زرادخانه اقتصادی، اهرم قدرت جدید امریکا
گروه جهان|
رییس‌جمهوری امریکا تهدید کرده پس از نشست رهبران «گروه۲۰»، چنانچه که نیاز باشد درخصوص اعمال تعرفه بر ۳۰۰میلیارد دلار دیگر از کالاهای وارداتی از چین تصمیم خواهد گرفت. هفته‌نامه اکونومیست نیز در گزارشی با تشبیه کردن تعرفه‌های تجاری دولت ترامپ به تسلیحات اقتصادی نوشته که دوست و دشمن امریکا حالا دیگر می‌دانند که رییس‌جمهوری امریکا برای پیشبرد اهداف خود حاضر است تا از تسلیحات اقتصادی‌اش استفاده کند.
تنش بر مسائل اقتصادی بین امریکا و چین از اوایل ماه تشدید شده و ترامپ که چین را متهم کرده از تعهدات خود عقب‌نشینی کرده است بار دیگر تهدید کرده که بر 300میلیارد دلاری کالای چینی تعرفه‌های بیشتری خواهد بست. در صورت چنین اقدامی، امریکا بر تمامی کالاهای وارداتی از چین تعرفه اعمال کرده است. سخنگوی وزارت تجارت چین گفته: «اگر امریکا تصمیم بگیرد تعرفه‌ها را تشدید کند ما تا به آخر مبارزه خواهیم کرد.»
آغاز یک تمرین
هفته‌نامه اکونومیست در گزارشی درباره سیاست تجاری دولت فعلی امریکا نوشته: زمانی که ترامپ به دفتر بیضی رسید وعده داد امریکا را احیا می‌کند. روش او برای این کار تبدیل کردن ابزارهای اقتصادی به تسلیحات است. ترامپ 30 ماه می‌و پس از تشدید اختلافات مهاجرتی با مکزیک، تهدید کرد که تعرفه‌های فلج‌کننده‌ای را بر کالاهای مکزیکی وضع خواهد کرد. بازارها آشفته شدند و هیات مکزیکی برای حل اختلافات به واشنگتن شتافتند. یک روز بعد قوانین تجارت ترجیحی امریکا برای هند لغو شد. چین قرار است بار دیگر با افزایش تعرفه‌های امریکا روبرو شود . شرکت چینی هواوی تامین‌کننده‌های امریکایی‌اش را از دست داده است. رهبران اتوکرات چین خشگمین هستند اما همچنان بر ادامه مذاکرات برای رسیدن به یک توافق تاکید دارند. تشدید تحریم‌ها علیه ایران با وجود مخالفت اروپا، شرایط اقتصادی این کشور را سخت کرده است.
ترامپ احتمالا با رضایت شاهد این صحنه است. هیچ‌کس دیگر امریکا را چون گذشته نمی‌بیند. حالا دیگر دوست و دشمن می‌دانند که ایالات متحده آماده است تا برای حفاظت از منافع ملی خود از یک زرادخانه اقتصادی استفاده کند. امریکا استفاده از تاکتیک‌ها و تسلیحات جدید برای آغاز کرده که اساسش بهره‌برداری از نقش این کشور به عنوان یک مهره مرکزی در اقتصاد جهانی است. حالا امریکا از این نقش مرکزی برای مسدود کردن جریان آزاد کالاها، اطلاعات و پول در طول مرزها استفاده می‌کند. شاید چنین چشم‌اندازی از ابرقدرت قرن21 (امریکا) برای برخی اغواکننده باشد اما این امر می‌تواند آغاز یک بحران باشد، بحرانی که می‌تواند ارزشمندترین دارایی این کشور را ویران کند: مشروعیت. ممکن است تصور کنید نفوذ امریکا از تسلیحات مثلا6500 کلاهک هسته‌ای یا نقش محوری این کشور در صندوق بین‌المللی پول ناشی می‌شود اما قسمتی از این نفوذ ناشی از جایگاه مرکزی امریکا در شبکه‌ای است که اساس جهانی‌شدن است، شبکه‌ای که ایده‌ها و استانداردهای جهانی را منعکس کرده و قدرت امریکایی را تقویت می‌کرد. این شبکه البته شامل زنجیره‌های عرضه هم می‌شود که عمدتا نامریی هستند. خارجی‌ها سیطره امریکا در بخش‌های مختلف را پذیرفته‌اند به این دلیل که به نفعشان است اما اگر شرکت‌های امریکایی رفتار منصفانه‌ای نداشته باشند این احتمال وجود دارد که دیگر قواعد بازی را نپذیرند. اگرچه سهم امریکا در تولید ناخالص داخلی جهان از 38درصد در 1969میلادی به 24درصد در حال حاضر رسیده اما پیشرفت‌های تکنولوژیک حالا دیگر شبکه زیربنایی جهانی‌شدن را قدرتمندتر کرده است. گرچه چین هنوز نمی‌تواند با امریکا رقابت کند اما اقتصاد آن از نظر اندازه به اقتصاد امریکا نزدیک شده است.
