مجسمه‌سازی در فضاهای شهری
محسن موسیوند |
کارشناس ارشد پژوهش هنر |
مجسمه شهری از عوامل ضروری سازماندهی فضای شهری است و نقشی ویژه دارد. همچنین امری تخصصی است و بایستی بر اساس مشخصات محیط شهری شکل
گیرد.
مجسمه شهری با شیوه‌های گسترش نوسازی و نگهداری بافت جدید و قدیم شهر مرتبط است و باید طرح عمومی و منظر کلی برای آن متصور شد.
برای آنکه مجسمه شهری در جایگاه واقعی خود قرار گیرد و نقش خود را به خوبی ایفا کند، باید پیش شرط‌های الزام فراهم آید.
ضرورت ایجاد مراکز تخصصی آموزش هنر محیطی و شهری و شرایط ایجاد گروه‌های کاری مربوطه و همچنین ایجاد زمینه مساعد اقتصادی برای گسترش فعالیت‌های هنر محیطی از جمله ضروری‌ترین نیازهای رشد این حرفه است.
در طراحی یک مجسمه شهری برای یک فضای محیطی خاص، مهم است که هنرمند مجسمه‌ساز به هدف نصب، توجه کافی داشته باشد. یک مجسمه ممکن است صرفا جهت زیبایی شناسانه و تلطیف فضای شهری، طراحی و نصب شود.
یکی از کارکردهای مجسمه شهری، به ویژه در کشورهایی با تمدن غنی مانند کشورمان، ارتقای کیفیت بصری و فرهنگی محیط شهری است که البته نیاز است هنرمند از عناصر و داشته‌های فرهنگی و تاریخی مکان در طراحی و اجرای اثر خود استفاده کند یا در مواردی، مجسمه شهری برای القای یک مفهوم یا معنای خاص و برای فضاسازی ویژه‌ای سفارش داده می‌شود، در اینگونه موارد نیز این هنرمند مجسمه‌ساز است که باید میان تمامی عناصرحجمی، محیطی و مفاهیم مستتر در اثر ارتباط و هماهنگی را برقرار سازد.
همچنین از جمله عملکردهای مهم دیگر مجسمه‌های شهری، ایجاد حس مکان و هویت تعریف شده و القای روحیه خاص در فضا با تقویت روحیه یک فضا است.
البته تعریف این عنصر و متمایز ساختن از سایر عناصر مبلمان شهری و آثار حجمی چندان ساده نیست و هر تعریفی در این زمینه نسبی است، چرا که مجسمه‌سازی یک رشته هنری است و هنر نیز تعاریف محدود و مشخص را برنمی‌تابد.
ویژگی مهم مجسمه‌سازی شهری، تاثیری است که در قیاس با سایر انواع مجسمه‌سازی از جمله مجسمه‌سازی فردی یک هنرمند
دارد.
در حقیقت، مجسمه شهری در یک نمایشگاه هنری دایمی با مخاطبان بی‌شمار به نمایش در‌می‌آید و به همین دلیل در مجسمه‌سازی فضاهای شهری کمابیش همه نکات مهم که در طراحی یک تندیس بزرگ شهری مورد توجه قرار می‌گیرد، مورد ملاحظه قرار گرفته است و بیش از آنکه عملکردهای درونی آن اهمیت داشته باشد، جنبه‌های یادمانی و همچنین دید شهروندان از زوایای گوناگون به آن مورد توجه بوده است.
هنرمند مجسمه‌ساز باید علاوه بر تسلط کافی بر هنر مجسمه‌سازی و داشتن بیانی ویژه و نو در این زمینه، به اصول و ملزمات خاص فضاهای شهری و درک صحیح این فضاها نیز آشنا باشد، تا در نهایت اثر حجمی وی بتواند در فضای شهری مورد نظر به خوبی قرار گیرد و با سایر عناصر و آرایه‌های موجود در محیط، کاملا هماهنگ باشد، نه اینکه خود به عنوان عنصری مزاحم و نامتناسب، بر آشفتگی‌های شهر بیفزاید.
علاوه بر فضاهای متعدد و گوناگونی که در شهرها یافت می‌شود، طراحی و ساخت فضاهایی هنری پیشنهاد می‌شود؛ فضاهایی که شاخص‌ترین ویژگی آن، داشتن یک اثر مجسمه شهری زیبا و درعین حال هماهنگ و متناسب با فضای محیطی اطراف است.
مجسمه‌های شهری، به لحاظ قابلیت اجرا در ابعاد و اندازه عظیم و هماهنگ با هر محیط، قابلیت دیده شدن از زوایا و جهات گوناگون و نیز اینکه بتوانند حاوی مفاهیم و معانی ویژه، در راستای کارکردهای خاص یک مجسمه شهری باشند، می‌توانند در این زمینه بسیار مفید باشند.
وجود این آثار می‌تواند در وهله اول باعث جذابیت فضای موردنظر و به نوعی تمرکز شهروندان در آن شود، به علاوه وجود آثاری موفق، می‌تواند در نهایت باعث ارتقا و افزایش سواد و سلیقه هنری و بصری شهروندان
شود. جهت توفیق هرچه بیشتر در زمینه انجام موفق مجسمه‌سازی شهری، به ویژه در کشورمان، که به این لحاظ کاملا فقیر به نظر می‌رسد، الگوبرداری صحیح و البته متناسب با داشته‌های فرهنگی، هنری و تاریخی خودمان می‌تواند بسیار چاره‌ساز باشد.
توجه به نمونه‌های موفق مجسمه‌سازی شهری در دنیا، برگزاری سمپوزیوم‌های مجسمه‌سازی شهری و به یاری طلبیدن گروهی خبره از شهرسازان، طراحان و هنرمندان مجسمه‌ساز برجسته و تراز اول، می‌تواند در جبران کمبودهای موجود در زمینه مجسمه‌سازی در فضاهای شهری، یاری‌رسان باشد.
