آیا ایران به بازار جهانی نفت بازمی‌گردد؟
تعادل |
با انتخاب بایدن به عنوان رییس‌جمهور جدید امریکا، دولت جدید در پی یافتن راه‌هایی برای تعامل با ایران است. یکی از این راه‌ها کاهش تحریم‌های نفتی ایران است؛ بنابراین ایران باید خود را آماده بازگشت به بازار جهانی نفت کند. در روزهای اخیر نیز خبرهایی مبنی بر نشست و مذاکره ایران با برخی مشتریان قدیمی خود در آسیا منتشر شده است. اگر تحریم‌های نفتی ایران لغو شود، بهترین گزینه برای فروش صادرات نفت کشورهایی هستند که پیش از اعمال تحریم‌ها نفت ایران را خریداری می‌کردند. کشورهای حوزه جنوب شرقی آسیا همچون چین، هند، کره و ژاپن از جمله مهم‌ترین مشتریان قدیمی نفت ایران هستند. در صورتی که ما موفق به ورود به بازارهای قبلی خود نشویم، چالش‌های بسیاری در مسیر فروش و صادرات نفت خود خواهیم داشت. به اعتقاد کارشناسان این حوزه، حتی در چشم‌اندازهای آینده عملا آسیای جنوب شرقی متقاضی نفت خواهد بود نه کشورهای اروپایی و امریکایی به همین دلیل این مساله برای ایران بسیار مهم و قابل توجه است. یکی دیگر از تصمیماتی که اخیرا در حوزه نفت صورت گرفته است، تمدید روند کاهش تولید در ماه آوریل توسط ائتلاف اوپک پلاس به خاطر نگرانی از آسیب‌پذیری رشد تقاضا است. این تصمیم قیمت نفت را به مرز 70 دلار در هر بشکه رساند.
ایران در جست‌وجوی مشتریان نفت
برخی منابع آگاه به بلومبرگ گفتند شرکت ملی نفت ایران حداقل با پنج پالایشگاه آسیایی برای مذاکره درباره قراردادهای عرضه نفت در صورت رفع تحریم‌ها گفت‌وگو کرده است. اما می‌توان گفت، این مذاکرات مقدماتی بوده و هیچ صحبتی درباره حجم عرضه یا قیمت نشده است.
صادرات نفت ایران در پی بازگشت تحریم‌های امریکا در اواسط سال ۲۰۱۸ و پایان معافیت‌های واشنگتن برای برخی از مشتریان نفت ایران در سال ۲۰۱۹، متاثر شد. شماری از پالایشگاه‌های چینی همچنان به خرید نفت ایران ادامه می‌دهند، پیش از این تحریم‌ها، چین، هند، کره جنوبی و ژاپن بزرگ‌ترین مشتریان نفت ایران در آسیا بودند. صادرات نفت ایران در اوایل سال ۲۰۱۸ حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز بود. از طرفی سیتی گروپ ایران را بزرگ‌ترین عامل غیرقابل پیش‌بینی برای بازار نفت در سال ۲۰۲۱ خوانده است. از سوی دیگر، جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا پیشنهاد حضور در مذاکرات برای احیای برجام را مطرح کرده بود. اما تهران خواستار آن است که ابتدا تحریم‌ها برداشته شوند. بر اساس گزارش بلومبرگ، هند که سومین واردکننده بزرگ نفت در جهان است، امیدوار است بایدن رویکرد ملایم‌تری در خصوص ایران اتخاذ کند و هند بتواند واردات نفت از ایران را ازسربگیرد. چین با تحریم‌ها مخالف بوده و امریکا را متهم کرده فراتر از حوزه قضایی خود عمل کرده است.
تمدید کاهش تولید در اوپک پلاس
عربستان سعودی و متحدانش در ائتلاف نفتی موسوم به اوپک پلاس، در نشست اخیر خود تصمیم گرفتند که توافق فریز نفتی را تمدید کنند؛ تصمیمی که بازار نفت را تکان داد و فشارهای تورمی بر اقتصاد جهانی که همچنان در میانه مسیر خروج از بحران کروناست را تشدید کرد. یک سال پس از جنگ قیمتی تلخی که حتی باعث سقوط قیمت نفت به محدوده منفی شد، سعودی‌ها در نشست اخیر نشان دادند که اولویتشان حفظ شرایط کنونی در بازار نفت است و قصد ندارند با افزایش عرضه نفت بار دیگر بازار را با مازاد عرضه مواجه کنند.
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش در حالی مشغول بررسی اوضاع برای تصمیم‌گیری در مورد افزایش 1.5 میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت خود در ماه آوریل یا حفظ سطح تولید بودند که بسیاری از بازیگران فعال در عرصه اقتصاد جهانی، از تجارتخانه‌های ژنو گرفته تا بانک‌های وال‌استریت، اعتقاد داشتند که تولیدکنندگان نفت باید نفت بیشتری به بازار عرضه کنند تا رشد افسارگسیخته قیمت نفت در بازارهای جهانی مهار شود. اما پس از آنکه وزیر انرژی عربستان سعودی در نشست اوپک پلاس خواستار محتاط ماندن تولیدکنندگان نفت شد، اعضای ائتلاف موافقت کردند که تولید نفت خود را در سطح کنونی حفظ کنند و تنها به روسیه و قزاقستان اجازه داده شد که تولیدشان را اندکی افزایش دهند. تصمیم اخیر بدین معناست که ائتلاف نفتی اوپک پلاس روزانه جلوی ورود 7 میلیون بشکه نفت به بازار را خواهند گرفت که این رقم معادل 7 درصد تقاضای روزانه نفت در جهان است.
