آغاز پیشگویی مسیر طلای سیاه در 2020
اوپک قافیه را می‌بازد؟
گروه انرژی| نادی صبوری|
در آشفته‌بازار نفت خام که رییس‌جمهوری عجیب و غریب به نام دونالد ترامپ نیز بیش از پیش سردرگمش کرده است، همواره گروه‌های مختلف تلاش کرده‌اند منافع خود را در آن حداکثری کنند. یکی از ابزارها برای رسیدن به این هدف هم همواره انجام گزارش‌های آماری و ارایه تحلیل‌ها و بررسی‌های اختصاصی بوده است؛ پس جای تعجب نیست که همیشه گزارش آماری سازمان اوپک که به نوعی تیم تولیدکننده‌های نفت خام است بعد از یک روز با گزارش آماری آژانس بین‌المللی انرژی که تلویحا تیم مصرف‌کننده‌هاست، جواب داده می‌شود. هر چند تهیه‌کنندگان گزارش‌های اوپک چند باری گفته‌اند با تیم آماری IEA همکاری‌های مشورتی دارند ولی اوقات زیادی پیش آمده است که گزارش آژانس به نوعی زهر گزارش اوپک که می‌توانسته موجب بالارفتن قیمت‌ها، چیزی که مصرف‌کننده‌ها از آن هیچ خوششان نمی‌آید، شود را گرفته است. پنج‌شنبه و جمعه این هفته این جدال با ورود یک بازیکن دیگر هم روبرو شد؛ اداره اطلاعات انرژی امریکا گزارشی منتشر کرد و با اشاره به یک شاخص اختصاصی برآوردش برای تقاضای نفت خام در سال 2019 را کم کرد.
ماه ژوئن در حالی که با حمله به نفتکش‌ها در خلیج فارس شروع شد، همچنان ماه نگران‌کننده برای کشورهایی محسوب شد که نفت یکی از کالاهای مهم تولیدی آنها حساب می‌شود. گزارش اوپک که پنج‌شنبه منتشر گزارش داد متوسط سبد نفتی این سازمان در این ماه 10 درصد معادل 7 دلار در بشکه کاهش پیدا کرده است و نکته جالب توجه اینکه از بین 14 کشور عضو شاخص‌های عرب‌لایت، ایران‌هوی، بصره‌لایت و کویت‌اکسپورت که به ترتیب شاخص اصلی نفت خام عربستان، ایران، عراق و کویت هستند بیشترین درصد کاهش قیمت را داشتند. این ماجرا تهیه‌کنندگان گزارش اوپک را هم متعجب کرد چرا که به خاطر تنش‌های ژئوپلتیک اخیر قاعدتا نفت خام تولیدی در خاورمیانه اتفاقا باید به نسبت کمتر از افت قیمت متاثر می‌شد.
به هر حال شاید در مقابل چیزی که در ادامه ممکن است پیش بیاید این چند دلارها اهمیت زیادی نداشته باشد؛ یکی از خاصیت‌های گزارش‌های منتشر شده در دو روز اخیر این است که حداقل در گزارش اوپک، برای اولین‌بار مستقیما برآوردهای مقدماتی درباره سال 2020 داده‌اند. اساسا وقتی نیمه دوم هر سالی شروع می‌شود، نهادهای ناظر شاخص‌هایی را بررسی و محاسبه می‌کنند تا اعلام کنند مثلا سال دیگر که از دی 98 شروع می‌شود بازار چه مقدار به نفت اوپک احتیاج دارد؟ البته این برآوردها می‌تواند تماما هم غلط از آب در بیاید اما شاخص‌هایی مهم برای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری کشورها محسوب می‌شود. حالا ماجرا از این قرار است که همزمان آژانس بین‌المللی انرژی درباره امکان تکرار «مازاد عرضه» در سال 2020 هشدار داده و اداره اطلاعات انرژی امریکا هم اعلام کرده طبق شاخصی که آنها خود ابداعش کرده‌اند مقدار بشکه‌های اضافی که بازار نفت در ادامه احتیاج پیدا خواهد کرد، کمتر از برآوردهای قبلی خواهد بود.
