کلاس‌های درس دیروز؛ پاتوق معتادان امروز
40 میلیون مترمربع فضای آموزشی در کشور کم است اما در مقابل بنا به گفته مسوولان سازمان دهیاری‌ها 4 هزار مدرسه متروکه در کشور وجود دارد که به جای سر و صدای دانش‌آموزان اغلب دود و دم معتادان در آن می‌پیچد و پاتوق آنها شده است. وضعیت مدارس متروکه وقتی به تهران می‌رسد جالب‌تر می‌شود چرا که پایتخت، بعد از سیستان و بلوچستان در جایگاه دوم محرومیت از نظر فضاهای آموزشی قرار داشته و رتبه نخست فضاهای فرسوده تحصیلی را هم به خود اختصاص داده است، با این حال مدارس متروکه تهران یا از سوی مالکانشان از آموزش و پرورش پس گرفته شده تا مرکز تجاری شود یا در انتظار قلع و قمع هستند. بر اساس آمارهایی که مسوولان آموزش و پرورش می‌دهند در تهران مناطقی وجود دارد که سرانه فضای آموزشی آنها کمتر از یک و نیم مترمربع بوده، یعنی اگر مدرسه‌ای با میانگین ۳۰۰ دانش‌آموز باید بر اساس استانداردهای فضای آموزشی ۲۴۰۰ مترمربع فضا داشته باشد، میانگین مدرسه ۳۰۰ نفری در تهران اکنون فضایی کمتر از ۴۵۰ مترمربع در اختیار دارد. این درحالی است که در همین کلان‌شهر فقط 40 مدرسه متروکه وجود دارد که برخی از آنها حالا خانه کارتن خواب‌ها و معتادان شده است. با این حال مسوولان آموزش و پرورش معتقدند اگر مسائل حقوقی این مدارس حل شود و مالکان آنها با این وزاتخانه وارد مذاکره شوند، می‌تواند دوباره آنها را به چرخه آموزش بازگرداند.
مدارس متروکه تهران ربطی به آموزش و پرورش ندارد
افزایش قیمت زمین در تهران در سال‌های اخیر بسیاری از مالکان مدارس استیجاری تهران را به این سمت برد که ملک خود را از آموزش و پرورش پس بگیرند و به جای آن یا برج بسازند یا مرکز تجاری اما در نهایت چیزی جز متروکه ماندن عاید این بناهای نشد. مسعود ثقفی، سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران درباره این موضوع به «تعادل» گفت: هیچ ملک آموزشی متروکه که متعلق به ما باشد در شهر تهران نداریم؛ یکسری مدرسه هستند که دارای مالک حقیقی یا حقوقی بوده و حکم قلع و قمع گرفته‌اند. ممکن است مالک مدرسه را از ما تحویل گرفته اما نتواسته باشد اقداماتی انجام دهد و آن فضا به ملک متروکه تبدیل شده باشد که ارتباطی با آموزش و پرورش ندارد.
او افزود: املاکی که در اختیار ماست مورد استفاده قرار می‌گیرد و تعدادی مدرسه هستند که با حکم قلع و قمع از اختیار آموزش و پرورش خارج می‌شوند. از این دست مدارس در منطقه ۱۲ و ۱۰ نمونه‌هایی داشته‌ایم. با این حال چون آموزش و پرورش کمبود فضای آموزشی دارد با مالکان این بناها وارد مذاکره شدیم اما مالکانی که با حکم دادگاه ملکشان را از ما پس گرفته‌اند بعید است با ما وارد مشارکت شوند. اگر قرار بود راضی شوند که ازابتدا موضوع در قوه قضاییه مطرح نمی‌شد. در واقع وقتی دادگاه حکم قلع و قمع داده است عملا ما نمی‌توانیم کاری کنیم.
ثقفی بیان کرد: بیشتر مالکان می‌خواهند مدرسه را به ساختمان تجاری تبدیل کنند اما این تغییر کاربری امکان ندارد. در حقیقت تغییر کاربری زمان می‌برد و قوانین بسیار سختی دارد به ویژه اگر مدرسه باشد که مالک بخواهد تغییر کاربری تجاری دهد. برای همین بسیاری از مدارس متروکه می‌شوند و مالک هم سال تا سال به آن سر نمی‌زند. با این حال دیگر این ساختمان‌ها مدرسه نیستند که زیرنظر آموزش و پرورش باشند. هر اتفاقی هم که داخل مدرسه می‌افتد ربطی به آموزش و پرورش ندارد.
