یک گام رو به جلو برای حذف کنکور
چهل و هشتمین کنکور ورود به دانشگاه‌ها، تابستان 97 برگزار شد اما تصمیم‌های جدیدی که در آخرین جلسه تعیین تکلیف نهایی کنکور سال آینده گرفته شد، حکایت از آن دارد که سرانجام در راستای عمل به قانون، کنکور 98 قرار است متفاوت با سال‌های قبل برگزار شده و مقدمه‌ای باشد برای آنکه غول کنکور سرانجام بعد از سال‌ها بی‌سرانجامی، دانش‌آموزان را رها کند، چرا که بنابر پست توئیتری وزیر آموزش و پرورش: « ورود به ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها نیازی به شرکت در کنکور و تحمل اضطراب‌های طاقت‌فرسا را ندارد و صرفا سوابق تحصیلی ملاک عمل است.»
جزییات آخرین جلسه تعیین و تکلیف
برای نخستین‌بار در سال ۱۳۸۶، مجلس شورای اسلامی قانونی با عنوان «پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور» تصویب کرد. طبق این قانون، تا سال ۱۳۹۰، کنکور باید حذف می‌شد و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها بر اساس سوابق تحصیلی آنها صورت می‌گرفت اما این قانون هیچ زمانی اجرا نشد تا اینکه در سال ۱۳۹۲، قانون توسط مجلس اصلاح شد و نام آن به قانون «سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز عالی کشور» تغییر یافت. در تبصره ۴ ماده ۵ قانون جدید، تأثیر سابقه تحصیلی تدریجی و صعودی در نظر گرفته شد؛ بطوری‌که تا پنج سال پس از تصویب قانون یعنی سال ۱۳۹7، حداقل، ۸۵ درصد ظرفیت پذیرش دانشجو در کل کشور باید بر اساس سابقه تحصیلی صورت می‌گرفت، این اتفاق البته در چهل و هشتمین کنکور که در تابستان امسال برگزار شد، به اجرا نرسید اما ظاهرا بخت با ورودی‌های بهمن ماه و همچنین کنکوری‌های سال آینده یار بود چرا که براساس مصوبه شورای سنجش و پذیرش دانشجو مبنی‌بر «ورود بدون کنکور به ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها» قرار است سازوکار ورود دانش‌آموزان به سیستم آموزش عالی با تغییراتی همراه باشد. رییس مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش درباره جزییات این مصوبه اعلام کرد: «پنج سال از اجرای قانون سنجش و پذیرش دانشجو می‌گذرد و در این قانون تاکید شده بود که از سال ۹۷ باید ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها بدون کنکور پر شود.امسال اولین سالی است که قبل از ثبت نام کنکور سراسری، ظرفیت این ۸۵ درصد رشته‌های آزاد از کنکور اطلاع‌رسانی می‌شود و بدون آنکه داوطلبان نیاز به شرکت در کنکور داشته باشند مستقیم به دانشگاه‌های محل اجرای رشته‌های موردنظر مراجعه می‌کنند و در وب سایت دانشگاه ثبت‌نام اولیه خود را انجام می‌دهند.»
عبدالرسول عمادی، افزود: «سازمان سنجش فرایند کار را به زودی اعلام خواهد کرد و همه دانشگاه‌هایی که ظرفیت آزاد از کنکور دارند اعم از دولتی، آزاد، پیام نور و غیرانتفاعی مشمول این مصوبه خواهند بود. بر اساس این مصوبه سوابق تحصیلی دانش‌آموزان ملاک عمل است. داوطلبان مدارک خود را پس از ثبت نام به دانشگاه ارایه می‌کنند و در نهایت دانشگاه پس از بررسی مدارک اعلام پذیرش خواهد کرد. ضمن اینکه پذیرش بدون کنکور در دانشگاه‌ها ربطی به نظام قدیم یا جدید بودن ندارد و همه افرادی که بخواهند در کنکور شرکت کنند را شامل می‌شود.»
اظهارات عمادی درباره سنجش بدون آزمون برای ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها در حالی است که حسین توکلی، مشاور عالی رییس سازمان سنجش آموزش کشور هم شرایط رشته‌های با آزمون را پس از آخرین جلسه تعیین و تکلیف کنکور 98، تشریح کرد. توکلی گفت: «مقرر شده است که برای پذیرش دانشجو در رشته‌های تحصیلی با آزمون در آزمون سراسری سال ۹۸ میزان تاثیر سوابق تحصیلی حداکثر ۳۰ درصد و با تاثیر مثبت بر اساس ضوابط مندرج در قسمت‌های الف و ب بند یک این مصوبه است.»
از طرف دیگر سیدجواد ساداتی‌نژاد، عضو شورای سنجش و پذیرش دانشجو در تشریح جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو و تعیین و تکلیف کنکور 98، گفت: «درمورد کنکور و قانون سنجش و پذیرش که در سال ۹۲ تصویب شد بحث بود برای اینکه بار روانی کنکور کاهش پیدا کند، دانشجو براساس سوابق تحصیلی پذیرش شود. کلیات نحوه پذیرش دانشجو براساس سوابق تحصیلی در جلسه پیش مصوب و در این جلسه شیوه‌نامه اجرایی آن تصویب شد که براساس آن پذیرش دانشجو در ۸۵ درصد از رشته‌محل‌ها صرفا با استفاده از سوابق تحصیلی صورت بگیرد.درواقع ۸۵ درصد رشته‌ها از فرآیند کنکور بیرون می‌آیند و از سوی داوطلبان انتخاب رشته صورت نمی‌گیرد.»
