نگرانی کاربران ایرانی از مسدودشدن تترهایشان
هفته گذشته و پس از آنکه وزارت خزانه‌داری امریکا با انتشار شیوه‌نامه‌ای از کسب‌وکارهای فعال در حوزه ارز دیجیتال خواست تا با نظارت بیشتر از دور زدن تحریم‌ها جلوگیری کنند، نگرانی‌ها در رابطه با خطر مسدودشدن سرمایه ایرانی‌ها در صرافی‌ها و کیف پول‌های خارجی افزایش یافت. اکنون اما نگرانی‌ها در رابطه با ارزهای دیجیتال متمرکزی مانند «تتر» همچنان ادامه دارد و این پرسش مطرح شده است که با توجه به متمرکزبودن سازوکار تتر، آیا عرضه‌کنندگان این استیبل کوین در ادامه سرمایه کاربران کشورهای تحت‌تحریم، مانند ایران را بلوکه خواهند کرد یا خیر. اگرچه به‌عقیده بیشتر کارشناسان نمی‌توان با قطعیت درباره خطر مسدودشدن سرمایه معامله‌گران ایرانی توسط تتر اظهارنظر کرد، چراکه همه‌چیز در ادامه به نظر دستگاه‌های نظراتی، از جمله FATF و عرضه‌کنندگان این استیبل‌کوین بستگی دارد؛ اما اگر گردانندگان تتر در آینده مجبور شوند آدرس‌های مربوط به یک یا چند کشور خاص را مسدود کنند، توانایی انجام این کار را دارند.
مدتی است که نهادهای نظارتی سراسر جهان به‌دنبال کنترل بیشتر فعالیت‌های مربوط به حوزه ارز دیجیتال هستند و قصد دارند با قانون‌گذاری و نظارت بیشتر مانع سوءاستفاده از ارزهای دیجیتال در جرایم مالی، پولشویی، حملات باج‌افزاری و مواردی از این دست شوند. برای مثال کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) که یک نهاد بین‌المللی برای مبارزه با پولشویی و جرایم مالی است، چند روز پیش اعلام کرد قصد دارد در ۲۸ اکتبر (۶ آبان) یک دستورالعمل جدید منتشر کند که حاوی دستوراتی مربوط به ارزهای دیجیتال و پلتفرم‌های فعال در این حوزه است. جزییات این دستورالعمل هنوز مشخص نیست، اما در اطلاعیه پیش از انتشار آن گفته شده است که کارگروه ویژه اقدام مالی انتظار دارد کشورها و بخش خصوصی در سریع‌ترین زمان ممکن استانداردهای این نهاد را در ارتباط با ارزهای دیجیتال بپذیرند و مطابق با آن عمل کنند.
وزارت خزانه‌داری امریکا هم هفته گذشته از طریق دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی یا همان اوفک (OFAC) شیوه‌نامه‌ای را ویژه کسب‌وکارهای فعال در حوزه ارز دیجیتال منتشر کرد که به‌طور خلاصه در آن گفته شده بود پلتفرم‌های فعال در این حوزه باید از ارایه خدمات به کشورها تحت‌تحریم خودداری کنند. اوفک در شیوه‌نامه خود گفته است شرکت‌های امریکایی فعال در صنعت ارز دیجیتال موظف‌اند موقعیت مکانی دقیق و واقعی کاربران خود را رهگیری کنند و اگر به موردی برخوردند که در آن شخصی از کشورهای تحریم‌شده به پلتفرم آنها مراجعه کرده بود، نسبت به مسدود‌سازی آن آدرس آی‌پی اقدام کنند.