مشکلات حقوقی سد راه آموزش
اظهارات سقفی در حالی است که چندی پیش علی شهری، مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان تهران درباره برنامه سازمان نوسازی مدارس برای ساماندهی این فضاهای آموزشی و در پاسخ به پرسشی پیرامون مدارس متروکه که به فضای بی‌دفاع شهری تبدیل شده‌اند گفت: مدارسی در استان تهران وجود دارند که برخی مشکلات حقوقی دارند و تا زمانی که مشکلات این مدارس رفع نشود و مدرسه در اختیار اداره کل نوسازی مدارس استان تهران قرار نگیرد، عملا امکان عملیات عمرانی وجود نخواهد داشت.
او با اشاره به فضاهای آموزشی خالی گفت: تمام فضاهای آموزشی که دانش‌آموز دارند یا به صورت خالی یا متروکه هستند، در اختیار ادارات آموزش و پرورش مناطق هستند و بهره‌بردار این مدارس و فضاها، ادارات آموزش و پرورش هستند. تا زمانی که فضایی در اختیار اداره کل نوسازی مدارس استان تهران قرار نگیرد، عملا انجام عملیات عمرانی امکان‌پذیر نیست. تعداد و آمار این فضاها نیز در اختیار ادارات آموزش و پرورش است، زیرا فضاهای متعلق به آموزش و پرورش است. توجه داشته باشید که اداره کل نوسازی مدارس استان تهران، مدارس جدید احداث می‌کند، مدارس فرسوده که توسط ادارات آموزش و پرورش معرفی می‌شود را مقاوم‌سازی یا تخریب و بازسازی می‌کند. مابقی امر و چگونگی بهره‌برداری در اختیار ادارات آموزش و پرورش است.
مهاجرت؛ مدارس روستاها را متروکه کرد
در حالی که درتهران خواست و اراده مالکان ساختمان برخی مدارس را به متروکه و محل تجمع معتادان تبدیل کرده است اما وضع در روستاها متفاوت است چرا که در این مناطق مهاجرت، مدارس را به سکوت و تخلیه کشانده است. مدارسی که از اواخر سال 97 قرار بود با رضایت آموزش و پرورش به دهسرا تبدیل شوند اما هنوز خبری از اجرای این طرح نیست. پیش از این مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه روستایی درباره این موضوع به ایران اعلام کرد: چند نامه به وزیر آموزش و پرورش نوشتیم و در این مکاتبات یادآور شدیم که بسیاری از مدارس در روستاها و شهرها بلااستفاده مانده است و ما می‌توانیم با تغییر کاربری این مدارس را به مکانی به نام دهسرا تبدیل کنیم تا مردم روستا بتوانند در آن مکان آموزش‌های فرهنگی و هنری خاصی را ببینند. متأسفانه وزارت آموزش و پرورش با این درخواست هنوز موافقت نکرده است. چرا که مسوولان آموزشی بر این باورند که ممکن است در چند سال آینده دوباره این روستاها پر از دانش‌آموز شوند و آنها ملکشان را بخواهند. با این حال ماده قانونی را پیدا کردیم که می‌توانیم خودمان برای تغییر کاربری اقدام کنیم.
اسماعیل زیارتی نصرآبادی به دلایل خالی بودن جمعیت در روستا اشاره کرده و مهاجرت را علت اصلی متروکه شدن مدارس می‌داند. او درباره این موضوع گفت: جمعیت جوان روستاها به شهرها آمده‌اند و در برخی از روستاها هم خالی از سکنه شده‌اند البته آموزش و پرورش برای خودش ماده قانونی دارد که اگر جمعیت دانش‌آموزان به حداقل‌هایی نرسد، آنها کلاس درس تشکیل نمی‌دهند برای همین بسیاری از مدارس روستاها بلااستفاده مانده و در برخی از شهرها هم چون ساختمان جدید ساخته شده است و مدارس فرسوده بودند دانش‌آموزان به ساختمان جدید رفتند.
