نقاط عطف شفافیت بازار مالی و فیزیکی

گروه بورس|

 از زمانی که بازارها در جهان از پوسته سنتی خود خارج شدند، معاملات کالایی نیاز به بستری داشت که به صورت منظم، شفاف و قانونمند بتواند نیازهای عرضه و تقاضا را پاسخ دهد. به همین دلیل بورس‌های کالایی به سردمداری شیکاگو، بورس فلزات لندن، بورس کالای نیویورک و بورس کالای توکیو پا به عرصه وجود نهادند.اگر اکنون در سطح بین‌الملل دیده می‌شود که نرخ LME بیشترین حد تاثیرگذاری در بازار محصولات اساسی را دارند، مرهون آن است که بورس‌های کالایی آنها به عنوان موقعیت‌های استراتژیک خرید در بازارهای مالی و غیرمالی شناخته می‌شوند. اولین بورس کالایی منصوب به بورس فلزات تهران از شهریور ماه سال 82 کار خود را آغاز کرد. پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال 83 شروع به فعالیت کرد. با بازنگری و تصویب قانون بازار اورا ق بهادار جمهوری اسلامی ایران در سال 1384 و تصمیم شورای عالی بورس، سرانجام بورس‌های فلزات و کشاورزی در یکدیگر ادغام و بورس واحدی با عنوان بورس کالای ایران تشکیل شد و از ابتدای مهرماه سال 1386 فعالیت خود را آغاز کرد. در حال حاضر در بورس کالای ایران 4 بازار فعال هستند که شامل بازار فیزیکی، بازار مشتقه، بازار مالی و بازار فرعی می‌شوند. در ذیل هر کدام از این بازارها، رینگ‌های معاملاتی مختلفی از جمله رینگ کالای کشاورزی، رینگ صادراتی، رینگ محصولات پتروشیمی و رینگ فولادی وجود دارد. همچنین در ذیل بازار مالی، اوراق سپرده کالایی که اهم آنها اوراق سپرده طلا است. از زمانی که بورس کالا در ایران تشکیل شد، فضایی برای بنگاه‌های اقتصادی به وجود آمد که بتوانند به صورت مستقیم و بدون واسطه، نیازهای کالایی خود را تامین کنند. اکنون این بازارها گسترش زیادی پیدا کرده و با راه افتادن بازار مشتقه، هر کس تمایل داشته باشد که ثروت خود را در برابر نوسانات قیمتی پوشش دهند، می‌تواند وارد این بازار شود و معاملات خود را در اینجا انجام دهد.

 افزایش آگاهی عمومی به واسطه شفافیت

 در همین رابطه رضا پدیدار، نائب رییس فدراسیون صنعت نفت ایران در گفت‌وگو با میزان با بیان اینکه بورس کالا به عنوان پایگاه رونق و توسعه اقتصادی کشور تلقی می‌شود، گفت: تا قبل از راه‌اندازی بورس کالا جای خالی آن به خوبی در نظام اقتصادی کشور احساس می‌شد، بطور کلی بورس کالا از زمانی که ایجاد شد در مسیر اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی جامعه و حضور فعال افرادی که برای مبادلات در حوزه اقتصاد بودند موثر عمل کرد.او با بیان اینکه تمام کشورهایی که بورس فعال دارند از یک پایگاه قوی جهت توسعه اقتصادی کشور برخوردارند، افزود: زمانی که بورس کالا حضور موثری را در کشور داشته باشد به دلیل آنکه روند تمام معاملات در آن نمایان است به همراه خود یک شفافیت حداکثری را در اقتصاد کشور ایجاد می‌کند، بدین معنا که تمام سازمان‌ها و ارگان‌هایی که در حوزه اقتصاد در حال فعالیت هستند می‌توانند عملکرد خود را در بورس معرفی و به مردم و سهامداران اطلاع‌رسانی کنند. این امر باعث می‌شود تا مردم، ضمن آگاهی در توسعه این شرکت‌ها مشارکت کنند اما اگر آگاهی وجود نداشته باشد ضریب رشدی هم به وجود نمی‌آید زیرا میزان رشد وابسته به آگاهی مردم است.پدیدار تاکید کرد: بورس کالا یکی از پایگاه‌هایی است که باعث افزایش آگاهی مردم می‌شود، بنابراین این بورس بستر مناسبی برای فعالان اقتصادی در راستای حضور موثر آنها و ایجاد معاملات شفاف است.نائب رییس فدراسیون صنعت نفت ایران به نقش بورس کالا در افزایش و رشد کیفیت محصولات تولیدی کشور اشاره و بیان کرد: محصولات تولیدی یک فرآیندی را با خود به همراه دارند که آن فرآیند مسیری را پیش روی فعالان اقتصادی برای پیدا کردن نقش خود می‌گذارد. از این رو وقتی تنها کالاهای استاندارد با کیفیت مشخص معامله می‌شود، به مرور شاهد رشد کیفی تولیدات و رقابت سالم و روشن میان شرکت‌ها هستیم.او اظهار داشت: نقش‌پذیری مردم در فرآیند‌های اقتصادی نیازمند یک بستر شفاف است که بورس کالا این امکان را برای پیدا کردن جایگاه فعالان بازار در فعالیت‌های اقتصادی فراهم کرده است.عضو هیات نمایندگان اتاق ایران به تفاوت معاملات در دوران قبل و بعد از راه‌اندازی بورس کالا پرداخت و گفت: تاثیرات مثبت بورس کالا در اقتصاد کشور بر کسی پوشیده نیست از زمانی که بورس کالا راه‌اندازی شد بر افزایش ضریب رشد و گردش نقدینگی کشور بسیار موثر بود در حالی که تا قبل از وجود بورس کالا شاهد چنین معاملات شفافی در بازار نبودیم و رابطه‌ها حرف اول را در معاملات می‌زد.پدیدار با تاکید بر آنکه بورس کالا تاثیر بسزایی را در ایجاد شرایط برابر و معاملات عادلانه داشته است، افزود: این موضوع به قابلیت‌ها و توانمندی‌های فعالان بازار برمی‌گردد که به دنبال قرار گرفتن در این فرآیند هستند و بورس کالا بستر لازم را برای این افراد مهیا کرده است.پدیدار نظر خود در خصوص عرضه کلیه محصولات تولیدی در بازار را اینگونه بیان کرد: ما موافق عرضه کالاها در بورس کالا هستیم چرا که وقتی مبادلات و رفتارها شفاف می‌شود، ضریب انحصار طلبی شرکت‌ها در معرض دیدگان همه قرار می‌گیرد و مسوولان می‌توانند با این انحصارها مقابله کنند.وی همچنین به سامانه بهین یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت اشاره کرد و گفت: سامانه بهین یاب برای داده‌های صنعتی است و هر شرکتی که پروانه فعالیت تولیدی و صنعتی و جواز تاسیس داشته باشد در آن سامانه ثبت می‌شود. این سامانه برای گروه‌هایی که در امر تولید و صادرات کالا کار می‌کنند آنها را برای ورود به بورس کالا معرفی می‌کند، اما باید قبول کرد بهین یاب، سامانه صد در صد به روزی نیست که اطلاعات آن باید به روز باشد که البته این اقدام با تاخیر صورت می‌گیرد.

