ناتوی عربی؛ طرحی با حفره‌های بزرگ
گروه جهان|
دولت ایالات متحده بار دیگر در تلاش برای احیای طرح موسوم به ناتوی عربی است. واشنگتن با این طرح می‌خواهد با ایجاد ائتلافی جدید همکاری بین 6 کشور عربی حاشیه خلیج فارس، مصر و اردن در زمینه دفاع موشکی، آموزش نظامی، مقابله با تروریسم و تقویت اقتصاد منطقه‌یی و روابط دیپلماتیک، افزایش یابد. ایجاد یک سپر دفاع ضد موشکی مشترک یکی از اهداف اصلی تشکیل چنین ائتلافی خواهد بود.
رویترز نوشته، مقام‌های عربستان سعودی پیش از این هم در سفر سال گذشته دونالد ترامپ به این کشور، پیشنهاد یک توافقنامه امنیتی را مطرح کرده بودند، اما این طرح در آن زمان سرانجامی نیافته بود. به نوشته این رسانه، اختلاف کشورهای عربی با قطر، از جمله موانع بزرگی است که در مسیر اجرای طرح ناتوی عربی قرار دارد. دولت‌های پیشین امریکا هم بارها طرح‌های مشابهی برای شکل‌گیری اتحادی رسمی میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس کلید زدند، اما هیچگاه موفق به اجرای آنها نشدند.
به گفته مسوولان کاخ سفید و خاورمیانه هدف از این طرح تشکیل نسخه عربی از پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با هم‌پیمانان اهل تسنن است که احتمالا منجر به افزایش تنش‌ها میان امریکا و ایران خواهد شد. منابع مختلف گفته‌اند، دولت ترامپ که در سیاست خارجی دستاوردی نداشته امیدوار است که درباره این ائتلاف که به‌طور موقت «ائتلاف استراتژیک خاورمیانه» خوانده می‌شود، در نشستی که قرار است روزهای ۱۲ و ۱۳ اکتبر در واشنگتن برگزار شود، به شکل اولیه بحث و گفت‌وگو شود. منابع دیگری نیز اعلام کردند که هنوز مطمئن نیستند که آیا این طرح امنیتی تا اواسط اکتبر تکمیل خواهد شد یا خیر. با این حال سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید گفته: «مسا مانند یک خاکریز در مقابل تجاوز، تروریسم و افراط‌گرایی از طرف ایران خواهد بود و منجر به ثبات در خاورمیانه خواهد شد»
با این حال رویترز با اشاره به فهرست کشورهایی که مقام‌های امریکایی منتشر کرده‌اند و قرار است در این ائتلاف حضور داشته باشند، نوشته: «وجود کشورهایی چون قطر، عمان و کویت در این فهرست کمی تعجب‌برانگیز به نظر می‌رسد چرا که این 3کشور روابط خوبی با ایران دارند و در تنش بین عربستان سعودی و ایران موضعی بی‌طرف و میانه می‌گیرند.» احتمالا جیمز متیس وزیر دفاع امریکا، با علم به همین مساله بوده که شنبه (دیروز) در تلاش برای جلب حمایت مسقط از ناتوی عربی در دیدار با وزیر مشاور در امور خارجی عمان گفته مسقط شریک منطقه‌یی واشنگتن در مسائل امنیتی است.
همچنین خبر تلاش دولت ترامپ برای احیای ناتوی عربی در شرایطی است که انور قرقاش وزیر خارجه امارات متحده عربی، چند روز پیش گفته بود کشورش آماده استقرار تعداد بیشتری نیرو در سراسر خاورمیانه برای مقابله با دشمن است زیرا بر این باور است که دیگر نمی‌تواند بر متحدان غربی تکیه کند.
تی‌یری میسان تحلیلگر فرانسوی، می‌گوید: «دکترین ناتوی عربی طرحی استراتژیک ارائه شده توسط پنتاگون است که عبارت است از ایجاد نسخه مدرن پیمان‌نامه بغداد، نوعی ناتوی عرب به شکلی که ایالات متحده بتواند نیروهای نظامی‌اش را از خاورمیانه و آفریقای شمالی بیرون بکشد و در محور خاوردور و علیه چین دوباره مستقر کند.»
چالش‌های عملی شدن طرح ترامپ
تلاش‌های کاخ سفید برای احیای ناتوی عربی در شرایطی است که در گذشته هم طرح‌های مشابه ناکام مانده‌اند. این‌بار نیز به اعتقاد ناظران، در بُعد عملیاتی چنین طرحی، بحث‌های جدی مطرح است. از نظر لجستیکی این پیمان نیازمند تسلیحات و پول زیادی است آن‌هم در زمان‌هایی که بیشتر کشورهای موردنظر از عربستان سعودی گرفته تا مصر و اردن خود با چالش‌های جدی اقتصادی روبه‌رو هستند. همچنین سابقه نهادهای عربی از جمله شورای همکاری خلیج فارس یا اتحادیه عرب، موفقیت چنین طرحی را با تردیدهای جدی مواجه می‌کند. به عنوان مثال، گرچه 3 دهه از عمر شورای همکاری خلیج فارس می‌گذرد اما جز نشست‌های سالانه و بیانیه‌هایی علیه ایران و تحولات منطقه چیز دیگری از آن مشاهده نشده است. اتحادیه عرب نیز در برابر تحولات منطقه‌یی اغلب موضعی منفعلانه و ناکارآمد داشته است. مساله دیگر که مانع جدی بر سر راه تحقق طرح دونالد ترامپ به شمار می‌رود، روابط پرتنش کشورهای عربی از جمله عربستان و امارات با قطر است. رییس‌جمهوری امریکا در شرایطی می‌خواهد رهبران شش کشور عربی را سر یک میز بنشاند که همین هفته گذشته قطر از امارات متحده عربی به اتهام نقض حقوق بشر علیه شهروندان قطری به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرد و این نهاد بین‌المللی به نفع دوحه رای داد. همچنین وزارت حج و عمره عربستان اخیرا بار دیگر قطر را به جلوگیری از ادای فریضه حج توسط شهروندان خود متهم کرده است. این وزارتخانه اعلام کرده اوقاف قطر از امضای تفاهمنامه همکاری در زمینه حج و عمره خودداری کرده و پایگاهی اینترنتی برای ثبت‌نام حج و عمره اختصاص داده که دسترسی به آن ممکن نیست. این ادعای سعودی‌ها درحالی است که قطر متقابلا عربستان را به سیاسی‌کاری در امور حج متهم کرده است. اختلافات عربستان و امارات با قطر به‌حدی عمیق و جدی است که عبدالباری عطوان روزنامه‌نگار عرب، ماه گذشته نوشت: «آنچه در جریان است، عملیات خفه کردن اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دولت قطر بوده و جدا کردن این کشور از جهان عرب و جامعه بین‌الملل و اعلام جنگ دیپلماتیک و اقتصادی علیه دوحه است؛ مرحله آخر اما جنگ نظامی است.»
