(( شاخص کل )) از شاخص هم‌وزن جا ماند

رقیه ندایی|

بالاخره ریزش‌های بازار سرمایه به اتمام رسید و سهامداران بعد از گذشت چهار ماه سرخ پوشی چند هفته‌ای رنگ سبز و سوددهی را در تالار شیشه‌ای تجربه کردند و اما؛ طی روزهای اخیر بازهم با حواشی خبری تا حدودی روندی نوسانی را تجربه کرد ولی در نهایت روز گذشته کمی به تعادل رسید.

طی روزهای گذشته باتوجه به اخبار اقتصادی، سیاسی و امثال این موارد فضای بازار سرمایه کمی مسموم شد و این موضوع موجبات روند نزولی شاخص را در برخی از روزها پدیدآورد که به‌طور تقریبی روز گذشته بازار سهام به تعادل رسید. اگر به وضعیت این بازار از ابتدای هفته تاکنون نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که نمادهای بزرگ بازار روند کاهشی به خود گرفتند و شاخص کل این بازار در مقابل سهام و صنایع کوچک در محدوده مثبت قیمتی نوسان کردند. رشد شاخص کل‌ هم‌وزن در این دو روز شاهد این وضعیت بازار بود، با بررسی وضعیت بورس از ابتدای سال تاکنون می‌توان دریافت که نگاه کوتاه‌مدت در میان معامله‌گران وسهامداران بورسی حاکم شده است. همین نوع نگاه سبب شده تا شاهد افزایش سفته‌بازی و شناسایی سود سریع در کلیت بازارسهام باشیم و به دنبال آن طمع کسب سود، نقدینگی را به سمت سهام کوچک‌تر بازار کشانده است.

    اظهارنظرهای غیرکارشناسی

با این وضعیت بازار بسیاری از سهامداران در تلاشند که سرمایه خود را از بورس خارج و در بازارهای موازی سرمایه‌گذاری کنند. برخی از سهامداران نیز درخصوص وضعیت بازار می‌گوید: دولت و تمامی ارگان‌ها در نخستین روزهای سال 1399 از بازار سرمایه حمایت کردند و بورس در مقایسه با سال‌های گذشته وضعیت بسیار بهتری داشت اما؛ در میان برخی بودند که صحبت‌های غیر کارشناسی انجام می‌دادند و این صحبت‌ها باعث شد حتی اعتماد ما بورس بازان کهنه کار نیز از بین برود و سعی کنیم میزان سرمایه کمتری برای معامله در بازار داشته باشیم مثلا؛ زمانی که خود دولت تصمیم به عرضه در بازار داشت برخی از کابینه دولت یا مسوولان صحبت‌های ناخوشایندی درخصوص عرضه‌ها می‌کردند که باعث شد اعتماد ما نسبت به بازار بورس از بین برود. تقربیا از ماه گذشته برخی از مسوولان حمایت‌های خوبی از بورس کردند که باعث شد اعتماد ما نسبت به این بازار جلب شود اما؛ بازهم یک عده دیگر بدون داشتن تخصص بورسی در بازار نظر می‌دهند و دست و دل ما را برای معامله سرد می‌کنند. تنها امید ما این است که سازمان بورس اجازه اظهارنظر هیچ فردی را در بازار سهام ندهد و بازار به وضعیت عادی خود باز گردد.

     بازار به کدامین سو می‌رود؟

این سوال را تقریبا تمامی بورس بازان می‌پرسند چه افراد کهنه‌کار و چه سهامداران جدیدالورود هر کدام از اینان به نوعی این پرسش را دارند که بازار سهام به کدامین سمت و سو می‌رود؟ حتی در این میان برخی از کارشناسان بورسی بر این نظرند که دیگر بورس قابل پیش‌بینی نیست و اگر جوی مثبت به بازار تزریق شود روند صعودی به خود می‌گیرد اما؛ اگر خبری منفی حول و محور بورس باشد این بازار تغییر رویه می‌دهد. در نتیجه اگر وضعیت اخبار را خوب در نظر بگیریم و اتفاق مثبتی در بازار رخ ندهد شاهد روند صعودی در بورس و بازارسهام خواهیم بود.

