نقص فنی در حاشیه اتاق تاریک

گروه بورس | سمیرا ابراهیمی |

روز گذشته 5 درصد از سهام شرکت معدنی گهرزمین با نماد «کگهر» در بازار دوم فرابورس ایران عرضه شد. در آگهی عرضه آمده بود که به هر کد معاملاتی حداکثر 6 هزار سهم می‌رسد. اما درنهایت به دلیل هجمه تقاضا و مشارکت 310 هزار کد معاملاتی در این عرضه اولیه، نهایتا حداکثر به هر کد معاملاتی 2028 سهم رسید و کشف قیمت نیز در رقم حداکثری بازه مشخص شده، یعنی 680 تومان صورت گرفت.

عرضه اولیه قبل از شرکت گهرزمین که در فرابورس انجام شده بود، عرضه اولیه شرکت پتروشیمی قائد بصیر بود که در روند معاملاتی آن، بسیاری از کدهای معاملاتی آنلاین از دریافت عرضه بی‌بهره ماندند. این اتفاق در جریان این عرضه هم رخ داد. نهایت تعلق سهام به جای 6 هزار سهم نیز‌ 2028 سهم بود که همان هم به تمام کسانی که سفارش حداکثری گذاشته بودند، تعلق نیافت. تعداد بسیار زیادی از کدهای معاملاتی نیز مجددا از این عرضه بی‌بهره ماندند. بی‌بهره ماندن از عرضه اولیه، شاید تا 2 سال پیش موضوع ملموس و پیش پا افتاده‌ای بود. موضوعی که تمام سهامداران بازار سرمایه آن را می‌پذیرفتند و اگر هم گلایه یا شکایتی از تخصیص نیافتن عرضه اولیه داشتند، در واقع اعتراض به روند تخصیص از سوی کارگزاری بود. اما از زمانی که روش بوک بیلدینگ به جای روش قبلی، جانشین ارایه سهام عرضه اولیه شده است، بی‌بهره ماندن از سهام عرضه اولیه، کاملا بیراه است. زیرا مسوولان بورس و فرابورس اعلام کرده‌اند که اصلی‌ترین علت استفاده از روش بوک بیلدینگ، ‌این است که تعداد سهام عرضه شده به مساوات میان سفارش خرید‌های ثبت شده، تقسیم شود.

گفتنی است حداکثر سهمی که در آگهی عرضه درج می‌شود نیز حاصل توافق کارشناس فرابورس یا بورس (با توجه به بورسی که سهام را ارایه می‌دهد)، کارشناسان مالی شرکت مربوطه و متعهدان پذیره‌نویسی است که اگر سهام بدون مشتری بماند، متعهد می‌شود باقیمانده آن را خریداری کند.

در واقع سیستم‌های بوک بیلدینگ مبتنی برشرایط اتاق تاریک است، سفارش‌های متقاضیان اعم از معامله‌گر وکارگزار دیده نمی‌شود به همین دلیل در این روش، تحلیل قیمت بسیار مهم است و وزنه ارزش‌گذاری سهام را سنگین می‌کند. همچنین نحوه کشف قیمت پس از اتمام دوره ثبت سفارش است که مدیر عرضه در پایان این دوره ثبت سفارش‌ها را رویت کرده، اگرسفارش‌ها در ثبت دامنه قیمتی بیش ازعرضه مورد نظر باشد بدان معنا که تعداد و حجم تقاضا بیش از حجم عرضه باشد، روش تسهیم به نسبت انجام خواهد شد.

  چرا «کگهر» به همه نرسید؟

پیگیری‌های خبرنگار تعادل حاکی از ان است که بیشترین مشکل از سوی سامانه معاملاتی «اکسیر» که توسط شرکت رایان هم افزا ارایه می‌شود، بروز پیدا کرده است.  روزبه شریعتی، مدیرمعاملات کارگزاری اقتصادبیدار می‌گوید: تمام مشکلاتی که پیش می‌آید و به برخی از افراد سهام عرضه اولیه نمی‌رسد، مربوط به سامانه معاملات نیست. هر چند در عرضه اخیر مشکل سامانه نیز به وجود آمد، اما مشکلات بسیار زیاد دیگری نیز از سوی سهامداران ایجاد می‌شود.

