مقایسه بورس ایران با بورس‌های جهانی

چندماهی می‌شود که از بورس و بازار سرمایه استقبال عمده‌ای شده و با در نظر گرفتن افرادی که دارای سهام عدالت هستند می‌توان گفت به‌طور تقریبی 90 درصد مردم در بورس به گونه‌ای فعالیت می‌کنند اما؛ بسیاری از مردم از وضعیت بورس رضایت ندارند چراکه طی 3 ماه اخیر تنها زیانده شده‌اند ولی در میان یک راه‌حل برای عدم زیان در بازار وجود دارد، آن هم خرید به موقع و صحیح است. این بدان معناست که شما باید سهمی را خریداری کنید که ارزندگی کافی دارد و در هر زمان قرمزی بورس اقدام به فروش آن نکنید. در این میان سیاست‌ها و حمایت‌های دولت نیز باعث شد که این روند قرمزی و زیان سهامداران ادامه‌دار باشد حمایت‌های بی قاعده مسوولان و دولتی‌ها راهی خروج نقدینگی عمده از بازار را فراهم کرد و در حال حاضر در حدود 500 هزار میلیارد تومان نقدینگی در بازار وجود دارد که اگر سیاست‌های لازم به کار گرفته شود این نقدینگی می‌تواند وارد بورس شود. دوسال گذشته بازار سرمایه حالت ساکنی داشت و در سال‌های 1396 و 1397 به ترتیب شاهد 14 و 21 عرضه اولیه در بازار بودیم اما؛ در سال جاری که رشد بیش از 300 درصدی را در بازار سهام متوجه بودیم تا به امروز تنها 21 شرکت توانستند وارد بازار سهام شوند که پیش بینی می‌شود تا پایان سال این روند افزایش یابد ولی این پذیرفته شدن حاکی از نادیده گرفته شدن سیاست تسهیل ورود شرکت‌های بورسی در جهت حمایت از بازار از سوی مسوولان است.

   کمبود استانداردهای بین المللی 

بازار سرمایه ایران از دو بازار بورس و فرابورس با 658 نماد معاملاتی تشکیل شده قوانین سختگیرانه بازار بورس موجب تشکیل بازار فرابورس در سال 1388 شد و این قوانین اصلی‌ترین تفاوت این دو بازار است. قوانین سختگیرانه بورس سبب شد که نماد‌های پذیرفته‌شده در آن ریسک کمتری را نسبت به فرابورس متحمل شوند. این کاهش ریسک درمورد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار بورس موجب نقدشوندگی بهتر و تاثیر در انتظارات آتی سهام نسبت به شرکت‌های پذیرفته‌شده بورسی می‌شود. از طرفی دوره ثبت شرکت‌ها در فرابورس به علت ساده‌تر بودن شرایط پذیرش نسبت به بورس کمتر است و آخرین تفاوت این دو بازار مربوط به کارمزد خرید و فروش معاملات است که در بازار فرابورس کارمزد بیشتری گرفته می‌شود. بازار بورس ازمجموع سه بازار و بازار فرابورس از مجموع هفت بازار ایجاد می‌شوند. یکی از بازار‌های فرابورس بازار پایه است که در جهت برنامه‌های توسعه کشور ایجاد شده و براساس یکی از الزامات ماده قانون برنامه پنجم توسعه و ماده 36 احکام دایمی برنامه‌های توسعه کشور که می‌گوید هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشد و باید پذیرش شود. این‌گونه شرکت‌ها تنها با تایید شورای عالی بورس وارد بازار سرمایه می‌شوند و ملزم به رعایت هیچ‌گونه از الزاماتی که برای دیگر بازار‌ها اعمال می‌شوند، نیستند. از 658 نمادی که در بازار بورس ایران وجود دارند، تنها 175 نماد در بازار پایه فعالیت می‌کنند که در گذشته به سه‌بازار پایه الف، ب و ج تقسیم می‌شدند و براساس تقسیم‌بندی جدید به سه دسته تابلوی پایه‌های زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می‌شوند و بیشتر تحت کنترل قرار می‌گیرند. در زمان پذیرش نباید بیشتر از ۸۰ درصد از سهام شرکت در اختیار کمتر از ۱۰ سهامدار باشد. این نسبت باید در پایان دومین سال پس از پذیرش به ۷۵ درصد کاهش یابد. به علاوه حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ درج و تا زمانی که نام شرکت در تابلو دوم بورس درج می‌باشد، بایستی حداقل ۵۰۰ سهامدار داشته باشد. همچنین در مورد شرکتهای دولتی که طبق مقررات قانونی و در اجرای سیاست خصوصی سازی، سهام آنها بایستی از طریق بورس اوراق بهادار به مردم واگذار شود، رعایت این بند در زمان پذیرش الزامی نیست. شرکتهای یاد شده موظفندظرف مدت شش ماه از تاریخ پذیرش شرایط خود را با مقررات این بند تطبیق دهند.