یکی از کارشناسان بازار سرمایه در خصوص سمت و سوی بازار می‌گوید: بازار سهام بارها و بارها در طول تاریخ شاهد کژاندیشی‌هایی بوده که به جز فعالان این بازار دامن سایرین را گرفته و بعضا با شکل‌گیری حباب‌های قیمت به کلیت اقتصاد کشورها نیز آسیب زده است. بررسی تبار‌شناسی حباب‌ها در بازارهای مالی نشان می‌دهد که همه آنها در اوج ناباوری و حیرت از عوامل بیرونی شکل گرفته‌اند و در اوج خوش‌بینی نیز خاتمه یافته‌اند. در حال حاضر بسیاری از تحلیلگران بازار سرمایه در مورد آنچه در میانه مردادماه روی داد نیز همین نظر را دارند. در آن زمان کمتر کسی از سرمایه‌گذاران حقیقی بازار سرمایه می‌توانست تصور کند که قیمت‌ها مسیری متضاد از روند دو ساله را آغاز کنند و آنچنان بر ریزش خود ادامه دهند که در نهایت فشار سنگین عرضه در بسیاری از نمادها برای روزهای متمادی جریان معاملات را از تقاضای موثر خالی کند.

    رخ جدید سهام خرد در بورس

با نگاه عمیق‌تر بازار و باتوجه به روند قیمت‌ها و بررسی ورود و خروج نقدینگی حقیقی در بازار سرمایه می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که فعالین بازار این روزها تمایل بیشتری به خرید سهام در نمادهای کوچک‌تر دارند. بررسی‌ها حکایت از تغییر وضعیت معاملات نمادهای کم وزن بازار از صفوف سنگین خرید به صف‌های فروش دارد. برای مثال نمادهایی مثل «فخاس»، «خکمک» و «غشان» از جمله نمادهایی بوده‌اند که در ماه‌های اخیر با صف‌های خرید یا صف فروش‌های قابل‌توجه مواجه بودند و در این بین بارها پیش آمده که هیجان خرید جای خود را به هیجانی در جهت عکس داده است. در طول این مدت اشباع خرید و فروش در نمادهای گفته شده به حدی بوده که حتی نبود تقاضا یا عرضه سبب شد تا این نمادها حتی درصد اندکی از قیمت پایانی را هم نتوانند پر کنند. توجه بیشتر به نمادهایی از این دست به خوبی نشان می‌دهد که این بخش از بازار سرمایه تا چه حد در مقابل تغییر جریان نقدینگی آسیب‌پذیر است. با این حال مشکل وقتی دشوار‌تر می‌شود که متوجه می‌شویم این رویه در بازار سرمایه امری سابقه‌دار است و نه تنها طی سال‌های پررونق اخیر بلکه بارها در ایام رکود ادامه‌دار بازار سهام بین سال‌های ۹۲ تا ۹۶ در نمادهای سبک وزن بازار تکرار شده است.

     وضعیت بودجه و بورس

مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه درباره تاثیر بودجه برروی صنایع می‌گوید: اثرات بودجه‌ای کاملا روی صنایع متفاوت است و باید صبر کنیم که لایحه بودجه تصویب شود تا بتوان درباره صنایع جذاب برای سرمایه‌گذاری در بورس در وضعیت فعلی صحبت کنیم اما؛ آنچه مشخص است اینکه صنایع صادرات‌محور خوب و جذابند. وی تشریح می‌کند: پتروشیمی‌ها، صنایع گازی، دارویی‌ها، بانک‌ها و بیمه‌ها که بعد از برجام اوضاع‌شان خوب می‌شود نیز برای سرمایه‌گذاری و معامله جذابند. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است ۸۰‌درصد از صنایع در بازار اوضاع خوبی دارند و معامله‌گران می‌توانند سراغ سرمایه‌گذاری در این گروه‌ها بروند. صفاری در همین حال بازگشت امریکا به برجام و توافق هسته‌ای جدید بین ایران و ایالات‌متحده را یادآور می‌شود و می‌گوید بخشی از جذابیت این صنایع به این توافق بازمی‌گردد و اضافه می‌کند: البته ایران از برجام خارج نشده و فقط برخی از تعهداتش را کاهش داده است، بنابراین ما از برجام خارج نشدیم که بخواهیم به آن توافق‌نامه بازگردیم. امریکا باید به توافق هسته‌ای و برجام برگردد. با بازگشت امریکا به برجام صنایعی که از آنها نام بردم برای سرمایه‌گذاری و معامله جذاب خواهند شد. البته همانطور که گفتم باید منتظر اثر بودجه نیز بر این صنایع باشیم. این کارشناس بازار سرمایه اظهار می‌کند: هرچند دولت تازه لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ را تقدیم مجلس شورای اسلامی کرده و هنوز این بودجه به تصویب نهایی نرسیده است اما؛ در این لایحه قرار شده که یارانه‌ها به صنایع به‌صورت نقدی پرداخت شود، برای همین می‌بینید که اکنون دارویی‌ها صف خرید هستند. همچنین در لایحه بودجه سال آینده ابهاماتی درخصوص دلار ۴۲۰۰ وجود دارد که تعیین‌تکلیف آن می‌تواند سرنوشت برخی گروه‌ها را مشخص کند. صفاری خاطرنشان می‌کند: به‌نظر می‌رسد حال بازار خوب است و هرقدر به انتهای سال نزدیک شویم چون اول سال تورم داشتیم وضع شرکت‌ها بهتر می‌شود و مطمئنا بازار حالش خوب خواهد ماند.

