امضای عهدنامه ارزروم

میرزاتقی‌خان وزیر نظام نزدیک به سه‌سال در ارزنه‌الروم با نمایندگان دولت‌های روس انگلیس و عثمانی برای رفع اختلافات بین ایران و عثمانی مذاکره کرد. معاهده اول ارزنه‌الروم که در دوره فتحعلی‌شاه قاجار بین دو دولت منعقد شده بود و توافق‌نامه‌هایی چون«قازلی گول»، هیچ‌کدام به‌طور بنیادی اختلافات دیرینه دو کشور مسلمان را حل‌وفصل نکرده بودند. دهم خرداد 1226، عهدنامه ارزروم میان دولت ایران و امپراتوری عثمانی امضا شد. این قرارداد میان نماینده ایران میرزاتقی‌خان فراهانی مشهور به امیرکبیر و نماینده عثمانی شکل گرفت که به موجب این پیمان دولت ایران از ادعای خود نسبت به سلیمانیه چشم پوشید و دولت عثمانی نیز مالکیت ایران بر بندر خرمشهر و حق کشتیرانی در رودخانه شط‌‌العرب را به رسمیت شناخت و همچنین قرار شد که دولت عثمانی از بدرفتاری با زائران و بازرگانان ایرانی بپرهیزد. در کشاکش جنگ‌های ایران و روسیه تزاری که با ناکامی ایرانیان همراه بود، لشکر عثمانی بارها به بهانه سرکوب شورشیان وارد خاک ایران شد و در بخش‌هایی از آذربایجان و کردستان پیشروی کرد. در این هنگام مصادف با سال 1821 میلادی عباس میرزا در پاسخ به تجاوزات عثمانی با لشکری به سوی نواحی شرقی قلمرو عثمانی حرکت کرد و در نزدیکی دریاچه وان با لشکر عثمانی به رویارویی پرداخت. در نتیجه نبرد سنگینی بین طرفین درگرفت که با پیروزی قاطع لشکر ایران بر لشکر عثمانی همراه بود. پیروزی مقتدرانه ایران بر لشکر عثمانی سبب شد تا سلطان محمود دوم (حاکم وقت عثمانی) سپاه عظیمی به سمت مواضع ایران روانه کند. از این‌رو تعدادی از بزرگان عثمانی مامور آماده‌سازی ارتش شدند و در سال 1821 میلادی لشکر قدرتمند عثمانی که از حیث نیرو و تجهیزات بر لشکر ایران برتری داشت به سمت ایران به حرکت در آمد. در این هنگام محمدعلی میرزا دولتشاه (حاکم ولایات غربی ایران) مامور مقابله با عثمانی شد. وی با همراهی سه سردار خود با نام‌های پهلوان موسی خمیس (رییس ایل ملکشاهی)، حسن‌خان فیلی و اسدخان بختیاری جهت مقابله با لشکر عثمانی از کرمانشاه به حرکت در آمدند. به این ترتیب جنگ بزرگی میان طرفین به وقوع پیوست، این جنگ با رشادت لشکریان ایران از جمله سربازان فیلی و ملکشاهی با پیروزی ایران به پایان رسید و بخش‌های بزرگی از عراق از جمله بغداد، کرکوک، سلیمانیه و... توسط لشکر ایران فتح شد. در پی پیروزی‌ها و فتوحات ایران در تاریخ 28 جولای 1823 میلادی قرارداد صلحی با نام عهدنامه ارزروم به امضای طرفین رسید. چند سال پس از انعقاد عهدنامه ارزروم درگیری‌های مرزی میان ایران و عثمانی آغاز شد که این‌بار با میانجیگری انگلستان و روسیه در تاریخ 31 مه ‌1847 میلادی متممی بر عهدنامه ارزروم افزوده شد که به عهدنامه دوم ارزروم شهرت پیدا کرد. نماینده ایران در طول این مذاکرات که به عهدنامه دوم ارزروم ختم شد، امیرکبیر بود.