حمایت از تولید ملی به کمک ابزارهای مالی بورس
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس گفت: توسعه ابزارهای مالی متنوع در دستور کار بورس کالا قرار دارد تا با ارایه خدمات بهتر و برآورده شدن نیاز فعالان صنعت در حوزه پوشش ریسک‌های قیمتی در آینده و امکان برنامه‌ریزی برای تولید به شیوه‌ای مطلوب از تولید و کالای ایرانی حمایت شود. معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس در گفت‌وگو با کالا خبر عنوان کرد: همواره یکی از مشکلات فعالان بازار سنتی کالاهای مختلف، بحث قیمت‌گذاری‌های دستوری و تضمین کیفیت و حقوق خریدار و فروشنده در یک معامله است. بازار سنتی در حالی با این مشکلات درگیر بوده که در بورس کالا قیمت‌ها به صورت رقابتی و در فضایی شفاف تعیین می‌شود و بورس به عنوان بستر معامله و بی‌طرف، تضامین لازم را از عرضه‌کنندگان کالا دریافت می‌کند تا در صورت بروز اختلاف کمی و کیفی محصول با نمونه اعلام شده، حقوق خریداران استیفا شود. حسن امیری در خصوص تضمین در معاملات بورس کالا اظهار داشت: تضامین ریالی، بانکی و دامنه گسترده‌ای از انواع تضامین وجود دارد که به کمک آن و در صورت طرح شکایت و بررسی در کمیته‌های موردنظر در بورس، حقوق خریدار به‌طور کامل استیفا می‌شود. امیری در خصوص فرآیند کشف قیمت‌ها در بورس اظهار کرد: به‌طورکلی بورس وظیفه تعیین قیمت ندارد و در عمل وظیفه ایجاد زیرساخت‌های لازم برای کشف قیمت بر عهده بورس است و خود بورس هیچ‌وقت برای محصولات قیمت‌گذاری نمی‌کند و قیمت‌های پایه بورس با سازوکارهای مختلفی تعیین می‌شود. البته اگر ستاد تنظیم بازار روی یک کالا حساسیت داشته باشد، قیمت پایه را تعیین می‌کند و براساس آن مبنای تعیین شده کالای موردنظر در بورس عرضه می‌شود. وی در بیان مثالی اظهار کرد: همانند آنچه در خصوص برخی محصولات فلزی و پتروشیمی انجام می‌شود و قیمت‌های پایه براساس فرمول‌های مشخص یا با اعلام نظر انجمن‌های مربوط به همان صنعت تعیین می‌شود که خریداران براساس همان مبنای قیمتی پایه با یکدیگر به رقابت می‌پردازند تا درنهایت قیمت‌ها در بورس براساس عرضه و تقاضا تعیین شود. به بیان بهتر، می‌توان گفت بورس هیچ‌گاه قیمت‌گذاری نمی‌کند و تنها بسترهای لازم برای کشف قیمت واقعی کالاها را فراهم می‌کند.
کشف قیمت و ارتقای کیفیت محصولات، دو مزیت بزرگ
امیری در خصوص مزایای عرضه کالاهای مختلف در بورس گفت: مهم‌ترین مزیت بورس کالا در کشف قیمت کالاهای مختلف این است که تعداد زیادی عرضه‌کننده و متقاضی خرید کالا در مقابل هم قرار می‌گیرند که هرچه این تعداد بیشتر باشد کشف نرخ بهتری صورت می‌گیرد؛ اصلا کارکرد اصلی بورس هم کشف نرخ واقعی است. وی در بیان مزیت دوم این بازار اظهار کرد: دومین مزیت مهم بورس کالا هم شفافیت و استانداردسازی است. کالاهایی که پذیرش می‌شوند؛ لازم است از استانداردهای تعیین‌شده برخوردار باشند. چون کالاهایی می‌توانند در تابلوی بورس نمایش داده شده و قابل معامله هستند که از قبل در بورس پذیرش‌شده باشند. برای دریافت پذیرش هم فرآیندی باید طی شود که مهم‌ترین نکته آن داشتن استانداردهای لازم و رعایت شرایط و ویژگی‌های تعیین‌شده از سوی بورس است. بنابراین کسی که از بورس خریداری می‌کند این اطمینان را دارد که کالایی نمایش داده‌شده در تابلو تأییدیه‌های مربوط به استاندارد و کیفیت را دارد. امیری افزود: درعین‌حال بحث شفافیت هم در معاملات این بازار وجود دارد. به این مفهوم که هم خریدار و هم فروشنده و اطلاعات آنها مشخص هستند و تاریخچه این معاملات همواره در دسترس است. یعنی همین الان اگر بخواهید اطلاعاتی را به دست بیاورید که در دو سال گذشته یک محصول خاص توسط چه کسانی عرضه‌شده و چه کسانی متقاضی خرید آن بوده و رقابت در چه محدوده‌ای انجام‌شده و نهایتاً چه کسی آن کالا را خریداری کرده، بخش اعظم آن برای عموم در سامانه‌های اطلاعاتی بورس قابل رویت بوده و در دسترس است.
عملکرد قوی بورس
در زمینه نظارت بر استاندارد محصولات
امیری در خصوص امکان یا عدم امکان مرجوع کردن محصولات با درجه کیفیت نامناسب نسبت به استانداردهای تعیین شده در بورس گفت: اتفاقاً یکی از ویژگی‌های مهم بورس این است که اگر خطایی از طرف عرضه‌کننده در کیفیت محصول عرضه شده روی تابلو با استانداردهای مورد تایید بورس وجود داشته باشد، خریدار می‌تواند از طریق تضامینی که در بورس از فروشنده دریافت شده، ادعای خسارت کند. وی افزود: بورس در زمینه نظارت بر استاندارد کالاهای عرضه شده بسیار قوی عمل کرده است و اگر کالایی که تحویل می‌شود با موارد مندرج در اطلاعیه عرضه مغایرت داشته و تطابق نداشته باشد، خریدار می‌تواند طرح شکایت کند. همچنین کمیته‌هایی وجود دارد که پس از بررسی‌های لازم حقوق خریدار را استیفا می‌کند و مغایرت‌های مقداری تا حدود ۵ درصد با توافق ریالی بین خریدار و فروشنده قابل حل‌وفصل است. معاون سازمان بورس افزود: مغایرت‌های کیفی نیز ابتدا در کمیته‌ای در بورس کالا با حضور متخصصان فنی همان صنعت بررسی می‌شود و اگر توافق بین طرفین حاصل نشد موضوع از طریق کمیته سازش کانون کارگزاران و در صورت عدم سازش از طریق هیات داوری سازمان بورس قابل‌پیگیری خواهد بود؛ رأی صادره با استفاده از تضامین فروشندگان قابلیت اجرایی و عملیاتی شدن دارد.
امیری در پاسخ به اینکه چه تضامینی در بورس دریافت می‌شود، گفت: عرضه‌کنندگان موظف به ارایه تضامینی به بورس هستند که اگر کالای آگهی شده متناسب با محموله عرضه‌شده نباشد و منجر به شکایت شود، از طریق آن تضامین می‌تواند جبران خسارت صورت گیرد که این تضامین هم مختلف است. به‌طوری که این تضامین هم می‌تواند ریالی باشد و هم می‌تواند ضمانت بانکی گرفته شود. در واقع، وثایق مختلف با توجه به اعتبار تامین‌کننده متفاوت است و دامنه بسیار وسیعی از این تضامین وجود دارد؛ باید توجه کرد این موارد هیچ یک در مبادلات بازار غیررسمی به این شکل نظام مند وجود ندارد.
