قوچهای سنگی را در بیابان رها کردهاند
سنگقبرهای قدیمی که روزی سمبل حکومتها در مناطق شمال غربی کشور بودند، مدتهاست آواره بیابانها و قبرستانهای تاریخی این منطقه شدهاند و از سوی دیگر سودجویان برای پیدا کردن طلا، پیکرهها را میشکنند. قوچ یا شیر سنگی را معمولا نمادی از سنگ قبر میدانستند، نمادی از دوره ایلخانی به بعد که وقتی پهلوانی یا فرد جنگجویی درمیگذشت شیر سنگی یا قوچ سنگی تراشیده، به عنوان سنگ قبر روی مزار او میگذاشتند؛ سنگ قبرهایی که این روزها در مناطق مختلف آذربایجان شرقی آنقدرها دیگر به چشم نمیآید و هر کسی برای انجام کاری از آنها استفاده میکند. شکستنشان برای یافتن طلا یا استفاده به عنوان سکو دیگر جای خود دارد. سعید ستارنژاد، فعال میراث فرهنگی منطقه شمال غرب کشور که مدتی است برای تکمیل پروژهای در مناطق آذربایجان شرقی و اردبیل در رفتوآمد است از رها شدن قوچهای سنگی قدیمی و بعضا متعلق به دورههای تاریخی مختلف در این مناطق خبر میدهد. او همچنین با اشاره به تخریب قوچهای سنگی که در برخی نقاط به عنوان سنگِ قبرهای قبرستانهای قدیمی این منطقه از کشور استفاده میشدهاند، اظهار میکند: در بازدید از گورستانهای آذربایجان شرقی مانند ورزقان، شاهد تخریب فراوان سنگ قبرها به خصوص قوچهای سنگی بودیم که کاملا مشخص است به دلیل ناآگاهی عدهای افرادِ سودجو و بیاطلاع، با هدفِ پیدا کردن طلا در داخل پیکرهها، شکسته شدهاند. وی با اشاره به کم شدن قوچهای سنگی در مناطق شمال غربی کشورکه اغلب در روستاهای این مناطق قرار گرفتهاند، بیان میکند: در حال حاضر تعداد کمی از آنها باقی ماندهاند و متاسفانه اکثر این مجسمههای سنگی شکسته شدهاند. به عنوان مثال در حدود ۴۰ روستای منطقه ورزقان؛ قوچهای سنگی شناسایی شدهاند که درصد زیادی از آنها در زمینهای اطراف روستاها یا قبرستانها شکسته و به حال خود رها شدهاند. او با بیان اینکه درصد دیگری از قوچهای شناسایی شده در تبریز، مراغه و حوزه اردبیل قرار گرفتهاند، قدمتِ این مجسمههای تاریخی را بعضا به دورههای تیموری، آقویونلوها و قراقویونلوها تا دوره صفوی مرتبط میداند و به ایسنا میگوید: هر چند متاسفانه در کشور زیاد درباره این اثر تاریخی کار پژوهشی چندانی انجام نشده، اما کشوری مانند ترکیه درباره آثار سنگی تاریخی تاکنون پژوهشهایی انجام داده است. این پژوهشگر با اشاره به باقی ماندن برخی از این سنگقبرها در مناطقی مانند مراغه، تبریز و ورزقان، آذرشهر و اسکو در اطراف اردبیل، میگوید: این مجسمههای سنگی اکثرا کتیبهای نداشتهاند و در معدود مواردی آیات قرآنی یا یکسری کتیبههای اسلامی روی آنها حک شده است. این فعال میراث فرهنگی آذربایجان؛ اما درباره علت تراشیدن سنگ قبرها به شکل قوچ در دورههای مختلف تاریخی، بیان میکند: مردم آن مناطق باورهای زیادی در این باره دارند، به اعتقاد برخی افراد این سنگها به نوعی نمادِ خیر و برکت و شجاعت بودهاند، همچنین در منطقه آذربایجان به نوعی سمبل حکومتها محسوب میشدند. به گفته او اما در برخی از روستاهای مناطق آذربایجان سرقوچ را به انتهای تیرک و ستون نصب میکردند، این اقدان برای اهالی روستا، نشانی از خیر و برکت و فراوانی مردم روستا محسوب میشد.