با توجه به تحریم‌بودن ایران از سوی امریکا، فعالیت معامله‌گران ایرانی در پلتفرم‌های بین‌المللی خصوصاً صرافی‌های متمرکز امریکایی، از مدت‌ها قبل با خطراتی مواجه بوده است. با این حال، انتشار این شیوه‌نامه از سوی وزارت خزانه‌داری امریکا و تصمیم کارگروه ویژه اقدام مالی به انتشار یک دستورالعمل جداگانه در روزهای آتی، سبب شده است تا معامله‌گران ایرانی بیش از پیش نگران بلوکه‌شدن دارایی‌هایی خود در پلتفرم‌های خارجی ارز دیجیتال شوند. کارشناسان به‌طور کلی معتقدند که نگهداری بلندمدت سرمایه در صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال، جدا از مسائل مربوط به تحریم‌ها که اخیراً هم بیش از پیش جدی گرفته می‌شود، با خطرات امنیتی متعددی مواجه است و همواره توصیه می‌کنند که برای نگهداری طولانی‌مدت ارزهای دیجیتال از کیف پول‌های غیرامانی
(non-custodial) شخصی استفاده شود تا بتوان خطرات احتمالی را به حداقل رساند. به عقیده کارشناسان ساختار غیرمتمرکز شبکه ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین و اتریوم مانع از دسترسی اشخاص به سرمایه کاربران در کیف پول‌های غیرامانی می‌شود. اما نگرانی‌ها در رابطه با تتر همچنان ادامه دارد و برخی از کارشناسان می‌گویند ممکن است نگهداری این استیبل کوین در کیف پول‌های شخصی هم با خطراتی همراه باشد.
تتر یک ارز دیجیتال باثبات متمرکز است؛ به این معنی که یک سازمان متمرکز آن را عرضه و مدیریت می‌کند. با توجه به اینکه تتر برخلاف ارزهایی مانند بیت‌کوین و اتریوم غیرمتمرکز نیست و گردانندگانش تا حدودی توانایی کنترل آن را دارند، معامله‌گران ایرانی هم از همان ابتدا نسبت به این استیبل‌کوین کمی بدبین بوده‌اند. اکنون سوالی که بار دیگر ذهن سرمایه‌گذاران ایرانی را درگیر کرده این است که آیا گردانندگان تتر می‌توانند دارایی آنها را بلوکه کنند یا خیر و اگر توانایی انجام چنین کاری را دارند، احتمال وقوع آن چقدر است؟ همانطور که کارشناسان به این موضوع اشاره کرده‌اند، در کد منبع یا همان
«Source Code» قرارداد هوشمند تتر که بر بستر شبکه اتریوم عرضه شده است، تابعی به‌نام «addBlackList» وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان آدرس‌های مشخصی را بلوکه و به لیست سیاه اضافه کرد. این یعنی توسعه‌دهندگان تتر از همان ابتدا امکانی را پیش‌بینی کرده بودند تا بتوانند در صورت نیاز آدرس‌های مشخصی را مسدود کنند. امکان بلوکه کردن یک آدرس برای تمام شبکه‌هایی که توکن تتر در آنها عرضه شده است وجود دارد و تابعی مشابه آنچه در کد منبع قرارداد هوشمند اتریوم آمده است، در سایر شبکه‌ها از جمله ترون هم وجود دارد. بنابراین درباره تتر فرقی نمی‌کند که دارایی خود را در کیف پول شخصی ذخیره کنید یا صرافی؛ این شرکت می‌تواند هر آدرسی را مسدود کند. در نتیجه می‌توان گفت فارغ از امانی یا غیرامانی‌بودن یک کیف پول، تتر توانایی مسدودکردن توکن‌های «USDT» موجود در آن را دارد و آن‌طور که داده‌های وب‌سایت «Dune Analytics» نشان می‌دهد، تاکنون از میان میلیون‌ها آدرس منحصربه‌فرد اتریومی که تتر نگهداری می‌کنند، ۵۴۰ آدرس که در جرایم سایبری مشارکت داشته‌اند توسط توسعه‌دهندگان این ارز دیجیتال مسدود شده است.
