بی‌اعتمادی؛ پاشنه آشیل بازار

تعادل|

 وضعیت متغیرهای بنیادی و درونی بازار سرمایه بسیار خوب است و می‌توان پتانسیل رشد در بازار را دید اما؛ عوامل بیرونی که مهم‌ترین آن سیاست‌گذاری و دخالت‌های دولت است باعث شده بورس روند اصلاحی به خود بگیرد. در حال حاضر سیاست‌ها و مقررات خلق‌الساعه دولت، برجام، نرخ دلار و چند و چندین مشکل دیگر باعث شده که سرمایه‌گذاران به‌جای ورود به این بازار تصمیم به خروج از آن را بگیرند. بخش عمده‌ای از کارشناسان بازار سرمایه‌بر این عقیده‌اند که سیاست‌های دولت و رویکرد وزارت اقتصاد به‌ویژه طی هفته‌های اخیر، اندک اعتماد سرمایه‌گذاران این بازار را نیز از میان برده است. بر این اساس گفته می‌شود حتی در صورت بازگشت دولت از سیاست‌های اشتباه خود در حوزه قیمت‌گذاری دستوری و عرضه اوراق، این اعتماد از‌دست‌رفته به سرعت قابل بازیابی نخواهد بود.  به‌هرحال دولت دوازدهم و سیزدهم تمام تلاش خود برای افزایش بی‌اعتمادی در بازار سرمایه انجام داده‌اند، درست است کشور کسری بودجه دارد اما مسوولان نباید به دنبال راه‌حل‌های درست‌تر برای جبران کسری بودجه باشند؟ فروش اوراق و امثال این موارد راه‌حل قطعی نیست باید دولتی‌ها برنامه تدوین‌شده داشته باشند. مگر پیش از انتخاب ریاست‌جمهوری و در وزیر اقتصاد در دفاعیه خود در مجلس شورای اسلامی در خصوص حمایت از بازار سرمایه سخن به میان نیاوردند، حال آن سخنرانی‌ها به کجا رفته است؟ سهامداران دیگری امیدی به بازگشت سرمایه‌های خود ندارند و اغلب به دنبال یک فرصت برای خارج کردن سرمایه‌های خود و ورود آن به بازار ارز دیجیتال دارند، در معنای واضح‌تر مسوولان به فرار سرمایه از کشور کمک می‌کنند و باسیاست‌های خود اجازه می‌دهند نوع سرمایه‌گذاری در کشور تغییر پیدا کند.

    نرخ دلار و مصایب آن

به‌غیراز این موضوع مشکلات ارز 4200 نیز روی بورس تأثیر گذاشته و برخی از کارشناسان بازار بر این عقیده که تأثیر منفی ارز دولتی می‌تواند توازن اقتصاد را به‌طور کل برهم زند. در اصل تخصیص دلار دولتی به شرکت‌ها از دیگر موانعی است که مانند سیاست‌های دستوری به بهانه حمایت از مصرف‌کننده، تضعیف زنجیره تولید و آسیب‌‌‌پذیری مصرف‌کننده نهایی را به دنبال دارد. بررسی وضعیت مالی شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد دقیقاً در هر نقطه‌‌‌ای از زنجیره که دولت دخالت داشته و برای مثال ارز ارزان برای تأمین ماده اولیه اختصاص داده و به ازای آن قیمت‌گذاری دستوری را به صنعت تحمیل کرده است، تضعیف بخش بالادست و وابستگی هر چه بیشتر اقتصاد کشور را به دنبال داشته است. موضوعی که در کالاهای اساسی به عنوان محفل همیشگی مداخله دولت‌‌‌ با شدت اثر بیشتری مشاهده می‌شود. خوراک‌‌‌های دام و طیور، برخی محصولات غذایی و همچنین دارو از مواردی هستند که همچنان در لیست 4200 باقی‌مانده‌اند و حتی روز یکشنبه مجلس شورای اسلامی به بررسی حذف آن فوریت نداد. به عنوان نمونه در خصوص صنعت دارو باید به وابستگی شدید به بازار واردات اشاره کرد و شاید بتوان گفت اگر دلار ارزان طی سال‌های طولانی به این صنعت ارایه نمی‌شد، بخش زیادی از این مواد اولیه نیز در داخل تولید می‌شد و خود می‌توانست مسیر تحول را در این صنعت رقم بزند. حتی اگر درزمینه صنعت دارو برخی به وابستگی شدید به تکنولوژی و لزوم همکاری با شرکای خارجی اشاره کنند اما در بخش خوراک دام و طیور باوجود مهیا بودن شرایط، این سیاست اشتباه مانع رونق این بخش و وابستگی هر چه بیشتر به واردات و البته تهدید سودآوری شرکت‌ها شده است. ارز دولتی تاکنون زیان فراوانی به مصرف‌کنندگان زده و مسوولان ترجیح می‌دهند که ارز 4200 در اقتصاد باقی بماند. موضوع بعدی نرخ دلار در بازار آزاد است. روز گذشته دلار با 0.15 درصد کاهش به محدوده 27 هزار و 950 تومان رسید و دیگر می‌توان گفت که محدوده 27 هزار 900 تومان تا 28 هزار و 750 تومان یک محدوده مشخص برای نرخ دلار است. که متأسفانه این نرخ دلار 27 تا 28 هزارتومانی مشکلات فراوانی برای اقتصاد کشور و مردم پدید ساخته و به عقیده کارشناسان تنها راه کاهش نرخ دلار، کاهش میزان تحریم‌هاست.