با وجود این، ترامپ و مشاورانش به این نتیجه رسیده‌اند که نظم جهانی علیه امریکا است و برای این نتیجه‌گیری خود به کسری تراز تجاری استناد می‌کنند. آنها در تنش‌های خود از (از جمله با ایران) از ابزارهایی استفاده می‌کنند که برای زمان جنگ استفاده می‌شود از جمله روش‌های حقوقی که برای نظارت بر نظام پرداخت‌ها، روشی که برای شکار اعضای القاعده طراحی شده بود. و مقام‌های دولت امریکا بر این باورند آنچه که تاکنون ترامپ انجام داده آزمایش مسلح کردن شبکه اقتصادی امریکایی است، یعنی روندی که تازه شروع شده است.
هشدار بانک جهانی
تهدید جدید رییس‌جمهوری امریکا علیه چین در شرایطی است که بانک جهانی هشدار داده پیامد مستقیم مبارزه‌‌جویی ترامپ در حوزه تجارت خارجی، کاهش حجم مبادلات بازرگانی است. بانک جهانی یادآوری کرده که تداوم کشمکش‌های تجاری، آهنگ رشد اقتصادی در سراسر دنیا را کند می‌کند و مبارزه با فقر ناکام می‌ماند.
دیوید مالپس رییس جدید این بانک، گفته انتظار می‌رود رشد اقتصادی آشکارا کند شود. بانک جهانی پیش‌بینی کرده که آهنگ رشد اقتصادی جهان در سال جاری تنها 2.6درصد و در سال آتی 2.7درصد باشد. شاخص این رشد در سال ۲۰۱۸ حدود ۳ درصد بود. مالپس تاکید کرده کاهش فقر و بهبود شرایط زندگی مردم، مستلزم رشد اقتصادی بالاست اما کشمکش‌های تجاری این چشم‌انداز را به خطر می‌اندازند. حجم مبادلات تجاری چین و امریکا، یک سوم خروجی اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد و اختلاف تجاری طولانی مدت بین این دو غول اقتصادی، تاثیری غیرقابل انکار در سطوح دیگر اقتصاد به جا می‌گذارد. تجارت جهانی در 2018معادل 4.1درصد رشد کرد اما بانک جهانی این رقم را برای ۲۰۱۹ معادل 2.6درصد ارزیابی کرده است. برآورد جدید بانک جهانی، یک درصد کمتر از گمانه‌زنی‌هایی است که در ژانویه جریان داشت و کمترین آهنگ رشد از زمان بحران مالی به این سو را نشان می‌دهد. این در حالی است که اقتصاددانان حجم مبادلات تجاری را همواره عاملی تعیین‌کننده برای رشد اقتصادی دانسته‌اند. رییس بانک جهانی می‌گوید این واقعیت، فرصتی است برای آنکه سیاستمداران برای کنار آمدن با یکدیگر، جدیت به خرج دهند. مالپس در توضیح شرایط موجود گفته است: «ما نگرانیم زیرا به موازات مناقشات تجاری، سطح بالای بدهی‌ها نیز مشکلی جدی هستند.» قروض بالا از جمله عواملی هستند که جلوی رشد اقتصادی بسیاری کشورها را می‌گیرند. ۱۸۹ کشوری که در بانک جهانی عضویت دارند، هدف بنیادین خود را مبارزه با فقر شدید در بسیاری از نقاط جهان و بهبود رفاه دستکم ۴۰ درصد از فقیرترین قشرهای جامعه در هر کشوری اعلام کرده‌اند. سرمایه این بانک از حق عضویت کشورها، فروش اوراق قرضه و استقراض از بازارهای مالی و دولت‌های عضو تامین می‌شود.