وی افزود: در واقع مشکلات کاربران به اندازه سامانه معاملات است که بسیاری از سفارش‌ها انجام نمی‌شود. بطور مثال بسیاری از افراد، بیش از پولی که در حساب خود دارند، سفارش ثبت می‌کنند یا در ثانیه‌های آخر، سفارش خرید را می‌گذارند که ممکن است سامانه آن را رد کند.

  قول نمی‌دهیم امامشکل امروز تکرار نمی‌شود

بسیاری از کاربران سامانه اکسیر که روز گذشته با قطعی سیستم مواجه شدند، در تماس با پشتیبانی شرکت رایان هم افزا، به سمت ثبت سفارش با رایان همراه هدایت شدند.

حمیدرضا عبدالله پور، مدیرعامل شرکت رایان هم افزا نیز در گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص مشکلات پیش آمده برای سامانه اکسیر که محصول این شرکت است، اظهار کرد: سامانه اکسیر مشکلی نداشته، در واقع از میان تعداد کارگزاران زیادی که این سامانه را برای معاملات آنلاین به مشتریان خود ارایه می‌کنند و بیش از 60 کارگزاری را شامل می‌شود، در کمتر از 3 کارگزاری مشکلاتی برای کدهای معاملاتی برای ثبت سفارش و اخذ سهام عرضه اولیه اخیر به وجود آمد. در واقع طی این عرضه به دلیل آنکه تعداد کاربران فعال زیاد بوده، این مشکل پیش آمده است و در واقع مشکل سیستم در تعداد زیاد کشف شد.  وی افزود: همین امروز که سامانه اکسیر قطع بود، ‌سامانه موبایلی رایان هم افزا بر قرار بود. بسیاری از کارگزاری‌ها نیز به صورت تلفنی سفارش مشتریان را پذیرفته‌اند و از طریق نامک (سامانه خرید آنلاین گروهی) برای مشتریان خود خریداری کردند. به هر حال اکنون برای حل مشکلاتی که امروز برای اکسیر پیش آمد در حال بررسی و حل مشکلات هستیم که اگر در عرضه‌های بعدی نیز با این تعداد از استقبال کاربران مواجه شدیم، مشکلات مشابه پیش نیاید. هرچند هیچ سرویس‌دهنده‌ای در دنیا نمی‌تواند تضمین دهد که هیچگاه هیچ مشکلی پیش نمی‌آید، ‌اما اشکالاتی که امروز به وجود آمد، قطعا دیگر تکرار نخواهد شد.

  نقایص‌«آی تی» ناگزیر است

از سوی دیگر محسن رحمتی، مدیرعامل کارگزاری تدبیرگران فردا در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: مشکل فنی که امروز برای رایان اتفاق افتاد، 3 کارگزاری که بیشترین حجم معاملات را داشتند از جمله کارگزاری تدبیرگران را دچار مشکل کرد . البته امروز تعداد بیش از 4800 نفر از مشتریان کارگزاری این مشکل را نداشتند و توانستند از این عرضه بهره ببرند.

وی در خصوص تعهدات کارگزاری به کدهایی که امروز موفق نشدند از این عرضه سهم ببرند، گفت: هم‌اکنون همکاران ما در کارگزاری در حال بررسی تعداد کدهایی هستند که به هیچ راهی نتوانستند از این عرضه بهره مند شوند. با توجه به تعدادی که مشخص شود، راهی برای جبران بخشی از این امتیاز از دست رفته، پیش روی این افراد می‌گذاریم . این راه ممکن است اعطای اعتبار به آنها یا تخفیف یا حتی حذف هزینه کارمزد معاملاتی باشد. به هر حال اکنون تعداد زیادی از این سهامداران، مقدار زیادی از منافع را از دست دادند.

این کارگزار خاطرنشان کرد: نقایص‌آی تی همواره وجود دارد و برای بهبود زیرساخت‌های‌آی تی در یک سال اخیر، سرمایه‌گذاری زیادی انجام دادیم. اگر آن زیرساخت‌ها نبود، همین 4800 نفر هم نمی‌توانستند از این عرضه بهره مند شوند. به هر حال این چالش همواره در صنعت‌آی تی وجود دارد و فقط مختص به این سامانه و کارگزاری تدبیرگران نیست.