    بی‌اعتمادی؛ مولفه اصلی سهامداران

محمدعلی احمدزاده ‌اصل، تحلیلگر بازار سرمایه اظهار کرد: با توجه به نقشی که پیش‌تر وزیر اقتصاد در کسوت نماینده مجلس داشته است، انتظار می‌رود به نقدهایی که به عملکرد دولت به‌ویژه در حوزه بازار سرمایه وارد است که تبعات سنگین اجتماعی برای کشور نیز داشته، نگاه ویژه‌ای داشته باشد. طی مدت کوتاهی که از عمر دولت جدید می‌گذرد، این انتظارات به نحو مطلوبی برآورده نشده است. با توجه به شرایط ویژه‌ای که در کشور حاکم است و اینکه دولت در ابتدای فعالیت خود است، نمی‌شود انتظار داشت به تمام مباحثی که به‌ویژه در حوزه بازار سرمایه مطرح‌شده است، جامه عمل پوشانده شود. وی بابیان اینکه یکی از وعده‌های اقتصادی، به ثبات رسیدن بازار سرمایه بوده است، خاطرنشان کرد: لازمه این امر، مرتفع کردن مولفه و متغیرهایی است که در آسیب‌شناسی اقتصادی و بازار سرمایه مدنظر بوده است. ازجمله این موارد که خواسته عمومی فعالان بازار سرمایه بوده، می‌توان به رها کردن بازار سرمایه و اجتناب از هر تصمیمی که برهم زننده آرامش و ثبات آن است، اشاره کرد. به بیانی دیگر، از هر اقدام یا تصمیمی که برخلاف تعهدات شرکت‌های ناشر، ارکان و سازمان بورس و نهادهای مالی فعال در این حوزه است، پیشگیری شود. این تحلیلگر بازار سرمایه، اعتمادسازی در بازار سرمایه را ازجمله اقدامات اساسی تیم اقتصادی دولت خواند و تصریح کرد: بازار سرمایه پس از ریزش خود در سال گذشته، هنوز موفق به جلب اعتماد عمومی و جذب سرمایه‌ نشده است. البته در این راستا باید به بازارهای موازی که از قدرت بالایی نیز برخوردارند و در برهه‌هایی نیز رقیب سرسختی برای بازار سرمایه محسوب می‌شوند، توجه شایانی داشت. وی افزود: برای نمونه در بازار خودرو به عنوان یکی از بازارهای رقیب بازار سرمایه، علیرغم اینکه هیچ مزیتی در صنعت خودرو مشاهده نمی‌شود، این بازار حتی برای دو سال آینده نیز فروش‌های خود را انجام داده‌ است. این در حالی است که آثار آن در بازار سرمایه و در میان سهامداران این بازار نمود پیدا نخواهد کرد. حتی این اقدام در صنعت خودروسازی منفعت چندانی به‌همراه نداشته است. به گفته احمدزاد اصل، از میان برداشتن قیمت‌گذاری دستوری افزون بر اینکه از الزامات صنعت خودروسازی به شمار می‌رود، یکی از انتظارات اهالی بازار سرمایه نیز بوده است. علیرغم تمام تلاش‌ها و وعده وعیدها، این موضوع تحقق‌نیافته و صنعت خودروسازی را با چالش‌هایی مواجه کرده است. وی بابیان دغدغه دیگر در صنعت پتروشیمی اذعان کرد: این بازار اکنون نگران قیمت خوراک است. لازمه مرتفع کردن این نگرانی‌ها و بازگرداندن اعتماد نسبی در بازار سرمایه، این است که وزارت اقتصاد به عنوان پیشانی بازار سرمایه که مسوولیت این بازار را عهده‌دار است، نخست باید موضوعات را برای فعالان و متخصصان این بازار تشریح کند. گام بعدی، ایجاد سیاست‌گذاری‌هایی در راستای همسو شدن بخش‌های مختلف اقتصادی وزارتخانه‌های مربوطه است. این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به صحبت‌های مطرح‌شده در مجلس شورای اسلامی با حضور وزیر اقتصاد و رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، گفت: صحبت‌های امروز در ادامه همان وعده‌ها و سخنان پیشین بوده است و امید می‌رود در قوانین و مقررات شاهد ثبات باشیم تا هرازچندگاهی مواردی همچون تغییر فرمول‌های مصوب در مقررات دولت و نظیر آن رخ ندهد.