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که مصرف سوخت در بسیاری از کشورها در حال بازگشت به سطح قبل از همه‌گیری کووید-19 است. از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون قیمت هر بشکه نفت خام برنت دریای شمالی با حدود 30 درصد افزایش به بیش از 68 دلار رسیده است. در ماه‌های اخیر ائتلاف نفتی اوپک پلاس عرضه نفت را پایین‌تر از تقاضا نگاه داشته است تا اضافه موجودی انبارهای نفت که در اوج محدودیت‌های مرتبط با همه‌گیری کرونا به‌شدت افزایش یافته بود به اتمام برسد. بر اساس برآوردهای داخلی اوپک، اگر عرضه نفت افزایش نیابد، شکاف میان عرضه و تقاضا در بازار نفت طی ماه آوریل به میزان قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت.
در شرایطی که بازارهای اوراق قرضه خود را برای دریافت نشانه‌هایی از تورم جهانی آماده می‌کنند، تصمیم اوپک پلاس برای افزایش ندادن عرضه نفت می‌تواند به دردسری برای فدرال رزرو (بانک مرکزی امریکا) و بانک مرکزی اروپا تبدیل شود. البته مشکل تنها قیمت نفت نیست، چرا که قیمت سایر کالاهای خام دیگر از مس و فولاد گرفته تا ذرت و دانه سویا نیز به سرعت در حال افزایش است.
بهبود اقتصاد کشورها، توزیع واکسن کرونا و محرک‌های مالی دولت‌ها جزو مهم‌ترین عوامل افزایش قیمت‌ها در بازارهای جهانی به شمار می‌روند؛ هرچند تداوم ضعف در بازار کار کشورهای مختلف جهان مانعی برای افزایش هرچه بیشتر قیمت‌هاست.
الکساندر نوواک، معاون نخست‌وزیر روسیه که پیش از منصوب شدن به این سمت مدت بیش از 8 سال وزیر انرژی روسیه بود، پس از نشست اخیر اعضای اوپک پلاس که به تمدید طرح فریز نفتی منجر شد، در مصاحبه با شبکه تلویزیونی روسیه-24 اعلام کرده بود: «ما باید اوضاع را به‌دقت زیرنظر داشته باشیم تا اجازه ندهیم که قیمت‌ها بیش از حد بالا برود.» نشست اوپک پلاس برای تصمیم‌گیری درباره میزان عرضه نفت به بازارهای جهانی، در برهه‌ای حساس برای روابط امریکا-عربستان برگزار شد. جو بایدن، رییس‌جمهور جدید امریکا، درصدد بازبینی روابط دولت خود با دولت عربستان، به‌ویژه با شخص محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، است. اگر دونالد ترامپ هنوز در کاخ سفید حضور داشت، اکنون شاهد واکنش سریع امریکا به تصمیم جدید ائتلاف نفتی اوپک پلاس در قالب ده‌ها توییت بودیم؛ چیزی که در آوریل سال 2018 اتفاق افتاد. اما واکنش دولت بایدن مشخص نیست و از طرفی ممکن است که چندان شدید هم نباشد، زیرا دولت بایدن در حال موازنه اولویت‌های اقتصادی در برابر سیاست‌های سبز است.
روسیه و قزاقستان در نشست اخیر اوپک پلاس به دلیل آنچه در وب‌سایت اوپک «الگوهای مصرف فصلی» خوانده شده، از اجرای کامل طرح فریز نفتی مستثنی شدند و اجازه یافتند که در ماه آوریل به ترتیب 130 هزار و 20 هزار بشکه به تولید روزانه نفت خود اضافه کنند. این دو کشور در ماه‌های فوریه و مارس نیز از چنین معافیتی برخوردار شدند.
بر اساس بیانیه اخیر اوپک، نشست بعدی اعضای ائتلاف نفتی اوپک پلاس در روز اول آوریل (12 فروردین) به‌منظور تصمیم‌گیری درباره سطح تولید نفت کشورهای عضو طی ماه مه برگزار خواهد شد.
بنابراین پس از تصمیم اوپک‌پلاس برای ادامه طرح کاهش تولید و اضافه نکردن ماهانه ۵۰۰ هزار بشکه‌ای که پیشنهاد شده بود گلدمن سکس پیش‌بینی خود برای قیمت نفت را ۵ دلار دیگر نیز افزایش داد. پیش‌بینی قبلی اوپک برای کورترِ دوم سال ۷۵ دلار بود. حالا و با تصمیم اوپک این میزان را به ۸۰ دلار افزایش داده است.
همچنین اوپک‌پلاس تولید خود را برخلاف همه پیش‌بینی‌ها افزایش نداد و این نشان می‌دهد سعودی روی این شرط بسته است که شیل امریکا که در دهه گذشته نقشه انرژی جهانی را تغییر داد هیچ‌وقت به بازار برنمی‌گردد.
