مقدمه‌ای برای ایجاد لوپ تورم

فردین آقابزرگی

بانک‌های مرکزی با اتخاذ سیاست پولی مبتنی بر کنترل حجم پول، همواره تلاش می‌کنند ضمن تأمین نقدینگی مورد نیاز بخش‌های تولیدی، وارداتی و سرمایه‌گذاری، از انبساط پولی نامتناسب با هدف‌گذاری تورمی و کنترل نقدینگی جلوگیری کنند. افزایش سطح و حجم نقدینگی و در مقابل عدم رشد اقتصادی تولید ناخالص ملی، تورم یا کاهش ارزش پول ملی را رقم می‌زند که دغدغه تمام دولتمردان در کشورهای دنیاست. کسری بودجه یکی از مهم‌ترین چالش‌های بانک‌های مرکزی است و چنانچه بانک مرکزی استقلال خود را در مقابل دولت که بیشترین سهم هزینه را در بودجه عمومی کشور دارد، حفظ نکند، آنگاه شاهد دور تسلسل باطل تأمین کسری بودجه از طریق استمهال بدهی‌ها یا استقراض از بانک‌ها، صندوق‌های بازنشستگی، پیمانکاران و سایر نهادهای غیرمستقل خواهیم بود. عدم تعادل بین درآمد و هزینه دولت و کسری بودجه آن نقطه آغاز تصمیمات در خصوص اعمال سیاست‌های پولی برای جبران کسری بودجه است و برخی سیاست‌های ناصحیح می‌تواند موجب تشدید تورم و افزایش هزینه تولید و درنهایت کاهش تقاضا به دلیل افزایش سطح عمومی قیمت خرده‌فروشی محصولات و در نتیجه کاهش کشش قیمت محصولات شود و اگر هم‌زمان روند افزایش حجم نقدینگی ادامه داشته باشد، متأسفانه در عین تورم، رکود اقتصادی حادث خواهد شد.

کاهش تصدی‌گری دولت و برقراری انضباط مالی بسیار بااهمیت‌تر از جبران کسری بودجه به هر شکل ممکن حتی از طریق ایجاد بدهی یا فروش دارایی‌های مازاد دولت است و چنانچه خصوصی‌سازی به شکل واقعی انجام شود و مخارج دولت از طرق دیگر ازجمله دریافت مالیات عادلانه و قانونمند اخذ شود، بسیار کاراتر و اثرات منفی کمتری بر ایجاد رکود در اقتصاد کشور خواهد داشت. درآمدهای مالیاتی می‌تواند به‌طور مستقیم باعث تعدیل اقتصادی یعنی جمع‌آوری و بازتوزیع شود و منجر به افزایش نقدینگی و رشد پایه پولی نمی‌شود که درنهایت موجب کنترل تورم در اقتصاد خواهد شد.

مجموعه سیاست‌های پولی، ارزی، تجاری، گمرکی و مالیاتی دولت است که می‌تواند اقتصاد کشور را به سوی تعادل در طرفین عرضه و تقاضا هدایت کند و در آن صورت ساختار و نظام کنترل تورم را شاهد خواهیم بود. کنترل تورم با اعمال سیاست انقباضی باوجود شکل ظاهر که جذب نقدینگی در اقتصاد کشور را رقم خواهد زد، همانطور که اشاره شد در باطن موجب افزایش هزینه تولید، کاهش سرعت گردش پول، کاهش تقاضای مصرف به دلیل افزایش قیمت ناشی از کاهش تولید محصول و درنهایت تشدید تورم خواهد شد و...