    بازار از دریچه چهارشنبه

شاخص کل بازار بورس در آخرین روز کاری هفته یعنی چهارشنبه، ۲۶ آبان‌ماه با دو ‌هزار و ۱۵۵ واحد افزایش در جایگاه یک‌میلیون و ۴۱۰ هزار واحدی قرار گرفت. در معاملات این روز بیش از پنج میلیارد و ۳۷۰ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۴۲ هزار و ۸۰۶ میلیارد ریال دادوستد شد. همچنین شاخص کل (هم‌وزن) با دو هزار و ۸۰۵ واحد افزایش به ۳۸۶ هزار و ۷۵۴ واحد و شاخص قیمت (هم‌وزن) با یک هزار و ۷۶۷ واحد رشد به ۲۴۳ هزار و ۶۵۹ واحد رسید. شاخص بازار اول ۸۳۲ واحد و شاخص بازار دوم، ۶ هزار و ۶۹۲ واحد افزایش داشتند.

علاوه بر این در بین همه نمادها، شرکت پتروشیمی فناوران با نماد «شفن» با ۵۱۷ واحد، شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی با نماد «شستا» با ۳۵۴ واحد، پتروشیمی پردیس با نماد «شپدیس» با ۳۲۹ واحد، گروه بهمن با نماد «خبهمن» با ۳۰۲ واحد، پتروشیمی نوری با نماد «نوری» با ۲۸۵ واحد، گروه صنعتی پاکشو با نماد «پاکشو» با ۲۲۷ واحد، سایر اشخاص بورس انرژی با نماد «انرژی ۳» با ۲۱۷ واحد، بانک ملت با نماد «وبملت» با ۱۷۵ واحد و صنعت غذایی کورش با نماد «غکورش» با ۱۵۸ واحد تأثیر مثبت بر شاخص بورس داشتند.  در مقابل فولاد مبارکه اصفهان با نماد «فولاد» با ۴۳۸ واحد، صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس با نماد «فارس» با ۴۲۹ واحد، توسعه معادن و فلزات با نماد «ومعادن» با ۳۷۷ واحد، ملی صنایع مس ایران با نماد «فملی» با ۳۴۹ واحد، گسترش نفت و گاز پارسیان با نماد «پارسان» با ۲۱۲ واحد، پتروشیمی خارک با نماد «شخارک» با ۱۹۳ واحد، فجر انرژی خلیج فارس با نماد «بفجر» با ۱۸۹ واحد با تأثیر منفی بر شاخص بورس همراه شدند. برپایه این گزارش، درآخرین روزکاری هفته شرکت پتروشیمی سرمایه‌گذاری ایرانیان با نماد «پترول»، شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی با نماد «شستا»، بورس اوراق بهادار تهران با نماد «بورس»، سپید ماکیان با نماد «سپید»، صنعت غذایی کورش با نماد «غکورش»، ‌گروه دارویی برکت با نماد «برکت» و فولاد مبارکه اصفهان با نماد «فولاد» در نمادهای پرتراکنش قرار داشتند. گروه شیمیایی هم در این معاملات صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه ۵۶۵ ‌میلیون و ۶۰۶ هزار برگه سهم به ارزش چهار ‌هزار و ۳۵۴ میلیارد ریال دادوستد شد. در آخرین روز کاری هفته شاخص فرابورس بیش از ۹ واحد کاهش داشت و بر روی کانال ۲۰ هزار و ۲۴۳ واحد ثابت ماند. همچنین در این بازار یک میلیارد و ۶۶۶ میلیون برگه سهم به ارزش ۲۸ هزار و ۷۳۸ میلیارد ریال دادوستد شد. در این روز شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی با نماد «سمگا»، فرابورس ایران با نماد «فرابورس»، بیمه کوثر با نماد «کوثر»، پالایش نفت لاوان با نماد «شاوان»، صنایع پتروشیمی تخت جمشید با نماد «شجم»، بیمه اتکایی ایرانیان با نماد «اتکای» و توسعه مسیر برق گیلان با نماد «بگیلان» با تأثیر مثبت بر شاخص فرابورس همراه بودند. همچنین بیمه پاسارگاد با نماد «بپاس»، پتروشیمی زاگرس با نماد «زاگرس»، تولید نیروی برق دماوند با نماد «دماوند»، فولاد هرمزگان جنوب با نماد «هرمز»، اعتباری ملل با نماد «وملل»، ریل سیر کوثر با نماد «حسیر» و پتروشیمی تندگویان با نماد «شگویا» تأثیر منفی بر شاخص فرابورس داشتند.