هشدار درباره ناامنی روددره ها

گروه راه و شهرسازی|

تهران روزگاری قریه کوچکی بود. خوش آب و هوا با باغ‌های فراوان. اما زمانی که آغامحمدخان قاجار این شهر را به عنوان پایتخت انتخاب کرد، تقدیر شهر عوض شد. قطعا خود آغا محمدخان هم فکر نمی کرد در آینده ای دور تهران از شهری کوچک به کلانشهری بی در و پیکر تبدیل شود. کلانشهری با انبانی از مشکلات و معضلات که حل آن ها سال ها زمان می برد. در کنار تمام معضلات تهران در سال جدید نگرانی از وقوع سیلاب نیز به این مشکلات افزوده شده است و در حالی که شهروندان تهرانی خود را برای مقابله با زلزله احتمالی آماده می کردند، اکنون باید نحوه مواجهه با سیل را نیز به آن اضافه کنند. کارشناسان معتقدند، احتمال وقوع سیل در تهران وجود دارد، همان طور که در گذشته نیز سیلاب های بزرگ خسارات فراونی به این شهر وارد کرده اند. در 10 تیر 1333 سیلاب تهران 2150 کشته برجا گذاشت و همچنین در این حادثه 420 رأس گوسفند تلف شد. با توجه به این که بارش های فراوان در ماه جاری باعث بالا آمدن سطح آب رود دره ها و مسیل های تهران شده و در نتیجه آن بخشی از پل کن تخریب و در جنوب شهر تهران نیز پل قدیمی در منطقه چهاردانگه به دلیل شدت آب کاملا از بین رفته است، نگرانی ها در این خصوص  افزایش یافته و شهرداری و مسوولان شهری اقدام هایی برای پیشگیری از وقوع سیل درتهران انجام دادند. از سوی دیگر، بر اساس گزارش های هواشناسی بارش های شدید تا اردیبهشت ماه ادامه دارد بنابراین انتظار می رود تا این اقدام ها ادامه دار باشد.

   توجه به پیوست های مطالعاتی

محمدسالاری، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای  شهر تهران در گفت و گو با «تعادل» توضیحاتی درباره احتمال وقوع سیل در تهران ارایه کرد. سالاری با اشاره به این که با مروری بر تاریخ اقلیم آب و هوایی شهر می توان دید این شهر در گذشته نیز شاهد وقوع سیلاب های بزرگ و خطرناک بوده است، گفت: وجود روددره های شمالی – جنوبی  در این شهر نشان دهنده آثار حضور آب و سیلاب در آن است. به گفته سالاری، باید در شهرسازی یک شهر و نیز مجموعه عملیات عمرانی که در کلانشهرها انجام می شود توجه جدی به پیوست های مطالعاتی و پیوست های پدافند غیر عامل داشته باشیم،‌تصریح کرد: در این خصوص در دهه های گذشته و حتی سده‌های اخیر سابقه خوبی نداشته ایم و همیشه در بحران ها همه ظرفیت‌های کشور در سطوح مختلف حاکمیت، دولت‌ها، نهادها، ان. جی. او ها و کمک های مردمی تجمیع  شده  است، بدون  این که از قبل برنامه‌ریزی خاصی برای صورت گرفته باشد.به طور کلی می توان گفت در فرایند پیشگیری و رعایت پیوست های مطالعاتی متاسفانه کارنامه خوبی نداشته ایم.به گزارش تعادل، در برخی از مسیل روددره ها، به دلیل قدمت عبور رودخانه های فصلی و نیمه دائمی، شن و ماسه استخراج می شد ولی با کاهش ذخایر این منابع و کم شدن آب رودخانه‌های فصلی این دره های عظیم و با ارتفاع که از شمال به جنوب جاری بود کاسته شده و به محلی برای ریختن زباله و نخاله های ساختمانی تبدیل شده بود. نمونه بارز این عمل را می توان به بخشی از مسیل روددره فرحزاد و کن اشاره کرد. در نیمه دوم دهه 80 کار بازسازی مسیل روددره فرحزاد آغاز  و برای انتقال آب، کانال بتنی احداث شد و مسیر آن به داخل شهر امتداد یافت تا پس از عبور از شهر به پایین دست برای آبیاری دشت جنوبی مورد استفاده قرار گیرد هر چند در سایر روددره ها دستکاری‌های صورت گرفته تا حدود مشابه این رود دره بود اما آنچه مورد توجه قرار داشت آن بود که باید برای انتقال آب، مسیل مطمئنی احداث شود.اما ظاهرا ین دستکاری ها امروز خود دلیل  ناامن شدن این روددره ها شده است.سالاری با اشاره به این که قبلا به کرات تذکراتی درباره لزوم توجه به برنامه ریزی  در زمان بحران به مسوولان شهری داده ام، عنوان کرد: سازمان زمین شناسی کشور نیز به یک نهاد متولی و پایشگر هم در صحن شورا و هم در جلسات تخصصی این هشدارها را اعلام کرده است. اقدام هایی که طی سال های گذشته انجام شده غالبا بدون رعایت این پیوست ها بوده است. از جمله کاری هایی که مدیریت شهری در روددره ها انجام داده و در اصل در طبیعت بکر این مناطق دخالت کرده  است.انجام این دست کاری های مصنوعی باعث شده تا این رود دره ها به هیچ عنوان در مقابل سیل ها دوام نیاورده و تبدیل به عاملی شده اند برای تخریب‌های جدی و ایجاد خسارت های قابل توجه به جمعیتی که زمینه حضورشان را در این اماکن فراهم کرده ایم.