همانطور که مشخص است بر خلاف اینکه برخی تصور می‌کنند مثلا نفت خام فردا و پس فردا دیگر از دنیا کنار می‌رود و همه نیازهایشان را با خورشید و ابر تامین می‌کنند بحث همچنان بر سر بالا رفتن خواستگاران نفت است با این تفاوت که حالا ممکن است مثلا سال دیگر دنیا 1 میلیون و 114 هزار بشکه نفت خام بیشتری بخواهد یا مثلا 1 میلیون بشکه.
البته همین چند صد هزار بشکه می‌تواند تصمیم کشورهای مختلف تولیدکننده و حتی مصرف‌کننده نفت در ترسیم مسیر پیش رویشان را بالا و پایین کند، این ماجرا به ویژه باید برای کشورهای اوپکی اهمیت بیشتری داشته باشد.
اوپک خودش در گزارشی که پنج‌شنبه منتشر کرد در اولین اظهارنظرهایی که درباره سال 2020 می‌کند نوشته است که در این سال دنیا بطور متوسط هر روز به 29 میلیون و 300 هزار بشکه نفت خامی که توسط 14 کشور عضو این سازمان تولید شده باشد احتیاج دارد اما این رقم یعنی نیاز جهان به نفت اوپک نسبت به سال 2019 روزی 1 میلیون و 300 هزار بشکه کمتر می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی روایت نگران‌کننده‌تری برای اوپکی‌ها دارد، IEA در گزارشش که جمعه منتشر شد نوشته که تقاضا برای نفت خام اوپک در سال آینده متوسط روزی 28 میلیون بشکه خواهد بود، این یعنی برآورد آژانس برای خریداران نفت اوپکی با برآورد اوپک چیزی نزدیک به روزی 1 میلیون و 300 هزار بشکه تفاوت دارد که اصلا تفاوت کمی نیست.
IEA نوشته که دلیل این مساله این است که تولید نفت خام در کشورهایی که عضو اوپک نیستند به‌شدت در حال بالا رفتن است، بله، در حالی که بسیاری تصور می‌کنند تولیدکردن نفت خام کار کشورهای عقب‌افتاده است که تولید دیگری بلد نیستند IEA برآورد کرده که امریکا در 2020 تولید نفت خامش را روزی 2 میلیون بشکه بالا می‌برد (آن هم با وجود اینکه سطوح قیمتی نفت خام در وضع فعلی آنقدری که برای تولیدکنندگان متعارف نفت خام مثلا خاورمیانه‌ای‌ها سود دارد به هیچ‌وجه برای تولیدکنندگان شیل ندارد) . از طرف دیگر اداره اطلاعات انرژی امریکا هم وارد گود شده و در گزارشی که البته زیاد مورد توجه تحلیلگران و رسانه‌های بین‌المللی قرار نگرفته عنوان کرده با شاخص مخصوص خودشان به نتایجی رسیدند که متقاعدشان کرده برآوردشان از رشد تقاضا برای نفت خام را پایین‌تر بیاورند. اداره اطلاعات انرژی امریکا نوشته که دلیل این کاهش این است که مقداری از نفت خام بیشتر که آنها حساب کرده بودند بخش تولید سوخت نیاز خواهد داشت حالا کمتر از برآورد قبلی به نظر می‌رسد.
