خسارت به باغات استان اردبیل وارد شد که این میزان براساس پیش‌بینی‌های اولیه بوده است.
عدیل سروی گفت: بیشترین خسارت سرمازدگی در شهرستان مشگین‌شهر بوده است و پیش‌بینی می‌شود که به‌دنبال برف و سرمای اخیر باغات مشگین‌شهر 19میلیارد و 62 میلیون تومان، نمین 18 میلیارد و 500میلیون تومان، خلخال 9 میلیارد و 400میلیون تومان، کوثر 6 میلیارد و 700 میلیون تومان، نیر 6میلیارد و 500 میلیون تومان و اردبیل نیز 6میلیارد خسارت‌دیده باشند. او خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از خسارات حوادث و بلایای طبیعی که خارج از اراده و کنترل نهادها و دستگاه‌ها است باید کشاورزان و باغداران به بیمه محصولات و اراضی کشاورزی خود توجه جدی داشته باشند و این امر در سطح استان فراگیر شود.
روش‌های مدرن کشاورزی
یک کارشناس باغبانی در رابطه با روش‌های پیشگیری از بروز سرمازدگی در درختان میوه گفت: تنش سرما ممکن است در شب‌های صاف اوایل بهار یا اوایل پاییز از نوع تشعشعی به وقوع بپیوندد و در این شرایط زمین در نتیجه رهاسازی تمام انرژی دریافتی از خورشید به صورت طول موج بلند (مادون قرمز)
به تدریج سرد شده که در نزدیکی صبح کاهش درجه حرارت به حداکثر خود میرسد و حداقل دما برای بروز تنش سرما ایجاد می‌شود.
اعظم امیری با اشاره به اینکه سرمازدگی همه ساله در کشور ما اتفاق میافتد و روش‌های کنترلی دقیق، مناسب و کاربردی خاص برای آن توصیه نشده است، خاطرنشان کرد: طی چند سال اخیر توصیههای مختلفی به باغداران جهت کنترل این معضل ارائه شده است که بسته به توان علمی، مالی و نیروی کار باغداران، گاها در باغات کشور انجام می‌شود.
امیری با بیان اینکه حذف علف‌های هرز سطح باغ برای جذب بیشتر گرما توسط خاک کف باغ یکی از روش‌های کاربردی کنترل سرمازدگی است، افزود: استفاده از خاک تیره‌تر در سطح باغ برای جذب بیشتر گرما توسط کف باغ و استفاده از بلوکهای سیمانی تیره رنگ در کف باغ برای جذب گرما نیز می‌تواند مفید واقع شود. او با اشاره به اینکه باغداران بهتر است برای هدایت سرما به بیرون، حاشیه باغ خود را دیوارکشی کنند، بیان کرد: استفاده از رقمهای دیر گل‌ده یا پایههای دیر گل‌ده نیز اثربخش است، البته با تغذیه مناسب می‌توان تا منفی 3 درجه سانتی‌گراد سرما را کنترل کرد که در این زمینه استفاده از کود پتاسه جهت مبارزه با سرمازدگی بسیار مفید است. او با اشاره به اینکه ترجیحا تعداد 100 بخاری در هر هکتار و با ارتفاع و قطر دهانه 30 سانتی‌متری و به صورت دست‌ساز کار گذاشته شود، افزود: چنانچه رطوبت و برودت با هم کنترل شوند تا حد بسیار زیادی سرمازدگی کنترل خواهد شد.
این کارشناس باغبانی با اشاره به ضدیخ تیوفر به‌عنوان یکی از مواد شیمیایی که تاثیر بسزایی در به‌تاخیر انداختن گل‌دهی درختان میوه و ایجاد مقاومت به سرما در بافت‌های گیاه دارد، تصریح کرد: ماده ضدیخ تیوفر یک مقاوم‌ساز گیاه به سرمازدگی، خشکسالی و برخی آفات و بیماری‌های گیاهی است و طبق اظهارات توزیع‌کننده انحصاری محصولات در کشور، این محصول توانسته در بیش از 80درصد موارد به کار رفته از خسارت و تنش سرمازدگی جلوگیری کند.
