سیصد هزار تومان برای مقابله با تیفوس

نه اینکه ایرانی‌ها با تیفوس غریبه باشند؛ پیش از این هم آن را دیده بودند. اما موج تیفوس که از سال ۲۱ به جان ایرانی‌ها افتاد و از کشته‌ها پشته ساخت، محصول جنگ جهانی دوم و سوغات مهمانان ناخوانده و بدپیله انگلیس و روس و اسرای لهستانی آنها برای ایرانی‌ها بود. بعد از اشغال ایران، روس‌ها بخشی از اسرای لهستانی خود را به ایران منتقل کردند. اغلب آنها بیمار بودند و لباس‌هایشان کثیف و آلوده به انواع میکروب‌های مهلک. پس از استحمام به آنها لباس‌های جدید می‌دادند، اما لباس‌های کثیف و آلوده به میکروب آنها بدون آنکه ضدعفونی شود در مقابل مبلغ مختصری به ایرانیان بی‌بضاعت و فقیر فروخته می‌شد. این موضوع باعث گسترش بیماری تیفوس به ویژه در تهران شد. از تعداد دقیق کشته‌ها اطلاعی در دست نیست اما هزاران نفر از اسفند 1321 تا سال 1324 که تیفوس از بین رفت جانشان را از دست دادند. چهارم اردیبهشت 1322 ‌قانون اختصاص سه میلیون ریال اعتبار برای جلوگیری از امراض تیفوس و تیفویید شهرستان‌ها به تصویب مجلس سیزدهم شورای ملی رسید.  بر اساس ‌ماده واحده این قانون، وزارت دارایی مجاز است مبلغ سه میلیون ریال از محل درآمد سال 1322 برای جلوگیری از مرض تیفوس و تیفویید در شهرستان‌ها به‌مصرف رسانیده و مبلغ مزبور را ضمن بودجه سال 1322 وزارت بهداری منظور دارد. ‌ضمناً برای پیشرفت و سرعت کار اجازه می‌دهد که هزینه‌های مربوط به این مبلغ اعم از خرید اثاثیه و لوازم و غیره بدون رعایت مقررات مناقصه به‌مصرف رسانیده شود. ‌این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه چهارم اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و بیست و دو به تصویب مجلس شورای ملی رسید. اما با وجود تخصیص این مبلغ، در مهرماه سال ۲۲ با ادامه شیوع بیماری تیفوس انجمن «جلوگیری از بیماری تیفوس» که یک ارگان خصوصی بود تشکیل شد. طبق گزارش سالانه این انجمن، طی یک سال با جمع‌آوری مبلغ دو میلیون و هشتصد هزار ریال اعانه، اقداماتی همچون دایر کردن یک حمام با ۴۸ دوش در میدان سنگلج صورت گرفت که در فاصله ۲۸ اسفند ۲۲ تا پایان آبان ۲۳، سی و چهار هزار مرد و زن به آن مراجعه کردند. نبود دولت و مراکز آمار مستقل ثبت تعداد تلفات را ناممکن کرده بود. با این حال، طبق حدس برخی مورخان چند ده هزار ایرانی در طول این اپیدمی از دنیا رفتند.