معامله «جان» در خلأ نظارت
معامله کلیه و کبد که تا سال‌ها فقط با آگهی‌های کاغذی روی دیوار آغاز می‌شد، مدت‌هاست بازار جدیدی برای خود پیدا کرده؛ سایت‌های خرید و فروش کلیه، بیمار و اهدا‌کنندگان بی‌هویت را به یکدیگر وصل و برای خود درآمدزایی می‌کنند.
خرید و فروش کلیه موضوع تازه‌یی نیست و تا امروز شکل‌های مختلفی را تجربه کرده است؛ از آگهی روی دیوار به صورت سنتی تا تبلیغ در اینستاگرام، سایت و کانال پیام رسان‌های داخلی. تعرفه ثبت آگهی در این سایت‌ها زیاد نیست و به راحتی و بدون مدرک آگهی فروش کلیه را ثبت کرد. در بخش «درباره ما»ی یکی از این سایت‌ها نوشته شده است: « جهت درج آگهی در کانال، تعرفه آن را که ۵ هزار تومان تعیین شده واریز نمایید و بعد از آن، شماره و گروه خونی خود را همین‌جا برای من ارسال کنید تا آگهی‌تون درج بشه. » بعد از این متن، شماره کارت و نام صاحب حساب نیز نوشته شده است؛ این یعنی تمام اطلاعات مورد نیاز برای شناسایی صاحب سایت، بدون نگرانی از برخورد نهادهای نظارتی در دسترس قرار دارد. این سایت در تلگرام، سروش و اینستاگرام نیز فعالیت خود را ادامه می‌دهد. از آگهی‌دهندگان نیز تنها یک شماره تلفن، نام کوچک، گروه خونی و مبلغ درخواستی برای فروش کلیه درخواست می‌شود.
در سایت دیگری نیز نوشته شده است: «این وب سایت به هیچ عنوان به عنوان دلال عمل نمی‌کند؛ بلکه تلاش این وب‌سایت از بین بردن دلال‌های اعضای بدن است و هیچگونه خریدی یا فروشی در این سایت انجام نمی‌شود و فقط به صورت اطلاع‌رسانی است. لازم به ذکر است این وب سایت آماده همکاری با تمام سازمان‌ها، مراکز و انجمن‌ها را دارد و سایت را متناسب با درخواست‌های ارائه شده سازگار می‌کند. » پیوند کلیه یکی از پرتعدادترین موارد پیوند در ایران است؛ رییس سابق مرکز مدیریت پیوند عضو وزارت بهداشت مهرماه سال ۹۶ اعلام کرد که« از سال ۴۷ تاکنون افزون بر ۴۴ هزار و ۴۹۷ مورد پیوند کلیه انجام شده است. » مهر ۹۵ نیز دکتر سیدحسن هاشمی- وزیر بهداشت، در مراسم جشن نفس، با انتقاد از مساله کلیه فروشی گفت: «می‌بینیم که بسیاری از خانواده‌ها، عزیزان‌شان نیازمند پیوند کلیه هستند و زشت است که عده‌یی کلیه فروشی کنند و عده‌یی هم آن را بخرند، در حالی که می‌توانیم اهدای عضو انجام دهیم. بنابراین اگر در این حوزه فرهنگ‌سازی شود و این لحظات عبرت‌آموزی که در این مراسم دیدیم، در کشور نشان داده شوند، شاید بتوان ۸۰۰ مورد پیوند را به سه یا چهار هزار مورد رساند.»