   برخی اتوبان های تهران روددره هستند

به گفته سالاری، بر اساس آمار و گزارش های جدی سازمان زمین شناسی، اتوبان های شرقی - غربی که درسطح شهر تهران ساخته شده است، و تونل های زیر اتوبان ها که برای انتقال آب رود دره ها  تعیبه شده به هیچ عنوان پاسخ دبی آب در زمان سیلاب را نخواهد داشت. بخشی از پروژه های عمرانی مانند اتوبان امام علی (ع)در بخش شمالی-  جنوبی در مسیر حرکت سیل قرار دارد و برای ساخت آن حفاری انجام شده است می تواند در زمان بحران ها و باران ها نقش یک رود دره داشته و باعث ایجاد سیلاب شود .در این موقع است که همه اتومبیل ها و افرادی که در آن تردد دارند را با خودش به سمت جنوب اتوبان حمل می کند.او با اشاره به این که در سیل اخیر هم مدیریت بحران شهر تهران بر این موضوع صحه گذاشت،‌تصریح کرد: با توجه به این که سیل اخیر در کشور در 100 سال گذشته بی سابقه بوده و خسارت جدی جانی و مالی بر شهروندان تحمیل کرد، باید نقطه عطفی در تاریخ کشور باشد و در تغییر استراتژی تصمیم گیران و تصمیم سازان و همچنین تغییر نگاه جامعه ایرانی به تصمیمات مربوط به مداخلاتی که در طبیعت انجام می دهند، نوع ساخت و ساز ها و جانمایی شهرها دقت شود. شهرهایی مانند آق قلا در سطح کشور زیاد داریم که بعضا بعد از پیروزی انقلاب جانمایی شدند و نظام تصمیم گیری کشور طی فرایندی آن ها را پذیرفت و به عنوان شهر شناخت. اما امروز شاهدیم علی رغم این که همه ظرفیت تصمیم گیری و تجهیزاتی کشور در این محل تجمیع شده اما نمی توانند کار زیادی از پیش ببرند. بنابراین باید از این سیل درس بگیریم و در اقدام های آتی پیوست های مطالعاتی را در ابعاد مختلف جدی بگیریم به خصوص حفاظت از صیانت و اقلیم را و در پروژه های اجرایی کشور همیشه از مطالعه به اجرا برسیم نه از پیمانکار به پروژه .به گفته سالاری، علی رغم تنگناهای شدید مالی که در سال جدید پیش روی شهرداری قرار دارد، باید یکی از اولویت های شهرداری رسیدگی به رود دره ها باشد تا مسدود کاری هایی که در این اماکن انجام شده و مخاطراتی را برای شهر به وجود آورده است، اصلاح کند.  

   لایروبی انهار ومسیل ها در زمستان

زهرا صدر اعظم نوری، رییس کمیسیون محیط زیست و سلامت شورای شهر تهران نیز در گفت و گو با «تعادل» درباره  احتمال وقوع سیل  در تهران مشابه آن چه در شهرهای دیگر شاهد بودیم ،گفت: این که در آینده با بارش‌هایی مواجه می شویم که میزان و حجم بالایی دارند و امکان جاری شدن سیل وجود داشته باشد اتفاق غیر ممکنی نیست و احتمال وقوع آن وجود دارد، اما باید توجه داشت که اطلاعات دقیق در اختیار مردم قرار دهیم و این اطلاعات باید مستند باشد و باعث بروز تشویش و نگرانی بین شهروندان نشود.خوشبختانه شهرداری تهران اقدام هایی برای مواجه با سیل انجام داده است و در ایام عید شهروندان شاهد بودند که علی رغم بارش شدید باران، آب در معابر روان شد اما شاهد آب گرفتگی جدی در سطح شهر نبودیم و حادثه‌ای که ناشی از آب گرفتگی باشد به وجود نیامد.دلیل آن این است که انهار و مسیل ها درزمستان به خوبی لایروبی و پاکسازی شد. از طرفی، رو بسته کردن انهار عاملی است که زباله در داخل جوی ها  تخلیه و تجمیع و در نهایت آب گرفتگی نشود.این اتفاقات کمک می کند چنانچه بارش زیادی داشته باشیم به راحتی آب به سمت پایین دست روان شود و مشکلی به وجود نیاید.او ادامه داد: در تهران 7 روددره داریم که به عنوان ارزش های طبیعی و اکولوژیک شهر تهران محسوب می شوند، اما طی سال های گذشته  برخورد خوبی با این رود دره ها نشده است و آن ها را از حالت طبیعی خارج کرده اند یا با تعرض به آن ها و تجاوز به حریم رودخانه  آن را تبدیل به کانال بتونی کرده اند که می تواند در مواقع خاص بحران ایجاد کند. خوشبختانه شهردار تهران حوزه های  شهرسازی ، فنی و عمرانی و مناطق زیر را ملزم کرده است که در خصوص این رود دره ها بازنگری انجام دهند. این بازنگری باید بر اساس طرح جامع تهران و نیز طرح تفضیلی انجام گیرد تا حالت طبیعی رود دره ها که باقی مانده حفظ و موانع هم برطرف شود.