نقض حقوق هوانوردی ایران در آسمان سوریه

گروه راه و شهرسازی|

ایجاد مزاحمت دو فروند جنگنده اف 15 امریکایی برای یک فروند هواپیمای مسافری متعلق به شرکت ایرانی ماهان، واکنش معاون حقوقی رییس‌جمهور، وزیر راه و شهرسازی و سخنگوی وزارتخانه کشورمان را به دنبال داشت. همچنین سازمان هواپیمایی کشوری تعرض جنگنده امریکایی به هواپیمای ماهان را مصداق بارز نقض حقوق بین‌الملل دانست و خواستار بررسی این حادثه در ایکائو شد.

به گزارش خبرگزاری‌های داخلی، در ساعات پایانی پنجشنبه ایرباس 310 ماهان در مسیر تهران- بیروت در آسمان دمشق با تهدید 2 فروند جنگنده امریکایی مواجه شد.  جنگنده‌های امریکایی اف 15 ابتدا از بالا و زیر هواپیمای مسافری ماهان به این هواپیما نزدیک می‌شوند، مکالماتی بین خلبان ایرباس مسافری و جنگنده انجام می‌شود. با تغییر زاویه جنگنده، خلبان بلافاصله کاهش ارتفاع می‌دهد. از آنجا که هواپیما در آن لحظه در حالت تثبیت ارتفاع بوده است برخی مسافران کمربند ایمنی صندلی خود رو باز کرده بودند که کاهش سریع ارتفاع موجب می‌شود از ناحیه سر به دلیل برخورد با جدار کناری یا سقف دچار صدمه شوند. 

خلبان این پرواز پس از تهدید این جنگنده‌های امریکایی با کاهش ارتفاع به سمت فرودگاه بیروت حرکت می‌کند و به سلامت در فرودگاه بیروت هواپیما به زمین می‌نشیند.  چند تن از مسافران مصدوم این پرواز با آمبولانس به بیمارستان منتقل شدند و حال بقیه مسافران خوب است. این هواپیما پس از تخلیه مسافران خود در فرودگاه بیروت سوخت‌گیری و به سمت ایران حرکت کرد. ایرباس 310 ماهان در ساعت 2: 45 جمعه در فرودگاه امام خمینی (ره) به زمین نشست.

    زیر پا گذاشتن اصول حقوق بین‌الملل 

در پی این رویداد، لعیا جنیدی، معاون حقوقی رییس‌جمهور گفت: ایجاد مزاحمت برای یک هواپیمای مسافربری، زیر پا گذاشتن اصول مسلم حقوق بین‌الملل است. به گزارش مهر، جنیدی طی یادداشتی به مزاحمت اخیر یک جنگنده برای هواپیمای مسافربری ایرانی واکنش نشان داد و نوشت: ایجاد مزاحمت برای یک هواپیمای مسافربری، زیر پا گذاشتن اصول مسلم حقوق بین‌الملل است. وی افزود: رفتار هواپیماهای جنگنده در قبال پرواز ۱۱۵۲ هواپیمایی ماهان و ایجاد مزاحمت برای یک هواپیمای مسافربری آن هم در خاک کشور ثالث نقض آشکار امنیت هوانوردی، تخلف از اصل آزادی پرواز هواپیماهای غیر نظامی و به علاوه در مغایرت با مواد ۳ مکرر و ۴۴ پیمان هواپیمایی کشوری بین‌المللی (کنوانسیون شیکاگو) و ضمیمه‌های مربوطه و کنوانسیون مونترال ۱۹۷۱ ونیز زیر پا گذاشتن اصول مسلم حقوق بین‌الملل است.

جنیدی تاکید کرد: توضیحاتی که تا کنون ارایه شده غیرموجه و فاقد وجه اقناعی است، از این رو، اقدامات صورت گرفته توسط این جنگنده‌ها موجب مسوولیت بین‌المللی دولت متبوع آنها بوده و قابلیت تعقیب حقوقی را از جمله در شورای ایکائو و دادگاه دادگستری بین‌المللی به دنبال خواهد داشت.

    وزیر راه: یک اقدام تروریستی بود

محمد اسلامی، وزیر راه وشهرسازی نیز گفت: از ایکائو انتظار داریم علیه این اقدام امریکا بیانیه بدهد و نسبت به این اقدام اعتراض کند. ما هم به‌طور جدی پیگیری می‌کنیم تا ایکائو وادار شود و نسبت به این تعرض امریکا، اعتراض کند.

اسلامی در گفت‌وگو با ایلنا درباره مزاحمت دو جنگنده امریکایی برای هواپیمای مسافری ماهان بر فراز آسمان سوریه که منجر به فرود اضطراری و مصدوم شدن چند مسافر از جمله دو کودک شد، گفت: هواپیمای ماهان در مسیر تجاری بین‌المللی در حال حرکت بوده و این تعرض امریکا اقدام تروریستی است. وی ادامه داد: جهان باید این اقدام امریکا را محکوم کند و اعتراض رسمی ایران به این برخورد تروریستی امریکا را از طریق نماینده کشورمان در ایکائو پیگیری می‌کنیم.