با وجود هشدارهای چند باره مسوولان بهداشت و درمان کشور نسبت به آنچه آن را خرید و فروش عضو به ویژه در فضای مجازی می‌نامند، اما همچنان این سایت‌ها و وبلاگ‌ها فیلتر نیستند و به نظر می‌رسد هشدارهایی که تاکنون رسانه‌یی شده، توجه نهادهای نظارتی را جلب نکرده است. در همین راستا انجمن حمایت از بیماران کلیوی اخیرا طی نامه‌یی خطاب به جعفری دولت‌آبادی- دادستان تهران و سردار هادیان‌فر - رییس پلیس فتای کشور درخواست کرده با گردانندگان سایت‌ها و کانال‌های خرید و فروش کلیه برخورد شود. در بخشی از این نامه آمده است: «وبسایت‌های مختلف و کانال‌های تلگرامی ناشناس اقدام به انتشار آگهی‌های خرید و فروش کلیه و اعضای بدن می‌کنند که این امر نه‌تنها یک اقدام غیرقانونی و غیرانسانی است که دلالان گرداننده این سایت‌ها و کانال‌ها با استفاده از مشکلات مردم نیازمند و ارائه اطلاعات گمراه‌کننده باعث سرگردانی و گرفتاری‌های فراوان پزشکی، درمانی و نیز شکایات حقوقی فراوان شده‌اند. تعدادی از افراد نیازمند پیوند کلیه به دلیل خروج از چارچوب‌های قانونی و با وجود اطلاع‌رسانی انجمن، نه‌تنها مال خود را باخته‌اند بلکه جان آنها نیز در معرض خطر قرار گرفته است؛ از آن مقامات محترم قضایی و انتظامی درخواست می‌شود با صدور دستور توقیف سایت‌های اینترنتی و کانال‌های تلگرامی فعال در این زمینه و برخورد انتظامی با دلالان و گردانندگان این شبکه‌های غیرقانونی، مانع از بروز مشکلات جدی برای بیماران نیازمند کلیه شوید. »
فریب دلالان را نخورید
داریوش آرمان، رییس انجمن حمایت از بیماران کلیوی نیز تاکید می‌کند: بیماران به هیچ عنوان فریب این افراد شیاد و سایت‌ها را نخورند؛ آنها قطعا غیرقانونی عمل می‌کنند و نمی‌توانند هیچ خدمتی را برای بیماران انجام دهند. تشکیلات عریض و طویلی در وزار ت بهداشت برای پیوند وجود دارد و بخشی از اقدامات این حوزه نیز به انجمن محول شده است؛ به همین دلیل عملا اهدا و پیوند کلیه از فرد زنده باید از طریق این انجمن انجام شود. او به ایسنا می‌گوید: ما بهترین امکانات و خدمات را برای بیمار انجام می‌دهیم و در همین راستا، عمل پیوند کلیه را به کمتر از هشت ماه رسانده‌ایم. پیوند در برخی گروه‌های خونی نیز به روز انجام می‌شود و نیازی نیست که بیماران و خانواده‌های آنها سراغ این سایت‌ها بروند. طی سال‌های گذشته شاهد وقایع تلخی بودیم که افرادی به نام دلال وعده‌های عجیبی می‌دادند. متاسفانه شاهد قتل و جنایت و همچنین سرقت‌های متعددی از طرف این افراد بوده‌ایم. رییس انجمن حمایت از بیماران کلیوی به بیماران هشدار می‌دهد و می‌گوید: رفتن سراغ این افراد عواقب تلخی برای بیماران خواهد داشت. تمام سیستم‌های ما تحت نظارت شدید است. بیماران فریب این کلاهبرداران را نخورند و بیماران می‌توانند برای حل مشکلات خود از طریق ۲۰۰ شعبه انجمن در سراسر کشور اقدام کنند. او ابراز امیدواری می‌کند که پلیس فتا و دادستانی به این قضیه ورود کنند تا مشکلات بیشتری برای مردم ایجاد نشود.
وزارت بهداشت از طریق نیروی انتظامی پیگیری می‌کند
مهدی شادنوش، سرپرست مرکز مدیریت پیوند و امور بیماری‌های وزارت بهداشت نیز تاکید می‌کند که این فعالیت‌ها مغایر با اخلاق پزشکی است و به عنوان تجارت اعضای بدن قابل درک نیست. او به ایسنا می‌گوید: فعالیت این سایت‌ها خلاف قانون است و وزارت بهداشت حساسیت بسیار زیادی نسبت به این موضوع دارد. همچنین از طریق مراکز نظارتی و نیروی انتظامی این موضوع را پیگیری می‌کنیم. کسانی که این کار را انجام می‌دهند باید بدانند با این فعالیت‌ها حیثیت کشور در سازمان‌ها و مجامع علمی خدشه‌دار می‌شود. شادنوش در ادامه اظهار می‌کند: مکانیسم‌های سالم و خیرخواهانه‌یی در انجمن‌های غیردولتی و همچنین وزارت بهداشت وجود دارد که حوزه پیوند از هر گونه شائبه‌یی دور نگهداشته شود. دلیل فعالیت این سایت‌ها در زمینه خرید و فروش کلیه نیز این است که این اعضا، تنها عضوهایی هستند که می‌توان از فرد زنده به فرد زنده دیگر پیوند زده شوند.