    بورس استانبول چگونه است؟

بورس استانبول نیز از چهار بازار اصلی شامل بازار سهام، بازار اوراق بدهی، بازار مشتقه و بازار الماس و فلزات گرانبها تشکیل شده که هرکدام از این بازار‌ها دارای چندین بازار به عنوان بازار زیرمجموعه هستند. بازار سهام استانبول از مجموع هفت بازار تشکیل شده که بازار ستارگان آن به عنوان بازار برتر بورس استانبول شناخته می‌شود و شرکت‌هایی که سهام شناور آزاد آنها برابر یا بیش از 100 میلیون لیر ترکیه باشد، در این بازار جای می‌گیرند. البته سهام شناور آزاد شرکت‌های حاضر در بازار ستارگان به‌صورت هر 6ماه یک‌بار مورد بازبینی قرار می‌گیرد و اگر این نسبت کمتر باشد، شرکت به بازار اصلی نقل مکان می‌کند. موردی که سبب تمایز بورس استانبول با دیگر بورس‌ها می‌شود، ایجاد بازار متنوع برای عمق‌بخشی و مشارکت بیشر افراد و شرکت‌های بورسی در بازار بورس استانبول است اما؛ کارایی بازار را فدای این تنوع‌بخشی نمی‌کنند و با نظارت پی‌درپی و مداوم سبب شفافیت اطلاعاتی و کارایی بازار می‌شوند. برای نمونه؛ یک بازار تحت‌عنوان بازار سهام برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای ایجاد کرده‌اند که شامل شرکت‌هایی است که سهام آنها به‌طور مستقیم به سرمایه‌گذاران خاص و واجد شرایط عرضه می‌شود. همچنین سهام برخی از شرکت‌های عمومی که درنتیجه ارزیابی وضعیت مالی و ساختار مالکیت آنها توسط هیات بازار سرمایه ترکیه به عنوان نهاد ناظر، قابلیت معامله در بورس استانبول را ندارد، در صورت ثبت سهام این شرکت‌ها نزد هیات بازار سرمایه ترکیه می‌توانند در پلتفرم معاملاتی آزاد معامله شوند که برای سرمایه‌گذاری دارای ریسک‌های بسیاری است. شاید بتوان گفت از لحاظ مجموعه قوانین و ایجاد بازار‌های پی‌درپی، بازار بورس ایران بسیار شبیه بورس استانبول است و این بورس همانند بازار بورس ایران بیشترین توجه خود را منوط به مسائل حسابداری و سودسازی شرکت‌ها کرده است. 

در این میان حسن قالیباف اصل، مدیرعامل شرکت بورس بیان داشت: ما با دوازده بورس در دنیا تفاهم همکاری بسته‌ایم ولی برای همکاری با بورس استانبول به صورت اجرایی جلو رفته‌ایم. چند شرکت هستند که بحث پذیرش‌شان در بورس استانبول و بورس تهران به صورت همزمان دنبال می‌شود. وی تاکید کرد: بورس استانبول دو موضوع جدی را مطرح کرده که یکی بحث حاکمیت شرکتی است که شرکت‌ها باید در این مورد گزارشگری مناسبی داشته باشند. موضوع دیگر بحث IFRS است که شرکت‌ها باید صورت‌های مالی خود را به صورت گزارشگری مالی با استاندارد بین‌المللی ارایه بدهند. این جزو الزامات پذیرش در بورس استانبول است این دو مورد حتما باید رعایت شود که شرکت ایرانی بتواند در بورس استانبول حضور داشته باشد. شرکت‌هایی که می‌خواهند تامین مالی بین‌المللی کنند باید این مسیر را بروند تا بتوانند از یک بازار خارجی تامین مالی کنند و تامین مالی نمی‌تواند فقط داخلی باشد.

