نوسازی بافت فرسوده بهتر از انتقال پایتخت

علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اگرچه گزینه جدیدی برای جابه‌جایی پایتخت مطرح می‌کند، اما هزینه‌های نوسازی تهران را از انتقال پایتخت کمتر می‌داند. به گزارش مهر، در فاصله سال‌های ۹۶ تاکنون که زلزله تهران با منشأ گسل شهریار در ساعات آخر شب ۲۹ آذر ۹۶، بسیاری از مردم را آواره خیابان‌ها کرد تا هفته قبل که این‌بار گسل شمال شرق تهران در دماوند، سبب لرزاندن پایتخت شد، بارها موضوع ساماندهی یا انتقال پایتخت و همچنین نوسازی بافت‌های فرسوده مطرح شده است. مراکز تحقیقاتی، پژوهشی و دانشگاهی متعدد و رسمی و وابسته به نهادهای حاکمیتی نیز تاکنون گزارش‌های مختلفی درباره امکان یا عدم امکان جابه‌جایی پایتخت و مرکز اداری-سیاسی کشور منتشر کرده‌اند که بعضاً با موافقت یا مخالفت همراه بوده یا راهکارهایی برای بهینه‌سازی کیفیت زندگی در تهران مطرح شده است.

    دستور روحانی برای انتقال پایتخت

با این حال، آنچه بیش از همه در روزهای اخیر خبرساز شد و گزینه جابه‌جایی پایتخت را بار دیگر بر سر زبان‌ها انداخت، نامه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) به رییس‌جمهور مبنی بر توانایی این نهاد عمرانی برای انتقال پایتخت به شهری دیگر بدون تحمیل هزینه به دولت و سپس ارجاع این نامه از سوی رییس‌جمهور به وزیر راه و شهرسازی به عنوان دبیر شورای عالی ساماندهی و انتقال پایتخت بود. موضوعی که اگرچه فعلا با سکوت مقامات دولتی و وزیر راه و شهرسازی مواجه شده، اما ابوالفضل ابوترابی عضو ناظر مجلس در شورای عالی ساماندهی پایتخت آن را تأیید کرد ولی از ذکر نام گزینه‌های جایگزینی با تهران به عنوان پایتخت به دلیل ایجاد رانت‌های متعدد برای زمین خواران، خودداری کرد؛ هرچند که پایتخت شدن احتمالی اصفهان را هم تکذیب کرد.

    پرند؛ شهر بودن زلزله؟

یکی از شهرهایی که هم در نزدیکی تهران است و هم اراضی گسترده‌ای برای ساخت و ساز دارد که قابلیت جانشینی پایتخت را در خود جای داده باشد، شهر جدید پرند در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی است. محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در بازدیدی که زمستان ۹۷ در نخستین ماه‌های حضورش در وزارت راه و شهرسازی از شهر جدید پرند داشت، با ادعای برخی مقامات محلی این شهر جدید که پرند را تنها شهر بدون زلزله ایران می‌نامیدند، مخالفتی نکرد. پیش از این نیز بارها برخی مقامات محلی، از شهر جدید پرند در جنوب غرب تهران به عنوان تنها شهر بدون گسل کشور و گزینه احتمالی انتقال مرکز اداری-سیاسی کشور یاد کرده بودند. اما نقشه‌های لرزه‌شناسی سازمان زمین‌شناسی، این ادعا را رد می‌کند؛ این شهر را دو گسل با قدرت لرزه‌زایی بالا به نام‌های «رباط‌کریم» و «کوشک نصرت» فرا‌گرفته‌اند. هر چند که دومی به استان قم نزدیک‌تر است تا جنوب غربی استان تهران؛ اما در هر صورت آسودگی خیال از عدم وقوع زلزله در این منطقه را مشوش خواهد کرد.

    سمنان؛ گزینه مورد علاقه ۲ رییس‌جمهور

مرکز استانی که زادگان دو رییس‌جمهور است، به دلیل علایق شخصی آنها، معمولاً محتمل‌ترین گزینه برای انتقال پایتخت از دولت نهم به بعد مطرح می‌شود؛ هر چند که موضوعاتی چون نزدیکی به تهران، داشتن اراضی بایر در جنوب این شهر، همجواری با دو استان خوش آب و هوای مازندران و گلستان در شمال این استان، قرار گرفتن در مسیر پُر تردد از غرب و جنوب به مشهد و برخی دلایل دیگر، برای توجیه این گزینه یاد می‌شود. اما نه مشکل گسل و زلزله خیز بودن این شهر حل شده و نه مشکل کم‌آبی؛ به‌خصوص که موضوع انتقال آب از دریای خزر به این استان که با دستور و پیگیری شخص رییس‌جمهور مطرح شده، با مخالفت گسترده طرفداران محیط زیست به دلیل نابودی جنگل‌های شمال کشور در اثر انتقال آب به این شهر مواجه شد؛ مشکلی که در صورت انتقال پایتخت، با ابعاد پیچیده‌تری روبرو شده که چاره‌ای برای رفع آن در کوتاه‌مدت وجود ندارد.

    نوسازی بافت فرسوده مقدم بر جابه‌جایی پایتخت

بسیاری از کارشناسان معتقدند هزینه‌های ساماندهی بافت‌های ناکارآمد و فرسوده پایتخت و نوسازی ساختمان‌ها و مقاوم‌سازی آنها در برابر زلزله، به مراتب از هزینه جابه‌جایی پایتخت کمتر است. شاید نمونه بسیار کوچک آن، اجرای موفق طرح مقاوم‌سازی خانه‌های روستاهای استان کرمان به عنوان یکی از استان‌های دارای گسل‌های با قدرت لرزه‌زایی بالا، در برابر زلزله است که سبب شد تا زلزله بهار امسال در شمال استان کرمان، علی رغم قدرت نسبتاً بالای آن، تلفاتی نداشته و خسارات مالی آن نیز به حداقل برسد. این در حالی است که موافقان انتقال پایتخت، موفق بودن اجرای آن در ترکیه (استانبول به آنکارا)، پاکستان (کراچی به اسلام‌آباد)، کانادا (ونکوور به اتاوا) و چند کشور دیگر شرقی یا غربی را یادآور می‌شوند. مخالفان نیز با رد ادعای موفق بودن جابه‌جایی پایتخت در کشورهای مذکور، معتقدند مشکلات گسترده کراچی و استانبول هنوز پابرجاست و حتی مالزی دو سال پس از انتقال پایتخت از کوالالامپور به پوتراجایا، بار دیگر مجبور شد از تصمیم قبلی عدول و کوالالامپور را مجددا مرکز اداری-سیاسی خود اعلام کند.

    گسل‌ها همه مناطق کشور را احاطه کرده‌اند

در همین زمینه، علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره گزینه‌های احتمالی انتقال پایتخت اظهار داشت: معمولاً یکی از گزینه‌هایی که مطرح می‌شود، کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ است در حالی که کلان‌شهرهای ما با مشکلات متعددی روبرو هستند؛ اگر بخواهیم این شهرها را پایتخت کنیم، اولاً جمعیت تهران کم نمی‌شود و ثانیاً جمعیت این شهرها افزایش می‌یابد. وی افزود: اگر دولت قصد انتقال پایتخت را داشته باشد، قرار نیست ساختمان‌های موجود در تهران تخریب شوند؛ بلکه قرار است وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها در پایتخت جدید با ساخت و ساز گسترده احداث شوند که هزینه بالایی دارد؛ ساختمان‌های باقی مانده هم در تهران، جاذب سریع جمعیت هستند و جمعیت تهران کمتر نمی‌شود.