مساله دیگری که مطرح می‌شود تشخیص موقعیت مکانی هر آدرس است و اگر تتر بخواهد آدرس‌های مربوط به یک کشور خاص را به‌طور کامل مسدود کند، باید ابزاری در اختیار داشته باشد که بتواند با غربال‌گری جغرافیایی کاربران، موقعیت مکانی واقعی هر آدرس را مشخص کند. شرکت سایفرتریس که در زمینه تحلیل داده‌های درون‌زنجیره‌ای و رهگیری تراکنش‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کند، ابزاری را طراحی کرده است که می‌تواند تاریخچه آدرس آی‌پی‌های مرتبط با یک کیف پول را شناسایی کند و در نهایت به این موضوع پی ببرد که آیا یک کیف پول با آدرس‌های مربوط به یک کشور خاص در ارتباط بوده است یا خیر. ابزار سایفرتریس به‌واسطه امکانات ویژه‌ای که در اختیار پلتفرم‌های ارز دیجیتال قرار می‌دهد، تاکنون توسط برخی از کسب‌وکارهای فعال در این حوزه، از جمله صرافی بایننس مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراین اگر مسوولان تتر بخواهند موقعیت مکانی دقیق و واقعی هر آدرس را شناسایی کنند، می‌توانند به سراغ راهکارهایی مانند ابزار شرکت سایفرتریس بروند. اما مشخص نیست که چقدر احتمال دارد تتر بخواهد آدرس‌های مربوط به معامله‌گران خرد یک کشور خاص را به‌طور کامل مسدود کند.
تتر تا به امروز تلاشی برای مسدودکردن آدرس‌های مربوط به یک کشور خاص نکرده است و تمام مواردی که توسعه‌دهندگان این استیبل‌کوین مسدود کرده‌اند متهم به مشارکت در جرایم مالی و سایبری بوده‌اند. اینکه تتر در ادامه آدرس‌های مربوط به معامله‌گران کشورهای تحت‌تحریم را مسدود می‌کند یا خیر، اول از همه به تصمیم دستگاه‌های نظارتی سراسر جهان، به‌ویژه امریکا و پس از آن به نظر خود گردانندگان این استیبل‌کوین بستگی دارد. کارشناسان به‌طور کلی دو دیدگاه متفاوت را درباره برخورد تتر با معامله‌گران کشورهای تحت‌تحریم مطرح کرده‌اند. بیشتر کارشناسان معتقدند حداقل تا به این لحظه بعید به نظر می‌رسد که عرضه‌کنندگان تتر بخواهند دارایی سرمایه‌گذاران خرد چند کشور خاص مانند ایران را مسدود کنند؛ چراکه این کار از ابعاد امنیتی و اقتصادی می‌تواند فاجعه به بار بیاورد و همچنین از نظر فنی اینکه دقیقاً فقط آدرس‌های ایرانی‌ها مسدود شود و شهروندان کشورهای دیگر را تحت‌تأثیر قرار ندهد، بسیار مشکل به نظر می‌رسد. علاوه بر این، همانطور که پیش‌تر گفته شد، تاکنون از میان میلیون‌ها آدرس اتریومی که تتر نگهداری می‌کنند، تنها ۵۱۶ آدرس مسدود شده است که آنها هم مربوط به جرایم بزرگ سایبری هستند. در نتیجه کارشناسان با استناد به همین موضوع، مسدودشدن آدرس‌های مربوط به معامله‌گران ایرانی را چندان محتمل نمی‌دانند.
از طرفی دیگر، برخی از کارشناسان معتقدند که خطر درباره استیبل‌کوین‌های متمرکز مانند تتر کاملاً جدی است و به سرمایه‌گذاران توصیه کرده‌اند که استیبل‌کوین‌های غیرمتمرکزی مانند دای (DAI) را جایگزین نمونه‌های متمرکز کنند. خطر بلوکه‌شدن سرمایه ایرانی‌ها توسط تتر موضوع جدیدی نیست و پیش از این هم در سال‌های گذشته بارها در رابطه با این موضوع بحث شده است. با این حال از آنجا که اخیراً فشار دستگاه‌های نظارتی بیش از پیش احساس می‌شود و پلتفرم‌های فعال در حوزه ارز دیجیتال هم به ابزارهای لازم برای رهگیری موقعیت مکانی کیف پول‌ها دسترسی دارند، نگرانی معامله‌گران ایرانی بیشتر از قبل شده است. به‌عقیده بیشتر کارشناسان نمی‌توان با قطعیت درباره خطر مسدودشدن سرمایه معامله‌گران ایرانی توسط تتر اظهارنظر کرد، چراکه همه‌چیز در ادامه به نظر دستگاه‌های نظراتی، از جمله FATF و عرضه‌کنندگان این استیبل‌کوین بستگی دارد؛ اما اگر گردانندگان تتر در آینده مجبور شوند آدرس‌های مربوط به یک یا چند کشور خاص را مسدود کنند، توانایی انجام این کار را دارند.
