خوف و رجا
گروه بورس|سمیرا ابراهیمی|
وضعیت شاخص‌های بورس در ماه‌های اخیر، هر چند بر خلاف ادعاهای قدیمی اقتصاددانان تب اقتصادی کشور را نشان نمی‌داد، اما نوساناتی داشت که در بسیاری از روزها، پیش بینی‌پذیری بازار را تحت شعاع قرار می‌داد.
پس از جهش‌های شارپی که در تابستان سال جاری تا اواسط مهرماه به اوج رسید و شاخص را تا نزدیکی کانال 200 هزار واحد هم برد، روزهای زیادی شاخص در سراشیبی نزول بود و بسیاری از پرتفوها را در نقطه سر به سر رسانده و حتی با ضرر همراه کرده بود.
با این حال نگاهی به روند‌های حرکتی شاخص‌ها در یک هفته کاری اخیر نشان می‌دهد که حرکتی آرام و متعادل در این بازار حکمفرما شده است. وضعیتی که در ادبیات فعالان بازار سرمایه از آن به عنوان حالت تعادلی بازار یاد می‌شود. اما این تعادل در کنار خبرهایی که در یک هفته اخیر منتشر شده و می‌توانست به روند رشد بازار و حتی ایجاد رشد شارپی در بازار منجر شود که نشد، موجودیتی فارغ از وضعیت طبیعی
بازار دارد.
اولین خبری که فعالان بازار انتظار داشتند بتواند به رشد بازار کمک کند، خبر گران شدن خودرو بود. تجربه این موضوع در سال 95 باعث شد که یک‌باره گروه خودرویی، رشد شارپی را در بازار آغاز کنند و چندین هزار واحد به رشد شاخص در کمتر از 10 روز منجر شد.
از سوی دیگر خبر توافق اوپک که به نفع فروش نفت ایران و کاهش تولید دیگر اعضا بود و توانست روند نزولی قیمت نفت را تغییر داده و به بالا برود، این انتظار را برای بورس ایجاد می‌کرد که بتواند روند رو به رشد تمام بازار به انضمام رشد بیشتر برای سهام گروه پالایشی را به همراه داشته باشد که باز هم این اتفاق رخ نداد.
بازار درگیر ترس و ابهام
مجتبی شهبازی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: بازار در ماه‌های اخیر رشد خوبی داشت، سپس در فاز اصلاح و استراحت ورود کرد. اما الان در حالتی قرار دارد که عمدتا متاثر از فاز رشد قبلی است و هر اتفاق خوب و بدی که بیفتد را می‌تواند با توجه و تکیه به اخبار مثبت، برای شارژ روند حرکتی مثبت خود تفسیر کند. البته این موضوع در زمانی که بازار وضعیت اصلاحی دارد نیز برعکس است. در آن زمان حتی اگر خبر خوب بیاید، به دلیل کمبود حجم معاملات و میل به منفی شدن در بازار، اثر مثبت نمی‌گذارد. با این حال بهتر است بگوییم که بازار هنوز خود را پیدا نکرده است و ابهام و ترس در بازار
وجود دارد.
وی افزود: حال در این روزهای پر از ابهام بازار، خبر مثبتی مانند خبر افزایش قیمت خودرو، تنها دو روز می‌تواند قیمت سهام خودرویی‌ها را افزایش دهد البته به نظر می‌رسد تا مجامع شرکت‌ها در خرداد و تیر سال بعد، بازار دوباره به روند عادی رو به رشد بر می‌گردد و به روزهای پرحجم و سبز
باز می‌رسد.
این معامله‌گر بازار سرمایه خاطرنشان ساخت: پیش‌بینی این موضوع که بازار چه زمانی روند حرکتی مثبت خود را شروع می‌کند را نمی‌توان بیان کرد اما اگر از لحاظ قیمت جهانی اتفاق شگرفی نیفتد، تا مجامع سال بعد، روند کلی بازار را مثبت ارزیابی می‌کنم. در واقع وضعیت بنیادین کلی شرکت‌ها مثبت است اما در همین بازار ابهام‌ها نیز زیاد است. اکنون با توجه به تحریم‌ها، وضعیت فروش شرکت‌های صادراتی مشخص نیست. ساز و کار مالی اروپا برای مبادله با ایران نیز مشخص نیست و تا زمانی که این ابهامات بر طرف نشود، بازار در همین حالت می‌ماند. وضعیت گزارش دهی شرکت‌ها نیز در آینده نزدیک مشخص خواهد کرد که بازار به چه سمت و سویی می‌رود. به گفته شهبازی، در واقع گزارش‌های ماهانه از اکنون به بعد و 3 ماهه انتهایی سال که آثار تحریم‌ها را منعکس می‌کند، می‌تواند مسیر حرکت بازار را تبیین کند.
ریسک بورس در زمان تحریم
بطور کلی برای شناسایی ریسک‌های معاملاتی در بازار سرمایه، ابتدا نیاز است که ماهیت ریسک برای سرمایه‌گذاران هویدا شود. در این شرایط بر اساس نظر تحلیلگران بنیادی گفته می‌شود که اگر صورت‌های مالی و وضعیت بنیادین شرکت‌ها، روند رشد را نشان دهد، ورود به آن سهم یا صنعت با ریسک کم انجام می‌شود و توجیه اقتصادی دارد. در غیر این صورت با توجه به قیمت محقق شده سهم، سرمایه‌گذاری با ریسک معاملاتی همراه می‌شود. اما در شرایط فعلی که دوباره به فاز تحریم وارد شده‌ایم، شناخت ریسک‌های سیاسی و اقتصاد کلان بر ریسک‌های صنعتی و سهامی پیشی می‌گیرد. در این شرایط ابتدا مساله فروش نفت مطرح می‌شود که بتواند بودجه را پوشش دهد و از طریق تحقق منابع بودجه، مصارف عمرانی تامین شود. چنانچه این ریسک پوشش داده شود، شرکت‌های درگیر با پروژه‌های عمرانی مانند سیمانی‌ها، فولادی‌ها، خدمات پیمانکاری، ساختمانی‌ها و امثالهم وضعیت مناسبی را در پیش روی خود خواهند داشت. با توجه به معافیت ایران از کاهش تولید نفت و داشتن مجوز برای چندین کشور بزرگ خریدار نفت ایران برای خرید از ما، این ریسک فعلا کمرنگ شده است. البته عرضه نفت در بورس انرژی برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز یکی از تدابیر اندیشیده شده برای افزایش فروش نفت در شرایط تحریمی است که تاکنون دوبار اجرایی شده و محموله وارد شده بطور کامل به فروش رفته است.
موضوع مهم‌تری که در این دوران از اهمیت حتی بالاتر از فروش نفت مورد توجه قرار می‌گیرد، ساز و کار مبادلات بانکی بین‌المللی است. از زمانی که برجام اجرایی شد تا قبل از اینکه دوباره فاز جدید تحریم‌ها توسط ترامپ آغاز شود، کشورهای اروپایی بازگشایی مبادلات بانکی با ایران را منوط به خروج ایران از لیست سایه FATF اعلام می‌کردند. اکنون که لایحه CFT در مجلس برای بار سوم تصویب شده و احتمال تایید نهایی آن نیز وجود دارد، از سوی دیگر وزیر امور خارجه رایزنی با اروپا برای گشایش SPV را دنبال می‌کند، احتمال بر طرف شدن ریسک ناشی از بسته بودن مسیر تبادلات بانکی نیز کمرنگ شده و مسیر رفت و برگشتی پول تجارت را هموار می‌کند.