     سودجویی به واسطه نبود دانش کافی

یکی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه درخصوص وضعیت مالی-رفتاری بورس می‌گوید: در بورس وضعیت نمادهایی که با حباب مواجهند اگرچه ناشی از وقوع تقلب یا کلاهبرداری نیست، اما تا حد بسیار زیادی از تغییرات الگوی جریان نقدی پانزی پیروی می‌کند. در این حالت بسیاری از افراد که ریسک خرید یک دارایی گران‌قیمت را پذیرفته‌اند، بر این باور هستند که همواره شخص دیگری خواهد بود تا سهام آنها را به امید رشد بیشتر قیمت از آنها بخرد. این وضعیت که در ادبیات مالی از آن با عنوان «ساده‌دل بزرگ‌تر» یاد می‌شود، تا جایی تداوم خواهد داشت که ساده‌دل‌تر از سرمایه‌گذار آخر پیدا نشود و نبود تقاضا روند صعودی را به یک باره معکوس کند. در این حالت طبیعی خواهد بود که افت قیمت‌ها ادامه‌دار و شدید باشد تا جایی که سهام شرکت‌ها به اشباع کامل فروش برسند یا متغیرهای بنیادی به حمایت از قیمت سهام برآیند؛ وضعیتی که دقیقا طی هفته‌های قبل در بسیاری از نمادهای بازار سهام رخ داد. در ماه‌های گذشته برخی از نمادها، بعضا بیش از ۶۰ درصد از بهای خود را در مدتی اندک از دست دادند. این مساله در حالی رخ داد که در حال حاضر نیز شواهد حکایت از رونق دوباره نمادهای کوچک و احتمال درگیر شدن افرادی در این فرآیند دارد که احتمالا از سازوکار چرخه‌های اینچنینی و اثر مخربی که دامنه نوسان بر تشدید آنها می‌گذارد، اطلاع چندانی ندارند. برای دوری از تبعات منفی این احتمال همانطور که در بسیاری از مصاحبه‌ها و گزارش‌ها بر آن تاکید شده بهتر است تا مردم عادی که با اندک سرمایه خود به امید کسب سود به بازاری مانند بورس می‌آیند با افزایش دانش مالی خود و دوری از حواشی که افراد سودجو در فضای مجازی ایجاد می‌کنند، با بهره‌گیری از تخصص افراد ذی‌صلاح در این زمینه از به خطر انداختن دارایی‌های خود بپرهیزند.

با بررسی شاخص کل و شاخص هم وزن از نخستین روز شهریورماه می‌توان دریافت که طی یک الی یک ماه و نیم اخیر سهام گروه‌های بزرگ و اغلب کادمویتی محور می‌توان دریافت که در رشد قیمت از سهام کوچک‌تر سبقت گرفته‌اند اما؛ از روز 28 مهر ماه شاهد جبرانی دو شاخص یعنی شاخص کل و شاخص هم وزن بودیم و در ادامه وضعیت تغییر کرد. شاخص هم وزن از شاخص کل پیشی گرفت. با وجود این اما دو نماگر همراه با یکدیگر حرکت می‌کردند. با شروع آذرماه توجه به گروه‌های کوچک بازار جدی‌تر شد تا شاهد واگرایی هر چند محدود شاخص کل و هم وزن باشیم که طی دو روز معاملاتی گذشته به اوج خود رسیده است. به‌طوری‌که در مقابل افت شاخص کل (به عنوان نماینده سهام با ارزش بازار بالا)، شاخص هم وزن 

(با اثرگذاری یکسان نمادها) روندی صعودی در پیش گرفته است. موضوعی که نشان می‌دهد توجه به سهام کوچک‌تر بازار که به عنوان سهام چابک نیز شناخته می‌شود، افزایش یافته است.