اگر بخواهیم به گزارش دو نهاد اصلی اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی برگردیم، در حالی که گزارش اوپک در نسخه اخیر تغییرات عمده‌ای در برآوردهایش نداشت، IEA از خطر مازاد عرضه در 2020 نوشت که پس‌لرزه‌های آن در سال‌های 2014 تا 2016 هنوز تن تولیدکنندگان نفت را به لرزه در می‌آورد. آژانس در گزارشش نوشته است که برآوردهای اولیه آنها از وجود «پتانسیل» ایجاد وضعیت «مازاد عرضه» در سال بعدی میلادی حکایت دارد چرا که کشورهایی که عضو اوپک نیستند در این سال تولیدشان را طبق برآوردها تا روزی 2 میلیون و 100 هزار بشکه در روز بالا می‌برند.
اوپک البته پیش‌بینی نسبتا مشابهی درباره تولید غیر اوپکی‌ها کرده و برآورد کرده آنها سال بعد روزی 2 میلیون و 400 هزار بشکه نفت خام بیشتری تولید کنند اما این اشاره با نگرانی درباره سهم خود اوپکی‌ها از بازار همراه نشده و در گزارش اوپک تقاضا برای نفت خام کشورهای این سازمان در 2020 روزی 29 میلیون و 300 هزار بشکه در روز اعلام شده است.
تنها نشانه در گزارش اوپکی‌ها که کنار هشدار آژانسی‌ها در مورد مازاد عرضه در 2020 می‌تواند معنا پیدا کند بخشی از گزارش در مورد آمار ذخایر تجاری نفت خام کشورهای OECD است. از اواسط 2014 تا اواخر 2016 که اوپک دست‌دردست روسیه تصمیم گرفت تکانی به خود بدهد سطح این ذخایر کابوس هر شب وزرای نفت اوپکی بود؛ هدف اصلی توافق تاریخی 10 دسامبر 2016 هم رساندن این ذخایر به متوسط 5 ساله. حالا اوپک در گزارش خود سطح این ذخایر در ماه ژوئن را 41.5 میلیون بشکه بالاتر از ماه قبل اعلام کرده که 25 میلیون بشکه هم بالاتر از متوسط 5 ساله است. 25 میلیون بشکه البته رقمی به‌شدت قابل چشم‌پوشی است اما شاید وقتی کنار برآوردهای IEA از پتانسیل مازداد عرضه قرار گیرد بتواند کمی نگران‌کننده به نظر برسد.
امریکا همچنان واردکننده خالص نفت
یکی از آمارهای جالب دیگر گزارش اوپک آمار درباره واردات و صادرات نفت خام ایالات متحده است. اوپک گزارش کرده که امریکا در ماه ژوئن هر روز متوسط بیشتر از 7 میلیون بشکه نفت خام وارد کرده است، آنها البته صادرات هم دارند به خاطر اینکه نوع نفت خامی که تولید می‌کنند خیلی وقت‌ها با پالایشگاه‌هایشان جور در نمی‌آید، اوپک گزارش کرده که ایالات متحده در ژوئن متوسط روزی 2.9 میلیون بشکه نفت خام صادر کرده است. به این ترتیب امریکا همچنان یک واردکننده خالص نفت خام است که خالص وارداتش در ماه ژوئن روزانه 4 میلیون و 200 هزار بشکه بوده است.
ایران طبق روال چند ماه گذشته و همانطور که بیژن زنگنه وزیر نفت به تازگی اعلام کرده آمار تولید و صادرات نفت خامش را در حال حاضر اطلاعات جنگی می‌داند و افشا نمی‌کند، منابع ثانویه اوپک که نشریه‌های ثابت و آمار تانکرها هستند برآورد خودشان از این تولید را البته اعلام کرده‌اند، آنها اعلام کرده‌اند که ایران در ماه ژوئن بطور متوسط هر روز 2 میلیون و 225 هزار بشکه نفت خام تولید کرده است. منابع ثانویه ماه می‌تولید نفت خام ایران را روزانه 140 هزار بشکه بیشتر اعلام کرده بودند. طبق این آمار ایران پنجمین تولیدکننده نفت خام بین چهارده تولیدکننده اوپکی بوده است.
