جناح‌بندی حزبی حکومت‌‌ساخته
ساواک با مشاهده سکون و فقدان تحرک در حزب، پیشنهاد می‌کند «... به تدریج در داخل حزب انشعاب به وجود آید و عده‌ای اعلام کنند که ما کادر رهبری فعلی حزب را قبول نداریم. حزب رستاخیز که در اسفند 1353 به دستور شاه تشکیل شد، گذشته از نیات شاه در تأسیس آن، به تعبیر پرویز راجی «انجمن فرصت‌طلبانی بود» که برای رسیدن به قدرت و ثروت «به تمجید از اقدامات شاه» همت می‌گماشتند. روز 18 تیر 1354 حزب رستاخیز در چهارمین ماه فعالیت خود به دو جناح ترقی‌خواه و لیبرال تقسیم شد. در راس جناح اول جمشید آموزگار و در راس جناح دوم هوشنگ انصاری قرار گرفت. این رویداد سرآغازی بر سیر سقوط هویدا از مقام نخست‌وزیری بود. زیرا به روشنی نشان می‌داد که یکی از این دو به زودی به جای وی به نخست‌وزیری خواهد رسید. پس از این رخداد، آموزگار ابتدا در روز 6 آبان 1355 به دبیرکلی حزب رستاخیز سپس در 16 مرداد 1356 به نخست‌وزیری رسید. بنای شاه برای تأسیس این حزب و ایجاد نظام تک‌حزبی؛ شناسایی مخالفان، گذر از بحران مشروعیت، ایجاد یک نیروی ملّی قابل اتکا، وارد کردن افراد طبقات فرودست به فعالیت سیاسی در چارچوب اعتقاد به سلطنت و قانون اساسی و در یک کلام ایجاد پلی میان شاه و ملت بود تا لذت محبوبیت شاهانه را نیز در کنار قدرت مطلق به وی بچشاند! بنابراین تصمیم شاه را به تشکیل حزب رستاخیز در اوج احساس قدرت و باید جدا از یک سرمستی شاهانه که تملق‌ها و آرامش‌های ساختگی و
آرام باش های رجال فرصت‌طلب به کامش ریخته بود، نشان از خود آگاهی شاه از عدم مشروعیت واقعی خود در جامعه ایران تلقی کرد. شاه معتقد بود که معترضان به برنامه‌های وی برای ایران باید میان زندان، تبعید و محو شدن یکی را انتخاب کنند. باند بازی، سیاست‌زدگی و اختلافات میان مسوولان حزب روی دیگر ماهیت حزب‌های خود ساخته شاه را بر ملا کرد. رژیم شاه گاه خود نیز برای القاء وجود رقابت در میان اعضای حزب و پنهان کردن ماهیت تمسخرآمیز و دست‌نشانده بودن آن به نمایش‌های ساختگی دست می‌زد! تا جایی که ساواک با مشاهده سکون و فقدان تحرک در حزب، پیشنهاد می‌کند «... به تدریج در داخل حزب انشعاب به وجود آید و عده‌ای اعلام کنند که ما کادر رهبری فعلی حزب را قبول نداریم. تعداد زیادی از مخالفین هم به این گروه جدید پیوسته و فعالیت این مخالفین جنبه هماهنگ شده‌ای پیدا کند...» شاه نیز برای فرار از دلزدگی حاصل از دست‌نشاندگی آن در مقابل منتقدین خود «می‌گفت که حزب به دو جناح لیبرال ترقی خواه و لیبرال سازنده تقسیم شده است که نماینده کل جامعه هستند»! حزب رستاخیز در اسفند 1353 شکل گرفت و در مهر 1357 در بحبوحه انقلاب اسلامی فروپاشید. شاه نیز در کتاب «پاسخ به تاریخ» نوشت: «بدبختانه، غلط بودن فکر ایجاد این حزب در عمل به اثبات رسید.»
