قیام سی تیر

سی‌ام تیر ماه 1331 یکی از فرازهای مهم تاریخ معاصر کشورمان است که وقایع آن با صنعت نفت و تحولات مربوط به آن گره خورده است. آنچه از آن با عنوان قیام سی تیر یاد می‌شود، در تداوم مبارزات مردم ایران برای حفظ نفت به عنوان یک سرمایه ملی و نسل‌های آینده کشور، رقم خورد. بهانه رخداد سی تیر البته کنار گذاشتن دکتر محمد مصدق نخست‌وزیر وقت- که هدایت جریان ملی شدن نفت را در مقابل بیگانگان بر عهده داشت- و جایگزینی احمد قوام به فرمان محمدرضا شاه و با همکاری مجلس شورای ملی بود. محمد مصدق که از کارشکنی‌های دستگاه حاکمه در دولت خود به ستوه آمده بود، انتقال وزارت جنگ را از شاه و دربار به دولت خواستار شده و در پی رد این درخواست، استعفای خود را از نخست‌وزیری اعلام کرد. مخالفان مصدق که گمان می‌کردند فرصت مناسبی به دست آمده است، دست به کار شدند و انتصاب احمد قوام (قوام‌السلطنه) را به نخست‌وزیری در دستور کار قرار دادند. در پی آن، قوام از سوی مجلس شورای ملی به عنوان نخست‌وزیر معرفی شد و شاه نیز فرمان نخست‌وزیری وی را صادر کرد. محمد قوام نیز بلافاصله با صدور اطلاعیه‌ای تهدید‌آمیز تغییر مواضع و سیاست‌های دولت را اعلام کرد. خوشبختانه آنچه در مقطع حساس تاریخی 25 تا 31 تیر 1331 رخ داد، حوادثی بود که به عقب‌نشینی نیروهای ضد ملی و طرفداران غارت سرمایه‌های کشور انجامید. هماهنگی رهبران جنبش، مردم، بازار و دانشگاهیان در آن مقطع سبب شد که قیام سی تیر نتیجه دهد و شاه در مقابل خواست ملت عقب‌نشینی کرده و دکتر محمد مصدق را به نخست‌وزیری بازگرداند؛ اتفاقی که متاسفانه در برخی مقاطع حساس دیگر رخ نداد و به سرنگونی دولت ملی مصدق منجر شد.