 انعقاد قراردادهای بلندمدت

 علی پناهی، معاون عملیات و نظارت بورس کالای ایران نیز با بیان اینکه امکانات و ابزارهای معاملاتی موجود در بورس کالا برای ارایه خدمات متنوع و کمک به تولیدکنندگان‌ راه‌اندازی شده است، گفت: بورس‌های کالایی، بستری شفاف و محل تلاقی عرضه و تقاضا هستند که اقداماتی از جمله کشف قیمت منصفانه، تامین مالی، امکان برنامه‌ریزی جهت خرید یا فروش یک کالا در قالب قراردادهای خاص برای خریدار و فروشنده و همچنین پوشش ریسک‌های مربوط به نوسان قیمت‌ها از اصلی‌ترین کارکردهای بورس کالاست.علی پناهی در گفت‌وگو با کالاخبر به التهابات اخیر در بازارهای کالایی اشاره کرد و گفت: طی ماه‌های اخیر به دلیل شرایط خاص اقتصادی، توازن عرضه و تقاضا بهم خورد اما با نمایان شدن دلایل ایجاد چالش‌ها و ابلاغیه‌های تکمیلی، در عرضه‌های اخیر محصولات پتروشیمی و فلزی شاهد آن بودیم که بازار به سمت تعادل در حرکت است.وی در خصوص امکان پوشش ریسک به کمک ابزارهای معاملاتی بورس کالا گفت: با کشف قیمت منصفانه در بازار و براساس قراردادهایی همچون معاملات آتی که چندین سال از راه‌اندازی آن در بورس کالا می‌گذرد، می‌توان نسبت به پوشش ریسک‌های آینده اقدام کرد. ابزاری که تاکنون برای کالاهایی مثل سکه طلا و زعفران مورد استفاده قرار گرفته و تجربیات خوبی را هم رقم زده است.پناهی اظهار کرد: قراردادهای آتی و همچنین انعقاد قراردادهای بلندمدت که هم‌اکنون زیرساخت‌های آن در بورس کالا فراهم است، در صورت استقبال تولیدکنندگان در حوزه‌های مختلف از جمله فلزات، به کار گرفته خواهد شد که در این صورت نوسانات مقطعی و حتی شدید قیمت‌ها در بازار به دلیل انعقاد قراردادهای موکول به آینده توسط تولیدکننده و مصرف‌کننده، کمترین تاثیر را در روند تولید خواهد گذاشت.پناهی تاکید کرد: در معاملات بازار فیزیکی، وقتی کشف قیمت منصفانه صورت گرفت می‌توان قراردادهای نوین را در قالب مشخصات فنی خاص برای هر دارایی پایه تعریف کرد؛ اما این امر مستلزم آن است که برای راه‌اندازی قراردادهای آتی و سایر ابزارهای معاملاتی موجود در بورس متقاضی وجود داشته باشد؛ چراکه بورس یک بستر معاملاتی است که با دریافت نظر طرفین یک معامله، امکان استفاده از این ابزار را ایجاد می‌کند.