او افزود: «فرآیند به‌گونه‌ای است که دانشگاه‌ها این رشته‌ها را اعلام می‌کنند، متقاضی در آنجا درخواست می‌دهد و براساس سوابق تحصیلی که معدل کتبی دیپلم دانش‌آموزان است و وزارت آموزش و پرورش آن را تایید کرده، دانشگاه‌ها آنها را مرتب می‌کنند و براساس ظرفیتی که وزارت علوم آن را تایید کرده است، دانشجو پذیرش می‌شود. این موضوع از نیمسال دوم امسال یعنی بهمن‌ماه ۹۷ آغاز می‌شود. دانشگاه‌ها ظرفیت خود را به زودی اعلام می‌کنند و این موضوع عملیاتی می‌شود. برای مهرماه ۹۸ نیز همین فرآیند اجرایی و ۸۵ درصد رشته‌ها بدون ثبت‌نام در کنکور پذیرش می‌شوند.»
عضو شورای سنجش و پذیرش دانشجو درباره نحوه اجرای این موضوع گفت: «سازوکار اجرایی آن تمهید شده و اتوماسیونی مشترک میان دانشگاه‌ها و وزارت آموزش و پرورش طراحی شده است که به زودی تکمیل می‌شود. لذا دانشگاه‌ها براساس معدلی که وجود دارد عمل می‌کنند، معاونت آموزشی مجوز رشته‌ها را کنترل و سازمان سنجش و آموزش کشور نیز ظرفیت را کنترل می‌کند. دانشگاه‌ها براساس این موارد پذیرش را انجام می‌دهند. پیش‌بینی می‌شود این سازوکار هم کمک کند قانون رعایت شود و هم به کاهش التهاب کنکور کمک کند.»
کیفیت تحصیل به مخاطره می‌افتد؟
با این حال هنوز هم این موضوع موافقان و مخالفان خود را دارد، برخی کارشناسان آموزش بر این باورند که چنین تصمیم دانش‌آموزان را به سمت مهارت‌محوری سوق می‌دهد و سبب می‌شود با دست بازتر و ذهنی آرام‌تر به انتخاب رشته بپردازند اما در مقابل مسوولان برخی دانشگاه‌ها که تجربه عملی در این زمینه داشته‌اند معتقدند این سیستم پذیر، کیفیت دانشگاه‌ها را پایین می‌آورد. معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بوعلی‌سینای همدان درباره این موضوع به «تعادل» گفت: « در سال‌های گذشته برای پذیرش رشته‌های زمین‌شناسی، زیست‌شناسی، مهندسی باغبانی، مهندسی خاک، مهندسی علوم دامی، ژنتیک گیاهی و آموزش کشاورزی به جای کنکور سوابق تحصیلی مدنظر قرار داده شد اما این تصمیم داخلی دانشگاه نیست و ما از این سیاست ناراضی بودیم چراکه نتیجه مطلوبی نخواهد داشت و کیفیت ورودی‌ها را پایین می‌آورد. این کار از طرف وزارت علوم صورت گرفته است و دانشگاه اصلا تمایلی به انجام این کار ندارد چرا که ورودی‌ها تنها با توجه به سوابق تحصیلی‌شان پذیرش خواهند شد.»
با این وجود محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزش، معتقد است قانون 85 درصد ظرفیت بدون کنکور، یک اقدام مثبت در راستای حذف کنکور است. او به «تعادل» گفت: «سال‌هاست کارشناسان آموزشی در‌حال یافتن جایگزینی برای کنکور هستند و مسوولان‌آموزشی، دانشگاهی و مدیران مدارس و... به عدم‌کارایی کنکور پی برده‌اند. بنابراین در شرایطی که با تصویب قانون 85 درصد یک گام عملی از سوی مسوولان برای پایان دادن به معضل کنکور برداشته شده است، باید از آن حمایت کرد.»
او افزود: «در شرایط فعلی تجربه این اتفاق را در هنرستان‌ها شاهد هستیم. دوره‌های مهارت‌افزایی در دوره‌های هنرستانی در ایران انجام شده و نتایج موفقیت‌آمیزی داشته است. در این دوره‌ها دانش‌آموزان در دو سال پایانی دبیرستان مهارت کسب خواهند کرد و دانش و سواد آنها افزایش می‌یابد و بدون کنکور به دانشگاه ورود پیدا می‌کنند. برای برخی از دانش‌آموزان دانش‌افزایی و برای برخی دیگر مهارت‌افزایی انجام می‌شود تا آنها بدون نیاز به عبور از کنکور مستقیما به دانشگاه ورود پیدا کنند. بنابراین به‌نظر حذف کنکور به عنوان یک ضرورت نیازمند تعریف جایگزین مناسب برای آن است که افرادی که توانایی و سواد لازم برای ورود به دانشگاه و رشته‌های برتر را دارند، مشخص شوند.» نیک‌نژاد بیان کرد: «اما با این وجود اگرچه عملی شدن این قانون اتفاق خوبی است باید نظام آموزشی هم به موازات آن دچار تحول شده و از حالت مدرک محور به علاقه‌محور سوق پیدا کند، به این معنی که اجرای چنین قانونی نباید زمینه را فراهم کند که دانش‌آموزان صرفا به دلیل اینکه به دانشگاه راه یافته و مدرکی بگیرند، از رشته‌های بدون آزمون استقبال کنند و در نتیجه آن ما شاهد گسترش فارغ‌التحصیلان بی‌انگیزه و بی‌علاقه و به‌تبع آن بی‌سواد باشیم، بلکه باید نسبت به رشته‌های بدون آزمون اطلاعات درستی به دانش‌آموزان داده شود تا انتخاب آنها از روی آگاهی باشد چرا که در غیر این صورت بحران مدرک‌گرایی شدت می‌گیرد و دانشگاه‌ها تبدیل به سیستم تربیت و صدور فارغ‌التحصیل کم‌دانش می‌شوند.»