وزیر راه وشهرسازی با تاکید بر اینکه مزاحمت‌های دو جنگنده امریکایی برای هواپیمای مسافربری کشورمان تعرض آشکار به حقوق قانونی و واضح بین‌‌المللی و علیه امنیت مسافران بوده است، گفت: طبق ضوابط ایکائو همه کشورها وظیفه دارند که ایمنی پروازها را در فضای کشورها رعایت کنند و این الزام برای همه کشورهاست.

اسلامی با بیان اینکه این تعرضات محکوم است و همه کشورها باید این اقدام را محکوم کنند، ادامه داد: هر کشوری که این اتفاق در فضای آن رخ داده هم باید معترض باشد و از آنجایی که این اقدام در فضای آسمان تحت مدیریت آن کشور (سوریه) رخ داده، انتظار داریم آنها هم اعتراضات خود را دنبال و پیگیری کنند. 

    امریکایی‌ها غلط کرده‌اند 

وزیر راه وشهرسازی درباره اظهارات مقامات امریکایی مبنی بر اینکه جنگنده‌ها فاصله استاندارد از هواپیمای ماهان را رعایت کرده‌اند، تاکید کرد: آنها غلط کرده‌اند، هیچ حقی نداشتند که وارد مسیر هواپیمای تجاری شوند.   وی با تاکید بر اینکه هیچ جنگنده‌ای حق ندارد وارد مسیر تجاری هواپیماها شود، اظهار کرد: مسیرهای پروازهای تجاری و بین‌المللی شناخته شده هستند و هیچ جنگنده‌ای حق تعرض و اجازه ورود به مسیر تجاری را ندارد.  اسلامی افزود: هواپیمای ماهان مجوز پرواز داشته و هواپیمای تجاری و مسیر آن کاملا مشخص است، هیچ چیز مبهمی در این پرواز وجود نداشته و تمام موضوعات در این پرواز روشن بوده است.  وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: از ایکائو انتظار داریم علیه این اقدام امریکا بیانیه بدهد و نسبت به این اقدام اعتراض کند. ما هم به‌طور جدی پیگیری می‌کنیم تا ایکائو وادار شود و نسبت به این تعرض امریکا، اعتراض کند. 

    اطلاعیه رسمی سازمان هواپیمایی 

سازمان هواپیمایی کشوری در اطلاعیه‌ای نیز به تعرض جنگنده امریکایی به هواپیمای ماهان واکنش نشان داد.  در این اطلاعیه آمده است: در پی تعرض هواپیماهای جنگنده ایالات متحده امریکا بر فراز خاک سوریه به پرواز ۱۱۵۲ شرکت هواپیمایی ماهان که روز پنجشنبه دوم تیرماه۱۳۹۹ در کریدورهای بین‌المللی هوایی در آسمان سوریه، از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) عازم بیروت بود، تعدادی از مسافرین به دلیل عکس العمل خلبان برای پیشگیری از تصادم با پروازهای متعرض، دچار جراحات شدند. پس از حصول اطمینان از ایمن بودن هواپیما، متعاقب فرود در فرودگاه بیروت، تصمیم در خصوص بازگشت هواپیمای مذکور به تهران اتخاذ شد.  سازمان هواپیمایی کشوری بر اساس مفاد ضمیمه ۱۳ پیمان شیکاگو ضمن برقراری تماس با طرف سوری، خواستار بررسی سریع و دقیق رویداد شد و تیم فنی بررسی سوانح ایران نیز از دقایق اولیه پس از ورود هواپیمای ماهان به فرودگاه امام خمینی (ره)، بررسی فنی رویداد را آغاز کرد. 

 جزئیات این رویداد پس از بررسی تمامی داده‌های فنی و اطلاعات به دست آمده بر اساس فرآیند بررسی سانحه همچنین برخی اطلاعات مستند و متقن از مقامات هواپیمایی کشوری سوریه منتشر خواهد شد.

سازمان هواپیمایی کشوری ایران، اقدام هواپیماهای جنگنده امریکایی در تعرض به هواپیمای مسافربری ایرانی را مصداق بارز نقض حقوق بین‌الملل و مقررات و استانداردهای هوانوردی می‌داند و مراتب اعتراض جدی خود را رسما به شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) ارایه کرده و خواستار رسیدگی فوری به موضوع است.