   ارزندگی بورس توکیو

بورس سهام توکیو یکی از معتبرترین بورس‌های دنیاست، به‌طوری‌که ازلحاظ ارزش بازاری رتبه سوم دنیا و رتبه اول آسیا را به خود اختصاص داده است. بازار بورس توکیو در مجموع از 6 بازار مختلف تشکیل شده که بازار بخش اول و بازار بخش دوم تابلو‌های اصلی بورس سهام توکیو هستند و به‌ترتیب شرکت‌های ژاپنی و خارجی با اندازه بزرگ و متوسط در این بازار‌ها پذیرفته می‌شوند. بازار بخش اول بورس سهام توکیو ازلحاظ اندازه و نقدشوندگی به عنوان یکی از بازار‌ها با رتبه بالا در دنیا شناخته می‌شود، به‌طوری‌که که سرمایه‌گذاران خارجی بخش عمده‌ای از معاملات سهام خود را در این بازار انجام می‌دهند. این بورس شرایط عمده‌ای برای پذیرش شرکت‌ها دارد مانند: هر یک از شرکت‌های حاضر در بازار بخش اول باید حداقل ۲۲۰۰ سهامدار داشته باشند. تعداد سهام قابل‌معامله (تعداد سهام شناور آزاد) در بازار بخش اول باید حداقل ۲۰ هزار واحد باشد. ارزش بازاری سهام قابل‌معامله (ارزش بازاری سهام شناور آزاد) در بازار بخش اول باید حداقل یک میلیارد ین ژاپن (یا ۱۰ میلیون دلار امریکا) باشد. نسبت سهام قابل‌ معامله به سهام پذیرفته شده‌ هر شرکت (درصد سهام شناور آزاد) در بازار بخش اول باید حداقل ۳۵ درصد باشد. ارزش بازاری سهام پذیرفته شده‌ شرکت باید حداقل ۲۵ میلیارد ین ژاپن (۲۵۰ میلیون دلار امریکا) باشد. تعداد سال‌های متوالی انجام کسب‌وکار شرکت باید حداقل ۳ سال باشد. حقوق صاحبان سهام شرکت‌ باید حداقل یک میلیارد ین ژاپن (۱۰ میلیون دلار امریکا) باشد. مقدار کل سود شرکت در دو سال مالی آخر باید حداقل ۵۰۰ میلیون ین ژاپن (۵ میلیون دلار امریکا) باشد یا ارزش بازاری سهام پذیرفته شده‌ شرکت باید حداقل ۵۰ میلیارد ین ژاپن (۵۰۰ میلیون دلار امریکا) باشد به شرط آنکه مقدار فروش شرکت در سال آخر بیشتر از ۱۰ میلیارد ین ژاپن (۱۰۰ میلیون دلار امریکا) باشد.

این‌ها تنها دو نمونه از شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس‌های جهانی بودند می‌توان گفت که بورس ایران در مقایسه با بین الملل بسیار ساده‌تر و آسان‌تر است و شرکت‌ها برای پذیرفته شدن در این بازار سختی عمده‌ای را تجربه نمی‌کنند. بنابراین سازمان بورسی باید کمی شرایط پذیرش را سر سختانه کنند چراکه یکی از شرکت‌های موجود در صف عرضه اولیه بدهی ارزی عظیمی دارد و طبق آخرین اخبار قرار است تا پایان سال عرضه شود اینجا یک سوال مطرح می‌شود که این شرکت پس از چندسال نتوانسته بدهی‌های ارزی خود را توصیه کند چگونه می‌تواند وارد بورس شود و سود برای سرمایه‌گذاران باقی بگذارد؟