    نقض آشکار پیمان شیکاگو 

نماینده اسبق ایران در سازمان جهانی هواپیمایی با بیان اینکه رهگیری تهدیدآمیز هواپیمای مسافری خلاف پیمان شیکاگو است، گفت: طبق قانون، سازمان هواپیمایی سوریه در حادثه پنجشنبه شب ایرباس تهران-بیروت ماهان کمیته بررسی حادثه تشکیل می‌دهد. علیرضا منظری در گفت‌وگو با فارس، درباره تهدید نظامی ایرباس مسافری تهران-بیروت متعلق به ماهان از سوی جنگنده‌های امریکایی اظهار کرد: طبق کنوانسیون شیکاگو این یک اصل است که هواپیماهای مسافری در رابطه با سامانه‌های نظامی، امنیت داشته باشند و طبق این کنوانسیون سامانه‌های نظامی نباید حالت تهدید برای هواپیمای مسافری داشته باشند و مسافران باید در امنیت کامل باشند. وی ادامه داد: اتفاق پنجشنبه شب در فضای کشور سوریه رخ داده است آن اطراف هم پایگاه‌های نظامی غیررسمی وجود دارد، هواپیماهای نظامی با ادعای «رهگیری» ارتباطی با هواپیمای مسافری برقرار کرده‌اند که البته هنوز از مکالمات هواپیمای مسافری با جنگنده‌ها و برج مراقبت دمشق اطلاعی نداریم و نمی‌توان دقیق اظهارنظر کرد اما اگر فرض کنیم هواپیمای غیرنظامی فقط «رهگیری» شده است که باید طبق دستورالعمل، عمل کنند ولی اگر حالت رهگیری به صورت تهدید بوده باشد، این قانونی نیست و با رهگیری فرق دارد.

نماینده اسبق ایران در سازمان جهانی هواپیمایی افزود: به هر حال از شواهد اینگونه برمی‌آید که جنگنده‌ها حالت تهدید آمیز داشته‌اند و خلبان وضعیت را تهدید آمیز تشخیص داده است و طبق دستورالعمل نشسته است و از آن وضعیت تهدید آمیز خارج شده است. منظری ادامه داد: از آن منظر که این حادثه در آسمان کشور سوریه رخ داده است این کشور می‌تواند جعبه سیاه ایرباس ماهان را بگیرد، مکالمات را دریافت کند، همچنین مکالمات جنگنده‌های نظامی را بگیرد و مکالمه‌های برج مراقبت دمشق را هم دریافت کند. 

نماینده اسبق ایران در سازمان جهانی هواپیمایی اضافه کرد: فعلاً از جزییات خبر نداریم و نمی‌توان کارشناسی صحبت کرد، بررسی این حادثه وظیفه سازمان هواپیمایی کشور سوریه است که باید در این باره کمیته بررسی حادثه تشکیل دهد، مکالمات برج مراقبت، خلبان ایرباس ماهان و جنگنده‌ها  همچنین جزییات اتفاقات را جمع‌آوری و در نهایت موضوع را اعلام کند. وی گفت: ‌باید ریز جزییات و مکالمات استخراج تا مشخص شود کدام بخش طبق مقررات عمل نکرده است. منظری تاکید کرد: ‌اگر این رفتار جنگنده‌های امریکایی از سوی کمیته بررسی سانحه تهدید تشخیص داده شود و در واقع رهگیری تهدید بوده باشد، تخلف است و طبق ماده 3 مکرر کنوانسیون شیکاگو نباید هیچ تهدیدی برای هواپیمای مسافری رخ دهد.

وی در پاسخ به اینکه آیا کشور ایران باید درخواست تشکیل کمیته بررسی حادثه ایرباس ماهان را به دمشق بدهد؟ گفت: ما می‌توانیم به عنوان یکی از ذی‌نفعان این حادثه، درخواست تشکیل کمیته بررسی سانحه بدهیم اما این جزو وظایف اولیه سازمان هواپیمایی سوریه است که کمیسیون بررسی سانحه تشکیل دهد و پیگیری کند اما کشور ایران نیز به عنوان کشور درگیر و ناظر به بررسی این کمیته دعوت می‌شود.

اقدامات لازم سیاسی و حقوقی به عمل می‌آید 

سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به مزاحمت پنجشنبه شب دو جنگنده برای یک فروند هواپیمای مسافری ماهان در آسمان سوریه گفت: جزییات این حادثه در دست بررسی است. موسوی در رابطه با حادثه پنجشنبه شب برای هواپیمای ماهان که عازم بیروت بود، اظهار کرد: جزییات این حادثه در دست بررسی است و پس از تکمیل اطلاعات، اقدامات لازم سیاسی و حقوقی به عمل خواهد آمد.  سخنگوی وزارت خارجه افزود: در عین حال در تماس مجید تخت‌روانچی سفیر و نماینده دایم کشورمان نزد سازمان ملل متحد با آقای گوترش دبیرکل آن سازمان صراحتاً تأکید شده است که چنانچه هر حادثه‌ای در مسیر برگشت برای این هواپیما اتفاق افتد، جمهوری اسلامی ایران امریکا را مسوول آن خواهد شناخت. این پیام همچنین به سفیر سوییس در تهران نیز داده شده است.